Po otrzymaniu informacji o wybuchu rewolucji lutowej w 1917, Lenin chciał jak najszybciej wrócić do Rosji, aby włączyć się w działania rewolucyjne. Wyjazd nie był jednak łatwy, ponieważ Szwajcaria była oddzielona od Rosji przez wrogie i walczące kraje: Francję, Niemcy, Austro-Węgry i Włochy. Drogi morskie były kontrolowane przez Wielką Brytanię, sojusznika Rosji carskiej. Lenin rozważał przejazd przez Niemcy ze szwedzkim paszportem. Oficjalna podróż nie była możliwa, gdyż był obywatelem wrogiego państwa. W końcu szwajcarski komunista Fritz Platten uzyskał zgodę od niemieckiego ambasadora w Szwajcarii i dzięki wydatnej pomocy wywiadu niemieckiego[5] (którego kluczowym współpracownikiem w tym zakresie był Aleksander Parwus), mógł wrócić do Rosji. Lenin z Nadieżdą Krupską i swoimi 30 współpracownikami, rewolucjonistami wyruszyli pociągiem z Zurychu 9 kwietnia 1917 do niemieckiej stacji granicznej w Gottmadingen. Tam wsiedli do wagonu, który został następnie zaplombowany i pojechali przez Frankfurt i Berlin doSassnitz, gdzie przesiedli się na statek parowy, którym dopłynęli do Trelleborga w neutralnej Szwecji. 13 kwietnia Lenin dotarł doSztokholmu. Następnie kontynuował podróż do Wielkiego Księstwa Finlandii, które wciąż było połączone unią personalną z Cesarstwem Rosyjskim.
Lokomotywa, która ciągnęła pociąg z podróżującym Leninem. Była własnością fińskich kolei państwowych, później została podarowana Rosji Zawiadomienie o dotarciu Lenina na miejsce, wysłane do Berlina przez niemieckiego agenta
Wieczorem 16 kwietnia (według kalendarza juliańskiego 3 kwietnia) wjechał na Dworzec Fińskiw Petersburgu (ówczesnej stolicy Imperium Rosyjskiego), gdzie został powitany przez oczekujący tłum robotników i żołnierzy. Został tam również oficjalnie powitany przez przewodniczącego Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, Nikolę Czcheidzego. W czasie drogi ze Szwajcarii Lenin stworzył Tezy kwietniowe, głoszące hasło przejścia od rewolucji burżuazyjno-demokratycznej do rewolucji socjalistycznej, a 17 kwietnia ogłosił je w Petersburgu. 16 kwietnia 1917 po raz pierwszy spotkał Stalina[6]. W lipcu Rząd Tymczasowy ujawnił w prasie część zdobytych dokumentów o zagranicznym finansowaniu bolszewików i zdelegalizował partię bolszewików jako agentów niemieckich. Lenin, zagrożony aresztowaniem z powodu prowadzenia propagandy antywojennej i oskarżenia o działalność na rzecz wrogich Niemiec, opuścił Petersburg i uszedł do Finlandii nad jezioro Razliw, skąd dalej kierował partią. W tym okresie powstała książkaPaństwo a rewolucja.
Zdjęcie Lenina w peruce i bez zarostu, z fałszywych dokumentów, którymi posługiwał się w czasie gdy ukrywał się w Finlandii, 1917
Powrócił potajemnie z Finlandii do Rosji dopiero 20 października 1917. Wtedy w czasie historycznego posiedzenia Biura Politycznego bolszewików, 23 października zapadła decyzja o rozpoczęciu powstania. Miało ono miejsce w nocy z 6 na 7 listopada (24 i 25 października według kalendarza juliańskiego). Lenin nie brał w nim jednak bezpośredniego udziału. Działał z ukrycia jako teoretyk i inspirator, oddając kierownictwo nad powstaniem w ręce Lwa Trockiego. Powrócił dopiero po zwycięstwie bolszewików, a jego autorytet w gronie towarzyszy partyjnych zapewnił mu stanowisko przewodniczącego nowego rządu – Rady Komisarzy Ludowych. Ciekawostką jest, iż Lenin początkowo nie chciał przyjąć tej funkcji, a jedynie obserwować z boku poczynania rządu i rzecz jasna krytykować go w razie potrzeby.
Powrót z emigracji w Szwajcarii Włodzimierza Lenina pociągiem specjalnym poprzez okupowaną przez Niemcy Europę 16 kwietnia oraz przyłączenie się grupki niezależnych socjalistów pod wodzą Lwa Trockiego (który również powrócił swobodnie do Rosji z emigracji w Stanach Zjednoczonych w maju 1917) ożywiło akcję bolszewików, którzy (w przeciwieństwie do mienszewików i eserowców) występowali odtąd za natychmiastowym przerwaniem działań wojennych. Propaganda i działalność bolszewików, w tym m.in. podróż Lenina i innych przywódców bolszewickich ze Szwajcarii do Rosji, a zwłaszcza wydawanie prasy i druków ulotnych w masowych nakładach (w tym organu bolszewików, dziennika Prawda i jego mutacji), była zresztą z tego powodu w znacznej mierze finansowana przez sztab niemieckiej armii[8] i skarb Cesarstwa Niemieckiego
Po otrzymaniu informacji o wybuchu rewolucji lutowej w 1917, Lenin chciał jak najszybciej wrócić do Rosji, aby włączyć się w działania rewolucyjne. Wyjazd nie był jednak łatwy, ponieważ Szwajcaria była oddzielona od Rosji przez wrogie i walczące kraje: Francję, Niemcy, Austro-Węgry i Włochy. Drogi morskie były kontrolowane przez Wielką Brytanię, sojusznika Rosji carskiej. Lenin rozważał przejazd przez Niemcy ze szwedzkim paszportem. Oficjalna podróż nie była możliwa, gdyż był obywatelem wrogiego państwa. W końcu szwajcarski komunista Fritz Platten uzyskał zgodę od niemieckiego ambasadora w Szwajcarii i dzięki wydatnej pomocy wywiadu niemieckiego[5] (którego kluczowym współpracownikiem w tym zakresie był Aleksander Parwus), mógł wrócić do Rosji. Lenin z Nadieżdą Krupską i swoimi 30 współpracownikami, rewolucjonistami wyruszyli pociągiem z Zurychu 9 kwietnia 1917 do niemieckiej stacji granicznej w Gottmadingen. Tam wsiedli do wagonu, który został następnie zaplombowany i pojechali przez Frankfurt i Berlin doSassnitz, gdzie przesiedli się na statek parowy, którym dopłynęli do Trelleborga w neutralnej Szwecji. 13 kwietnia Lenin dotarł doSztokholmu. Następnie kontynuował podróż do Wielkiego Księstwa Finlandii, które wciąż było połączone unią personalną z Cesarstwem Rosyjskim.
Lokomotywa, która ciągnęła pociąg z podróżującym Leninem. Była własnością fińskich kolei państwowych, później została podarowana Rosji Zawiadomienie o dotarciu Lenina na miejsce, wysłane do Berlina przez niemieckiego agentaWieczorem 16 kwietnia (według kalendarza juliańskiego 3 kwietnia) wjechał na Dworzec Fińskiw Petersburgu (ówczesnej stolicy Imperium Rosyjskiego), gdzie został powitany przez oczekujący tłum robotników i żołnierzy. Został tam również oficjalnie powitany przez przewodniczącego Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, Nikolę Czcheidzego. W czasie drogi ze Szwajcarii Lenin stworzył Tezy kwietniowe, głoszące hasło przejścia od rewolucji burżuazyjno-demokratycznej do rewolucji socjalistycznej, a 17 kwietnia ogłosił je w Petersburgu. 16 kwietnia 1917 po raz pierwszy spotkał Stalina[6]. W lipcu Rząd Tymczasowy ujawnił w prasie część zdobytych dokumentów o zagranicznym finansowaniu bolszewików i zdelegalizował partię bolszewików jako agentów niemieckich. Lenin, zagrożony aresztowaniem z powodu prowadzenia propagandy antywojennej i oskarżenia o działalność na rzecz wrogich Niemiec, opuścił Petersburg i uszedł do Finlandii nad jezioro Razliw, skąd dalej kierował partią. W tym okresie powstała książkaPaństwo a rewolucja.
Zdjęcie Lenina w peruce i bez zarostu, z fałszywych dokumentów, którymi posługiwał się w czasie gdy ukrywał się w Finlandii, 1917Powrócił potajemnie z Finlandii do Rosji dopiero 20 października 1917. Wtedy w czasie historycznego posiedzenia Biura Politycznego bolszewików, 23 października zapadła decyzja o rozpoczęciu powstania. Miało ono miejsce w nocy z 6 na 7 listopada (24 i 25 października według kalendarza juliańskiego). Lenin nie brał w nim jednak bezpośredniego udziału. Działał z ukrycia jako teoretyk i inspirator, oddając kierownictwo nad powstaniem w ręce Lwa Trockiego. Powrócił dopiero po zwycięstwie bolszewików, a jego autorytet w gronie towarzyszy partyjnych zapewnił mu stanowisko przewodniczącego nowego rządu – Rady Komisarzy Ludowych. Ciekawostką jest, iż Lenin początkowo nie chciał przyjąć tej funkcji, a jedynie obserwować z boku poczynania rządu i rzecz jasna krytykować go w razie potrzeby.
Powrót z emigracji w Szwajcarii Włodzimierza Lenina pociągiem specjalnym poprzez okupowaną przez Niemcy Europę 16 kwietnia oraz przyłączenie się grupki niezależnych socjalistów pod wodzą Lwa Trockiego (który również powrócił swobodnie do Rosji z emigracji w Stanach Zjednoczonych w maju 1917) ożywiło akcję bolszewików, którzy (w przeciwieństwie do mienszewików i eserowców) występowali odtąd za natychmiastowym przerwaniem działań wojennych. Propaganda i działalność bolszewików, w tym m.in. podróż Lenina i innych przywódców bolszewickich ze Szwajcarii do Rosji, a zwłaszcza wydawanie prasy i druków ulotnych w masowych nakładach (w tym organu bolszewików, dziennika Prawda i jego mutacji), była zresztą z tego powodu w znacznej mierze finansowana przez sztab niemieckiej armii[8] i skarb Cesarstwa Niemieckiego