Question

Jaki wpływ miało utworzenie Komisji Edukacji Narodowej na sprawy Polski?

Answer 1

Powołanie Komisji Edukacji Narodowej. 

Wokół sprawy urządzenia szkolnictwa w Polsce wywiązała się więc na sejmie ożywiona dyskusja, w pewnym stopniu inspirowana szkolnym reformami we Francji, która ostatecznie 14 X 1773 roku, doprowadziła do powołania Komisji Edukacji Narodowej. Komisja powstała jako odpowiedzialny przed sejmem i królem najwyższy organ sprawujący zwierzchnictwo nad szkolnictwem w Polsce. Niektórzy historycy nazwali ją, z pewną przesadą, pierwszym ministerstwem oświaty w Europie, a nawet na świecie. Pewne jest jednak, że była wyrazem nie tylko polskiej myśli pedagogicznej, lecz także odbiciem nowych tendencji szkolnych i wychowawczych Oświecenia europejskiego, szczególnie zaś francuskiego, co ujawniło się już w samej jej nazwie. W przeciwieństwie do Francji i innych krajów zachodnich, brak było w Rzeczypospolitej wrogości do jezuitów. W myśl uchwały sejmowej, KEN została powołana do wychowania i kształcenia młodzieży szlacheckiej. Pod jej zwierzchnictwo poddano uniwersytety i szkoły śr4dnie. W ogłoszonym 24 X 1773 roku jej uniwersale nie ma jeszcze wzmianki o szkolnictwie początkowym. Jednakże już kilka tygodni później komisja rozszerzyła swoje kompetencje, przejmując pod swoją opiekę również i szkoły parafialne. Jako podstawy materialne przeznaczone na utrzymanie szkół oddano do jej dyspozycji dobra pojezuickie, które jednak dopiero po pokonaniu wielu trudności, znacznie uszczuplone, przejęła ona w 1776 roku. 
W skład Komisji weszło ośmiu członków, którzy w większości zaliczali się do czołówki polskiego Oświecenia i byli doskonale zorientowani głównie we francuskiej literaturze naukowej. Jednym z sekretarzy komisji do spraw zagranicznych był w początkowej fazie jej działalności znany fizjokrata francuski, przyjaciel Turgot’a, Pierze Samuel Dupont de Nemorus, sprowadzony do Polski przez Adama Kazimierza Czartoryskiego. Z czasem skład komisji został zmieniony i powiększony.
Sytuacja kraju.

Wstrząs, jakim był dla całego kraju I rozbiór Rzeczypospolitej, wzmógł jeszcze bardziej gorączkę reformatorską oświeceniowej części społeczeństwa polskiego. Celem zabiegów było wzmocnienie uszczuplonego terytorialnie państwa. Król i zmierzające do reform kręgi magnackie sądzili, że utrzymanie niezależności i poprawę sytuacji gospodarczej kraju przede wszystkim będzie można osiągnąć poprzez odpowiednie wychowanie i wykształcenie nowego pokolenia Polaków w szkołach narodowych, znajdujących się pod zwierzchnictwem państwa. 
Poddania szkolnictwa pod nadzór władzy państwowej i tym samym pozbawienie Kościoła monopolu szkolnego domagał się kanclerz i bliski współpracownik króla Andrzej Zamojski już w 1764 roku. Od 1772 roku sprawa reformy szkolnictwa dyskutowana była w otoczeniu króla. Zwolennicy fizjokratyzmu opowiadali się ponadto za szerszym udostępnieniem nauki chłopu, która byłaby odpowiednio przystosowana do jego stanu i wymagań pracy na roli. Problem reformy szkolnictwa szerzej wypłynął na sejmie rozbiorowym dopiero po 10 IX 1773 roku, tzn. po dotarciu do Warszawy wiadomości o kasacie zakonu jezuitów, ponieważ przebywające w szkołach jezuickich rzesze młodzieży głównie szlacheckiej pozostawały bez możliwości ukończenia nauki. Zaniepokojona szlachta litewska zaczęła już nawet wysyłać swoich synów do nieobjętych kasatą kolegiów jezuickich znajdujących się na terenie pierwszego zaboru rosyjskiego.