Question

GENEZA PAŃSTWA POLSKIEGO?

Answer 1

Powstanie państwa polskiego na ziemiach polskich, dokonujące się w epoce rozkładu wspólnoty pierwotnej, było, podobnie jak w innych krajach europejskich, procesem złożonym i długotrwałym. Proces ten zaczął się już w V w. kiedy to w dorzeczu Wisły i Odry osiedlili się Słowianie, a zakończył koronacją Bolesława Chrobrego w 1025r. Od tego roku możemy mówić o niezależnym państwie polskim liczącym się na arenie międzynarodowej.

Słowianie zaliczają się do ludów indoeuropejskich. Na przełomie V i VI w. opanowali oni ziemie w dorzeczu Wisły i Warty. W czasie wędrówek ludów, w pierwszym tysiącleciu naszej ery, plemiona słowiańskie znacznie rozszerzyły swe siedziby opanowując dorzecze Dniepru, dorzecze górnej Wołgi oraz znaczną część Półwyspu Bałkańskiego. Wtedy też doszło do podziału Słowian na trzy grupy : zachodnią, wśród której wyróżniamy plemiona polskie, pomorskie, połabskie, czeskie, morawskie i słowackie; wschodnią, czyli plemiona ruskie; południową, czyli Serbów, Chorwatów i Słoweńców.

W VI w. słowiańscy Wenedowie przesunęli się na zachód do Łaby, zmieszali z tubylczymi plemionami Lugiów i dali początek późniejszym plemionom Polan, Słowian połabskich i pomorskich, stanowiących zachodnią grupę Słowiańszczyzny. Także w VI w. nad środkowym i dolnym Dunajem osiadły plemiona Sklawinów. Część z nich weszła w skład zachodniej Słowiańszczyzny, druga zaś część dała początek południowej grupie Słowian, którzy osiedlili się na Półwyspie Bałkańskim. Słowiańskie plemiona Antów stały się początkiem wschodniej Słowiańszczyzny.
Jednostką gospodarczą Słowian była wspólnota rodzinna. Taka patriarchalna wspólnota domowa, która zakładała wspólne władanie i zespołową uprawę ziemi, obejmowała nieraz kilkadziesiąt razem mieszkających i rozporządzających całym mieniem osób. W VI, a zwłaszcza w VII w. wspólnota zaczęła przekształcać się we wspólnotę wiejską zwaną opolem, a jej charakterystyczną cechą było to, że ziemie uprawiały poszczególne rodziny, które obdzielano gruntami początkowo na użytkowanie czasowe a następnie na stałe.

W okresie zagrożenia lub w czasie zajmowania nowych ziem, co prowadziło do nieuchronnych starć z ich dotychczasowymi mieszkańcami, kilka sąsiadujących ze sobą wspólnot tworzyło plemię. Przemiany te wynikały także z rosnącego zróżnicowania majątkowego. Niektóre rodziny bogaciły się a inne podupadały, co powodowało, że wytwarzała się grupa możnych plemiennych. Właśnie oni zyskiwali coraz lepszą pozycję na rządzących w ówczesnych wspólnotach wiecach. Wiec miał formalnie jedynie głos doradczy w sprawach dotyczących rządzenia państwem, jednak w rzeczywistości rozstrzygał o wojnie i pokoju, wybierał i usuwał ze stolicy swego przywódcę w osobie księcia etc.
Książę pierwotnie przez długi czas działając jako dowódca wojskowy, dążył do władzy dożywotniej i nawet dziedzicznej, choć z różnym powodzeniem, zależnym od stopnia zainteresowania wielmożów ekspansją zewnętrzną, która sprzyjała koncentracji władzy politycznej. Władca jako pierwszy z możnych i reprezentant ich interesów dbał o utrwalenie ich pozycji społecznej i politycznej. Niemniej jednak, władza jego była stale zagrożona ze strony współzawodniczących możnych. Klasa właścicieli ziemskich rosła liczebnie w miarę postępu w budowie państwa feudalnego. Dążeniem możnych było bezpośrednie uzależnienie wolnej
ludności przez narzucenie jej danin i świadczeń.

Każde plemię zajmowało oddzielne terytorium. Na ziemiach polskich między Morzem Bałtyckim a Karpatami tereny nad górną Wisłą zajmowały plemiona Wiślan, nad górną i środkową Odrą plemiona śląskie, nad Wartą Polanie, Mazowszanie nad środkową Wisłą i między dolną Odrą, dolną Wisłą, Bałtykiem i Notecią Pomorzanie. Granice między nimi stanowiły zabagnione doliny rzek lub też rozległe puszcze.
Najbardziej owocna okazała się ekspansja Polan, zajmujących centralne miejsce pośród innych plemion. Ich nazwa plemienna związana z polami jest świadectwem osadnictwa rolniczego na stale zagospodarowanym obszarze. Ośrodek Polan rozwijał się w korzystnym dla siebie oddaleniu od innych większych państw.

O etapach genezy państwa Polan wiemy mało. Pokaźne terytoria zajmowane przez Polan w X w. świadczą o tym, że powstało ono w drugiej połowie IX w. z połączenia kilku mniejszych plemion. Jako osobne obszary wyodrębniają się m. in. tereny gnieźnieńskie, poznańskie, kruszwickie i kaliskie. Gród gnieźnieński był w X w. stolicą książęcą. Jako ówczesny władca w źródłach historycznych wymieniany jest Mieszko I, potomek legendarnego Piasta założyciela polskiej rodziny książęcej.

Pierwsi Piastowie Siemowit, Lstek, Ziemomysł reprezentowali interesy przede wszystkim swych możnych. Jednakże ich działalność organizująca obronę kraju przed obcymi najazdami odpowiadała także potrzebom i dążeniom najszerszych mas ludności. Zjawiskiem korzystnym dla ciągłości wysiłków organizacyjnych i politycznych było pozostawanie stolicy książęcej w rękach jednej rodziny.
Wśród Polan powstały szczególnie pomyślne warunki do ekspansji, które wskazywały wielmożom korzystne dla nich strony wzmocnienia centralnego aparatu państwowego. Podporządkowanie Polanom innych plemion odbywało się w drodze podbojów, nie wiemy jednak jakie dokładnie ziemie zdobyli przodkowie Mieszka a jakie on sam. Porządek geograficzny przemawiałby za najwcześniejszym przyłączeniem późniejszej ziemi łęczyckiej i sieradzkiej. Inną wczesną zdobyczą stało się Mazowsze oraz Pomorze Gdańskie.

W ten sposób w zawiązku państwa ogólnopolskiego zostały zjednoczone znaczne terytoria.
Dążyły one do niego mając za sobą podobny rozwój społeczny. Możnym tych terytoriów odpowiadały cele polityczne, wewnętrzne i zewnętrzne książąt Polan. Zjednoczenie zaś ułatwiała bliskość kulturalna, językowa i etniczna, co dla spoistości państw wczesnośredniowiecznych było warunkiem bardzo istotnym. Nie bez znaczenia było także powiązanie geograficzno - gospodarcze ziem leżących w dorzeczach Odry i Wisły.