Question

kryzys demokracji w Eurpoie

Agresje faszystowskie

Polityka uspokajania

Answer 1

W mojej pracy podejmuję problem kryzysu i konsekwencji traktatu wersalskiego. Dodatkowo przedstawię sprzeczności w polityce mocarstw, powstanie Ligi Narodów, narodziny faszyzmu i komunizmu, traktat w Locarno. Zakres chronologiczny obejmuje okres od 18 stycznia 1919 roku, czyli początku obrad konferencji wersalskiej do wybuchu II wojny światowej (1 IX 1939 r.). Obszar zdarzeń obejmuje tereny Europy (Rosję, Anglię, Niemcy, Francję, Austrię, Włochy, Czechosłowację, Bułgarię).

Skutki I wojny światowej były ogromne dla państw europejskich. Przez pogorszenie się sytuacji bytowej ludności zaczęło narastać niezadowolenie społeczne. W celu obrony świata przed ekspansją niemiecką wprowadzono wersalski ład, mający ograniczyć rolę byłych państw trójprzymierza.

         Niemcy wskutek traktatu wersalskiego znacznie straciły swoją pozycję militarną, pozbawiono je lotnictwa, marynarki i armii lądowej. Armia niemiecka mogła liczyć do 100 tys. Żołnierzy zawodowych, zniesiono obowiązek służby wojskowej. Tereny nadgraniczne z Francją – Nadrenia zostały zdemilitaryzowane i miały być okupywane przez Francję przez 15 lat. Ponadto Niemcy poniosły straty terytorialne, musiały oddać na rzecz Francji Alzację i Lotaryngię, na 15 lat Zagłębie Sary. Wielkopolska, Pomorze Gdańskie bez Gdańska Polsce. Gdańsk stał się Wolnym Miastem, podobnie Kłajpeda, która od 1923 roku została włączona do Litwy. Do strat terytorialnych Niemiec zaliczamy również utratę wszystkich kolonii, które przejęły Anglia, Francja i Japonia. Na terenach spornych miały się odbyć plebiscyty, które miały zadecydować o przynależności takich ziem jak Górnego Śląska, Warmii, Mazur i Powiśla do Polski, czy Niemiec. Inne tereny plebiscytowe to Szlezwik i okręgi Epen i Malmedy. Traktat wersalski nakładał na Niemcy kary gospodarcze w postaci reparacji, czyli odszkodowań wojennych oszacowanych na 100 miliardów ówczesnych marek w złocie.

Głównymi państwami decydującymi o charakterze ładu powojennego były Francja na czele z Georgesem Clemencean, Anglia z Dawidem Lloydem Georgem oraz USA z prezydentem Thomasem Woodrow Wilsonem. Jedynie te państwa miały wpływ na ostateczne postanowienia traktatu. Zaś pozostałe zostały ograniczone do roli obserwatoriów. Przykładem może być Polska względem , której decyzje zapadały przy zamkniętych drzwiach. Pojawiły się również sprzeczności w polityce mocarstw wobec Niemiec. Anglia dążyła do odbudowy narodu niemieckiego. W ten sposób chciała zdobyć rynki w Europie Zachodniej. Wyrazem tego był plan Dawesa z 1924 roku o redukcji niemieckich reparacji oraz pomocy gospodarczej. USA stosowało podobną politykę starając się uzależnić to państwo od strony powiązań ekonomicznych.

         Postanowienia traktatu wersalskiego spowodowały ogromne niezadowolenie społeczne. Mit ciosu w plecy umożliwił narodziny faszyzmu w Niemczech. We Włoszech ciężka sytuacja gospodarcza również odbiła swoje piętno. Narodziny faszyzmu i dojście do władzy Adolfa Hitlera w 1933 roku spowodowało łączenie się państw sprzeciwiających się traktatowi wersalskiemu. Ponadto Rosja nie zaproszona na obrady poczuła się urażona i praktycznie nie uznała postanowień z 28 czerwca 1919 roku. Dodatkowo przedstawiła plany rozszerzenia komunizmu w Europie Zachodniej. Rosja i Niemcy starały się zbliżyć w polityce. Spowodowało to zawarcie  traktatu w Rapallo z 1922 roku o rezygnacji ze wzajemnych roszczeń, uregulowanie kwestii spornych między Niemcami a Rosją Radziecką. Umowa ta stała się niebezpieczeństwem dla Polski i jej suwerenności.

         Niemcy w swojej polityce zagranicznej starały się ukazać swoją pokojową drogę do odbudowy kraju. Wyrazem był traktat w Locarno z 1925 roku. Dotyczył on gwarancji niemieckich dla granicy z Belgią i Francją oraz przyjęcie do Ligi Narodów. Miało to uspokoić mocarstwa zachodnie i skierować politykę Niemiec w kierunku wschodnim w postaci szukania rewizji granic z Polską i Czechosłowacją, ponieważ plany odzyskania utraconych ziem na wschodzie były ciągle realne.

         Uwieńczeniem działań niemieckich było uzyskanie przez ministra spraw zagranicznych Gustawa Stressemana w 1932 roku równouprawnienia w dziedzinie zbrojeń. Wzmocnione państwo mogło prowadzić suwerenną politykę zagraniczną. W latach trzydziestych w Europie obserwuje się zjawisko przejmowania władzy przez systemy totalitarne takie jak komunizm, faszyzm, rządy autorytarne. Demokracja zachodnia przeżywa głęboki kryzys. Niedawne potęgi – Anglia i Francja – mają własne problemy i nie są w stanie powstrzymać rodzącego się totalitaryzmu. Stany Zjednoczone prowadzą politykę neutralności, nie angażują się w sprawy europejskie.

Przykładem tej słabości demokracji zachodniej jest dojście do władzy w roku 1922 we Włoszech Benitto Mussoliniego. Kolejnym przykładem jest rok 1933 kiedy to w sposób legalny poprzez wybory parlamentarne do władzy w Niemczech dochodzi Adolf Hitler. W niedługim czasie Adolf Hitler próbuje realizować wizję wielkich Niemiec, rozpoczyna łamanie traktatu wersalskiego. W roku 1935 wprowadza w Niemczech powszechny obowiązek służby wojskowej, rozpoczyna intensywne zbrojenia, rozbudowuje przemysł zbrojeniowy. Ta polityka Hitlera znajduje uznanie w społeczeństwie niemieckim, ludzie uzyskują pracę i poczucie względnej stabilności, znika bezrobocie. Kolejnym etapem działań Hitlera jest zwycięski plebiscyt w Zagłębiu Sary i włączenie tego terenu do Niemiec. W latach 1936-37 Hitler nawiązuje ścisłą współpracę z Włochami i Japonią, powstaje Pakt Antykominternowski, który ma na celu zburzyć dotychczasowy ład. W 1936 roku Niemcy zajmują Nadrenie, zastanawiające jest brak interwencji w tej sprawie mocarstw europejskich.

         Kryzysem systemu wersalskiego stała się również wojna domowa w Hiszpanii w 1936 roku, gdzie III Rzesza niemiecka udzieliła pomocy generałowi Franco.

         Polityka „appeasmenta” państw byłej Ententy doprowadziła do „Anschlussu” - włączenia Austrii w marcu 1938 roku do Niemiec. Pod koniec września 1939 roku w Monachium z udziałem przedstawicieli Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch i Niemiec odbyła się konferencja, która bez zgody Czechosłowacji postanowiła oddać Hitlerowi Sudety. Konferencję monachijską okrzyknięto w Czechosłowacji zdradą a premier Wielkiej Brytanii mówił, że uratował pokój dla Europy. Agresywna polityka Niemiec w tym samym roku została skierowana przeciwko Polsce. W tym czasie powstały pierwsze żądania Hitlera w sprawie polskiej tj. przyłączenia Gdańska i budowy eksterytorialnej autostrady oraz linii kolejowej przez „korytarz” (Pomorze Gdańskie) co by odcięło Polskę od morza i zepchnęłoby nas do roli państwa wasalnego. Na wszystkie te żądania Polska odpowiedziała stanowczo – nie. W marcu 1939 roku Hitler dokonał rozbioru Czechosłowacji poprzez oderwania Słowacji od Czech i utworzenia tam zależnego od siebie państwa słowackiego. Z pozostałych ziem utworzono protektorat Czech i Moraw. Brak reakcji mocarstw wobec podporządkowania w 1939 r. Słowacji i utworzenia Protektoratu Czech i Moraw, umocniło jedynie politykę Rzeszy. Zawarcie paktu Ribbentrop-Mołotow 23 VIII 1930 r. ze Związkiem Radzieckim stało się jawną zapowiedzią II wojny światowej.

         Rozwiązania traktatu wersalskiego nie doprowadziły do ustanowienia pokoju w Europie. Państwa pokonane w czasie I wojny światowej starały się w latach 1919 – 1939 doprowadzić do budowy swojej pozycji. Ponadto Liga Narodów jako organizacja o charakterze między narodowym, która stawiała sobie za cel utrzymanie pokoju światowego oraz niedopuszczenie do odrodzenia się militaryzmu niemieckiego nie spełniała ustalonych zadań. Czego przykładem był brak działań w sprawie rozbudowy sił niemieckich, agresja Włoch w Etiopii w 1935 r., wojnie domowej w Hiszpanii, oraz rozbiorze Czechosłowacji. Ostatecznie polityka „appeasementu” (uspokojenia), zapobiegania wojnie przez ustępstwa wobec żądań Hitlera, przez Wielką Brytanię i Francję upadła, przykładem tego była postawa Polski a w konsekwencji agresja III Rzeszy na Polskę i wybuch II wojny światowej 1 września 1939 r.

 
Bibliografia:

1. Witold Pronobis – Polska i świat w XX wieku, Editions Spotkania.

2. Wojciech Roszkowski – Historia Polski 1914- 1990, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.

3. Henryk Batowski – Między dwiema wojnami 1919-1939 Zarys historii dyplomatycznej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988.

4. Alan Bullock – Hitler i Stalin 2, Państwowy Instytut Wydawniczy Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994.

5. Encyklopedia Szkolna Historia, WSiP, Warszawa 1993.