Question

Konflikt radziecko-chiński i jego
znaczenie międzynarodowe.

Answer 1

Konflikt dyplomatyczny, do którego doszło w 1960 roku między dwoma krajami bloku socjalistycznego - Chińską Republiką Ludową a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Przyczyny rozłamu sięgają lat 50. i śmierci Józefa Stalina, który w 1956 roku został skrytykowany przez Nikitę Chruszczowa. Zaniepokoiło to przywódcę ChRL, Mao Zedonga, który bał się, że podobna krytyka może spotkać jego, co podminowało stosunki między partiami komunistycznymi obu państw. Na te osobiste uprzedzenia naniósł się spór o prymat w światowym ruchu komunistycznym. Podczas swojej wizyty w Moskwie 1957 roku roku Mao wywołał konsternację gospodarzy, snując wizję wojny atomowej z Zachodem.
Od 1958 roku ChRL i ZSRR nie szczędziły sobie krytyki. Rosjanie oskarżali Chińczyków o nacjonalizm, a Chińczycy Rosjan - o rewizjonizm. Mao krytykował m.in. wznowienie przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z Jugosławią, rozwiązanie Kominformu i radziecką doktrynę pokojowego współistnienia. Podczas swoich dwóch wizyt w Pekinie w 1958 i 1959 roku Chruszczow potępił realizowany w Chinach wielki skok. Przywódca ZSRR miał również Mao za złe, że samowolnie sprowokował w 1958 roku zbrojny konflikt w Cieśninie Tajwańskiej, bez uprzedniego poinformowania Moskwy. Mao miał z kolei żal do Chruszczowa, że nie udzielił wówczas Chinom poparcia[2]. W atmosferze narastającego konfliktu ZSRR zerwał w 1959 roku porozumienie o dostawie do Chin technologii wojskowych i broni atomowej, Chińczycy natomiast odmówili zgody na budowę na swoim terytorium radzieckiej rozgłośni radiowej i plany utworzenia wspólnej marynarki wojennej.
Rozłam został ostatecznie przypieczętowany latem 1960 roku, gdy z Chin wycofani zostali wszyscy eksperci radzieccy. Konflikt nasilił się w połowie lat 60. Chiny uznały wówczas dotychczasową pomoc radziecką za zbyt małą, wysunęły także pretensje terytorialne wobec terenów zagarniętych przez carską Rosję w XIX wieku (Kraj Nadmorski, Władywostok). Z państw komunistycznych po stronie Chin opowiedziała się jedynie Albania.
Szczyt rozłamu przypadł na marzec 1969 roku, kiedy doszło do granicznego zatargu na rzece Ussuri. W efekcie Mao dokonał zwrotu w chińskiej polityce zagranicznej i z pomocą tzw. pingpongowej dyplomacji nawiązał stosunki z USA, czego wyrazem była w 1972 roku wizyta Richarda Nixona w Chinach. Rozłam przyczynił się do przewartościowania doktryny politycznej ChRL. O ile wcześniej budowała ona swoją tożsamość w relacji do ZSRR, to po rozłamie i rewolucji kulturalnej zaczęła ją budować w odniesieniu do USA, które wcześniej uznawano za kraj imperialistyczny i głównego wroga Chin. W 1979 roku Chiny potępiły radziecką interwencję w Afganistanie, a rok później zbojkotowały igrzyska olimpijskie w Moskwie.
Rozłam chińsko-radziecki trwał do połowy lat 80., kiedy to nastąpiła normalizacja stosunków pomiędzy obydwoma krajami. Jej zwieńczeniem była wizyta Gorbaczowa w Chinach w dniach 15-18 maja 1989 roku i podpisanie 16 maja 1991 roku układu moskiewskiego, regulującego spory terytorialne w okolicy Amuru