HENRYK SIENKIEWICZ
O SWOJEJ WŁASNEJ TWÓRCZOŚCI
Niegdyś na pytanie: jak tworzę? – odpowiedziałem, że tworzę jak kucharka, która nie lubi, aby jej zaglądano do garnków. Mówić o sobie jest zawsze niezbyt przyjemnie. Ponieważ Pańska ankieta ma na celu objąć wszystkich żyjących polskich pisarzy, przeto nie chcąc się wyłączać, odpowiadam na zawarte w niej pytania, co następuje:
1) Jak powstaje pomysł artystyczny, na to trudno jest odpowiedzieć. Może on powstać pod wpływem wszelkich pobudek, pod wpływem uczuć i idei osobistych albo zaobserwowanych w otoczeniu; pod wpływem prądów społecznych, wypadków dziejowych, pod wpływem patriotyzmu i uczuć humanitarnych. Poddaje, a raczej podsuwa go czasem natura i jej zjawiska, czasem przeczytane książki, widziane obrazy, słowem: wszelkiego rodzaju pobudki działające na wyobraźnię artystyczną i jednocześnie na uczucie.
Objaśniam to przykładami z moich własnych utworów:
Szkice węglem powstały z obserwacji stosunków wiejskich po uwłaszczeniu1, które to uwłaszczenie wytworzyło (dziś już na szczęście zasypaną) przepaść między dworem a chatą.
Trylogia. Z rozczytywania się w kronikach i pamiętnikach z epoki, którą odczuwałem artystycznie mocniej niż inne okresy dziejów – i z chęci pokrzepienia serc. (...)
Quo vadis. Z wczytywania się w Tacyta2, za czym poszły inne źródła – z wrażeń zebranych podczas dłuższego pobytu w Rzymie.
Krzyżacy. Z odczucia chwały narodowej w przeciwieństwie do dzisiejszej narodowej niedoli.
W pustyni i w puszczy. Z miłości do naszych dzieci i ze wspomnień podróżniczych.
2) Każdy pomysł leży we mnie długo i jeżeli tak można rzec, fermentuje, nim się do niego nie zabiorę. Przykład: Zagłobę wprowadziłem do Ogniem i mieczem, aby całość obrazu nie była zbyt posępna, tymczasem wyrósł mi on na jedną z głównych postaci i przewędrował przez trzynaście tomów. Nieraz w ciągu pracy wprowadzam nowe figury dla pełni życia lub dla dokładniejszego przeprowadzenia przewodniej idei.
3) Ponieważ myślę, że najwyższą sztuką i najgłębszym psychologicznym zadaniem pisarza jest stworzenie żywego człowieka, który zostaje w pamięci ludzkiej jako typ, przeto staram się tworzyć postacie mające nie tylko ogólne, lecz i indywidualne cechy życia i charakteru.
4) Schematów nie spisuję. Powieści nie rozkładam z góry na rozdziały i nie wyznaczam sobie, co w którym będę pisał. Zostawiam to logice rzeczy i naturalnemu rozwojowi wypadków.
5) Jakkolwiek pisanie nie przychodzi mi wcale z łatwością, rękopisy moje wyglądają dość czysto, albowiem przekreślam naprzód w myśli wszelkie zdania i określenia, które nie wydają mi się malownicze i silne. Wolę takich pisarzy, którzy trudno piszą, ale których łatwo się czyta, niż takich, którzy łatwo piszą, a trudni są do czytania.
Strona 7 z 11
6) Unikam przewagi słów nad treścią, aby nie wpaść w popis stylowy i w literacki barok – i aby zjawiska opisywane nie ginęły tak pod nadmiarem określeń, jak w zimie giną wszelkie kształty pod śnieżną zadymką.
7) Pracuję od dziesiątej rano do trzeciej, o ile pozwala mi na to panujący u nas zwyczaj rozporządzania czasem pisarzów na wszelkiego rodzaju cele publiczne, a nawet prywatne. (...)
9) Podczas natężonej pracy największym odpoczynkiem umysłowym jest dla mnie polowanie i w ogóle ruch. Sypiam koło ośmiu godzin na dobę. Co do odżywiania się – jem, co mi dadzą.
Zapomniałem dodać, że większą część moich powieści (prawie wszystkie prócz nowel) pisałem z dnia na dzień, odsyłając zaraz napisane kartki do druku. Ale w ogóle jest to metoda wymagająca wielkiej czujności, niewygodna i niebezpieczna.
Henryk Sienkiewicz, O swojej własnej twórczości, [w:] tegoż, Wiersze i inne drobne utwory,
Warszawa 1951.
1 uwłaszczenie (chłopów) – nadanie chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi połączone najczęściej ze zniesieniem pańszczyzny i innych obciążeń wobec pana (szlachcica)
2 Tacyt – historyk rzymski, żył najprawdopodobniej w latach 55 p.n.e.–12 n.e.
Zadanie 13.
Dlaczego Sienkiewicz zgodził się wziąć udział w ankiecie? Wybierz odpowiedź spośród podanych.
A. Namówili go do tego znajomi pisarze.
B. Lubił mówić o sobie i swojej twórczości.
C. Pytania ankiety wydały mu się bardzo interesujące.
D. Nie chciał pozostać poza gronem ankietowanych pisarzy.
Zadanie 14.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając odpowiedź spośród podanych.
Porównanie użyte przez Sienkiewicza w pierwszym akapicie oznacza, że pisarz
A. czerpie inspiracje do swoich dzieł ze sztuki kucharskiej.
B. miesza w utworach różne konwencje literackie.
C. woli zachować dla siebie tajniki swojej pracy.
D. w przerwach w pracy zajmuje się gotowaniem.
Zadanie 15.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając odpowiedź spośród podanych.
W punkcie pierwszym Sienkiewicz odpowiada na pytanie o swoje
A. aspiracje i plany.
B. poglądy polityczne.
C. najlepsze utwory.
D. inspiracje artystyczne.
Strona 8 z 11
Zadanie 16.
Co oznacza sformułowanie „każdy pomysł fermentuje” użyte w drugiej odpowiedzi pisarza? Wybierz odpowiedź spośród podanych.
A. Pomysły pisarskie Sienkiewicza przychodzą nagle i są natychmiast wykorzystywane.
B. Pierwotne pomysły zawsze podlegają różnym przeobrażeniom w procesie twórczym.
C. Tworząc, pisarz ma wiele pomysłów i trudno mu się zdecydować na wybór jednego.
D. Pisarz ma tak wiele pomysłów, że niektóre z nich nigdy nie zostaną wykorzystane.
Zadanie 17.
Sienkiewicz posługuje się w tekście spójnikiem przeto.
Którym wyrazem można go zastąpić, tak aby nie zmienić sensu zdania? Wybierz odpowiedź spośród podanych.
A. wszakże
B. lub
C. tudzież
D. więc
Zadanie 18.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając odpowiedź spośród podanych.
Według Sienkiewicza największym wyzwaniem dla pisarza jest
A. dochowanie wierności prawdzie historycznej.
B. kreowanie wyrazistych i ciekawych bohaterów.
C. konstruowanie rzeczywistości idealnej w utworze.
D. trzymanie się wymyślonego wcześniej schematu utworu.
Zadanie 19.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając odpowiedź spośród podanych.
Mówiąc: „Wolę takich pisarzy, którzy trudno piszą”, Sienkiewicz ma na myśli twórców, którzy
A. piszą trudnym językiem.
B. bazgrzą jak kura pazurem.
C. poruszają niepopularne tematy.
D. bardzo się trudzą przy pisaniu.
Zadanie 20.
Dokończ poniższe zdanie, wybierając odpowiedź spośród podanych.
Z tekstu wynika, że Sienkiewicz należy do pisarzy, którzy
A. tworzą szybko bez specjalnego wysiłku.
B. pracują codziennie i systematycznie według założonego planu.
C. tworzą tylko w rzadkich chwilach natchnienia.
D. piszą niewiele z powodu licznych obowiązków towarzyskich.
Zadanie 13.
Dlaczego Sienkiewicz zgodził się wziąć udział w ankiecie?
D. Nie chciał pozostać poza gronem ankietowanych pisarzy.
Zadanie 14.
Porównanie użyte przez Sienkiewicza w pierwszym akapicie oznacza, że pisarz
C. woli zachować dla siebie tajniki swojej pracy.
Zadanie 15.
W punkcie pierwszym Sienkiewicz odpowiada na pytanie o swoje
D. inspiracje artystyczne.
Zadanie 16.
Co oznacza sformułowanie „każdy pomysł fermentuje” użyte w drugiej odpowiedzi pisarza?
B. Pierwotne pomysły zawsze podlegają różnym przeobrażeniom w procesie twórczym.
Zadanie 17.
Sienkiewicz posługuje się w tekście spójnikiem przeto.
Którym wyrazem można go zastąpić, tak aby nie zmienić sensu zdania?
D. więc
Zadanie 18.
Według Sienkiewicza największym wyzwaniem dla pisarza jest
B. kreowanie wyrazistych i ciekawych bohaterów.
Zadanie 19.
Mówiąc: „Wolę takich pisarzy, którzy trudno piszą”, Sienkiewicz ma na myśli twórców, którzy
D. bardzo się trudzą przy pisaniu.
Zadanie 20.
Z tekstu wynika, że Sienkiewicz należy do pisarzy, którzy
B. pracują codziennie i systematycznie według założonego planu.