Question

Jak doszło do wyboru Jana Korybuta Wiśniowieckiego na tron ?

Answer 1

Po abdykacji Jana Kazimierza zapanowało w Rzeczypospolitej bezkrólewie, podczas którego zgłaszano kandydatury do tronu polsko-litewskiego. Francja wysunęła jako swojego kandydata księcia Ludwika Kondeusza, Habsburgowie forsowali księcia lotaryńskiego Karola, wymieniana była nawet kandydatura cara Aleksego lub jego syna Fiodora. Jednak na sejmikach przedelekcyjnych okazało się, że znaczna część szlachty opowiada się za wyborem „Piasta”, czyli kandydata polskiego pochodzenia. Dużą popularność zyskała broszura napisana przez podkanclerza koronnego Andrzeja Olszowskiego, w której tłumaczył on, że wybór cudzoziemca może doprowadzić do wojny domowej.

Zwolennicy króla „Piasta” wysunęli Michała Korybuta Wiśniowieckiego, syna legendarnego pogromcy Kozaków Jeremiego. Jego pochodzenie dało mu popularność w szerokich rzeszach szlacheckich, natomiast fakt, iż był on człowiekiem bez własnych ambicji politycznych, sprzyjał zaakceptowaniu go przez część magnaterii.

W czerwcu 1669 roku odbyła się wolna elekcja. Na pole elekcyjne przybyło około 80 tys. szlachty, zaś magnaci sprowadzili około 26 tys. wojska. Pod naciskiem szlachty kandydatura Kondeusza została wycofana jeszcze przed elekcją, natomiast podczas elekcji zgłoszony został tylko Michał Korybut Wiśniowiecki, za którym opowiedziały się delegacje wszystkich województw. Koronacja nowego monarchy odbyła się 29 września 1669 roku.
Walka stronnictw

Po wyborze Michała Korybuta Wiśniowieckiego nie doszło do uspokojenia nastrojów. Stronnictwo profrancuskie nie chciało się pogodzić z porażką. W jego skład wchodziły ważne w państwie osoby: prymas Polski Mikołaj Prażmowski i hetman wielki koronny Jan Sobieski. Na sejmie zwołanym wiosną 1670 roku przeciwnicy króla, zwani malkontentami, oskarżali go o sojusz z Habsburgami w związku z faktem, że jego żoną została Eleonora Maria Józefa, córka cesarza Ferdynanda III.

Zwolennicy króla zarzucali malkontentom przygotowywanie spisku – ujawniono tajną korespondencję wskazującą, iż opozycja dążyła do detronizacji Michała Korybuta i zamierzała wysunąć na tron księcia Karola de Longueville. Dopiero zdystansowanie się Ludwika XIV od stronnictwa profrancuskiego (dążył on wówczas do poprawy stosunków między Francją a Habsburgami) wpłynęło na uspokojenie sytuacji.
Sytuacja na Ukrainie

Po zawarciu przez Rzeczpospolitą i Rosję rozejmu andruszowskiego Kozacy nie chcieli pogodzić się z podziałem Ukrainy. Prawobrzeżna Ukraina, formalnie należąca do Polski, znalazła się pod władzą hetmana Piotra Doroszenki, który nie zamierzał się podporządkowywać Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu. W roku 1671 oddziały Doroszenki zaatakowały Białą Cerkiew, która była wtedy jedynym polskim punktem oparcia na Ukrainie.

W sierpniu 1671 roku hetman Jan Sobieski rozbił wojska kozackie i sprzymierzonych z nimi Tatarów, a w październiku zajął kilka miast ukraińskich, w tym Bracław. Turcy, zaniepokojeni porażkami hetmana Doroszenki i swoich tatarskich wasali w grudniu 1671 roku wypowiedzieli Rzeczypospolitej wojnę.
Najazd turecki

Ofensywa turecka przeciwko Polsce ruszyła w lipcu 1672 roku. Najpierw Turcy z pomocą Kozaków i Tatarów usunęli polskie siły z Ukrainy prawobrzeżnej, a w sierpniu stanęli pod Kamieńcem Podolskim, będącym najlepiej umocnioną polską twierdzą na południowo-wschodnim pograniczu Rzeczypospolitej. Jednak 27 sierpnia Kamieniec, pozbawiony jakiegokolwiek wsparcia, skapitulował. We wrześniu Turcy przystąpili do oblężenia Lwowa. W tym czasie hetman Sobieski rozbił wiele oddziałów tatarskich i kozackich pustoszących kraj w rejonie Sanu i Dniestru, uwalniając około 44 tys. ludzi wziętych w jasyr.

Polsko-tureckie rokowania pokojowe doprowadziły do podpisania traktatu w Buczaczu 18 października 1672 roku. Rzeczpospolita zrzekła się na rzecz Turcji Podola z Kamieńcem i Ukrainy oraz miała płacić roczny haracz w wysokości 22 tys. złotych. Ukrainę Turcja przekazała hetmanowi Piotrowi Doroszence jako lennikowi tureckiemu.
Konfederacje

· w październiku 1672 roku zwolennicy króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego zawiązali w Gołębiu nad Wisłą (woj. lubelskie) konfederację, która postawiła sobie następujące cele:

· obronę króla przed tzw. malkontentami, czyli zwolennikami stronnictwa profrancuskiego, dążącymi do jego detronizacji

· wprowadzenie kadencyjności urzędów zamiast ich dożywotniego charakteru (ten postulat był wymierzony między innymi w hetmanów, a szerzej w magnaterię sprawującą najwyższe stanowiska w państwie)

· wprowadzenie sądów nadzwyczajnych do sądzenia wrogów politycznych króla

· w listopadzie 1672 roku przeciwnicy króla zawiązali z kolei konfederację szczebrzeszyńską; główną jej siłą było wojsko skupione wokół hetmana Jana Sobieskiego; była ona protestem przeciw ustaleniom konfederacji gołąbskiej, podjętym bez przedstawicieli Litwy i Prus Królewskich; wojsko przysięgło wierność swoim hetmanom

· sytuację udało się uspokoić w marcu 1673 roku, kiedy to podczas obrad sejmowych przedstawiciele obu zwalczających się stronnictw podpisali porozumienie; zgodnie z nim cofnięte zostały wyroki wydane przez sądy konfederackie, a malkontenci ponownie złożyli królowi przysięgę wierności

· jesienią 1673 roku ponownie wybuchła wojna z Turcją; armią polsko-litewską liczącą około 47 tys. żołnierzy i 65 dział dowodził hetman wielki koronny Jan Sobieski; zaatakował on 10-11 października główne siły tureckie, stacjonujące pod Chocimiem, zdobywając ich obóz; trzon armii tureckiej został rozbity, jednak Rzeczpospolita nie potrafiła tego zwycięstwa wykorzystać

· 10 października 1673 roku zmarł we Lwowie król Michał Korybut; przyczyną niespodziewanego zgonu było pęknięcie wrzodu żołądka