Question

Dzieje ziemi polski zeszyt ćwiczeń historia

Answer 1

W następstwie rozbiorów ziemie Rzeczypospolitej zostały wcielone do państw zaborczych jako ich prowincje: z terenów zaboru austriackich utworzono Galicję, z kolejnych zaborów pruskich: Prusy Zachodnie, Prusy Południowe i Prusy Nowowschodnie, obszary zagarnięte przez Rosję podzielono na gubernie. Wszędzie wprowadzono własne ustawodawstwo i scentralizowaną biurokrację. W kraju i na emigracji podejmowano przygotowania do walki o niepodległość. Emigracja, licząc na pomoc rewolucyjnej Francji (następnie Napoleona I), utworzyła 1797 Legiony polskie we Włoszech pod wodzą J.H. Dąbrowskiego. Na mocy pokoju tylżyckiego (1807) z części ziem polskich powstało Księstwo Warszawskie, połączone unią personalną z Saksonią. Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 1807 m.in. zniosła poddaństwo chłopów, a wprowadzony 1808 Kodeksu Napoleona zlikwidował pozostałości dawnych przywilejów stanowych. Klęska Francji w kampanii rosyjskiej (1812) spowodowała upadek Księstwa Warszawskiego i nowy podział ziem polskich na kongresie wiedeńskim 1815. Zachodnia część Księstwa, nazwana Wielkim Księstwem Poznańskim, została włączona do Prus; z Krakowa wraz z okręgiem utworzono Wolne Miasto Kraków. Z pozostałych ziem Księstwa powstało Królestwo Polskie, złączone unią personalną z Rosją. Naruszanie przez władze konstytucji 1815, polityka podatkowa i niedopełnienie obietnicy o włączeniu do Królestwa Ziem Zabranych (zabór rosyjski) oraz represje policyjne doprowadziły do powstania legalnej opozycji (kaliszanie) i zawiązywania spisków patriotycznych (Towarzystwo Patriotyczne 1821), a wreszcie do wybuchu powstania listopadowego 1830–31. Po jego upadku nastąpiła masowa emigracja uczestników powstania za granicę (Wielka Emigracja) i stopniowe ograniczanie autonomii Królestwa (Statut organiczny). Bardziej przedsiębiorcze grupy społeczeństwa podejmowały legalne działania zmierzające do rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju (praca organiczna). Emigracja skupiała swe życie polityczne i kulturalne głównie we Francji (Hotel Lambert, Towarzystwo Demokratyczne Polskie), Wielkiej Brytanii (Lud Polski) i Szwajcarii, oddziałując na kraj przez emisariuszy. W 1846 doszło do zakończonej niepowodzeniem rewolucji krakowskiej i do antyszlacheckiego powstania chłopskiego (rabacja galicyjska). W okresie Wiosny Ludów 1848 wybuchło powstanie wielkopolskie, zakończone klęską. Osłabienie Rosji w wyniku niepowodzeń w wojnie krymskiej 1853–56 oraz zaostrzające się represje doprowadziły w Królestwie do wrzenia (manifestacje patriotyczne 1860–61) i uformowania się ogólnonarodowej konspiracji („biali”, „czerwoni”), a następnie wybuchu powstania styczniowego 1863–64.

Po klęsce powstania zlikwidowano resztki administracyjnej odrębności Królestwa Polskiego, zrusyfikowano administrację i szkolnictwo. W zaborze pruskim społeczeństwo walczyło przeciwko nasilającej się germanizacji języka i oświaty, antypolskiej polityce gospodarczej (Komisja Kolonizacyjna, Hakata). Odmienna była sytuacja w Galicji, która 1861–73 uzyskała szeroką autonomię (Sejm Krajowy, język polski w administracji i szkolnictwie). Stabilizacja stosunków międzynarodowych w latach 70. i 80. oddalała nadzieje na realizację dążeń niepodległościowych. Część Polaków przyjęła postawę trójlojalizmu. W zaborze rosyjskim nadzieje budził program pozytywizmu warszawskiego. Charakterystycznym zjawiskiem 2. połowy XIX w. było kształtowanie się świadomości narodowej warstw ludowych we wszystkich zaborach. Budziła się świadomość narodowa Ukrainców, Litwinów, Żydów, Białorusinów. Istotny wpływ na te procesy miało powstanie u schyłku XIX w. pierwszych partii politycznej o wyraźnie zarysowanych programach. Ożywienie polityczne spowodowała rewolucja w Rosji 1905–07, która objęła zwłaszcza ziemie zaboru rosyjskiego. W jej wyniku ludność polska w zaborze rosyjskim uzyskała ograniczone ustępstwa narodowe (m.in. polskie szkoły, stowarzyszenia, reprezentację w rosyjskiej Dumie Państwowej i Radzie Państwa). Nie zahamowało to jednak dążeń niepodległościowych. W 1908–14 tworzyły się w Galicji organizacje paramilitarne (polskie organizacje wojskowo-niepodległościowe). W chwili wybuchu I wojny światowej stronnictwa polskie reprezentowały różne kierunki polityczne: prorosyjski (ugrupowania Narodowej Demokracji, z R. Dmowskim) — wiążący nadzieje narodowe Polaków ze zwycięstwem ententy, zwłaszcza Rosji; proaustriacki (J. Piłsudski, Legiony Polskie), liczący na zwycięstwo państw centralnych.

Rozwój gospodarczy ziem każdego zaboru przebiegał odmiennie. W Królestwie Polskim, początkowo dzięki protekcjonistycznej polityce rządu, nastąpił szybki rozwój gospodarki (głównie w Zagłębiu Staropolskim). Upadek powstania listopadowego i represje popowstaniowe przejściowo zahamowały rozwój, wkrótce jednak ponownie nastąpiło ożywienie w gospodarce, zwłaszcza w przemyśle bawełnianym, kolejnictwie, górnictwie i hutnictwie (okręg łódzki, Zagłębie Dąbrowskie). W rolnictwie zasadniczą zmianę przyniosło zniesienie pańszczyzny i uwłaszczenie chłopów 1861–64, a w jej następstwie przyspieszony rozwój stosunków kapitalistycznych na wsi. Dokonała się wyraźna zmiana struktury społecznej Królestwa Polskiego: w miastach rosło znaczenie drobnomieszczaństwa oraz zwiększała się liczba robotników; burżuazja (kapitaliści), w znacznej części żydowska i niemiecka, była stosunkowo nieliczna i miała ograniczone wpływy. Po 1832 wyodrębniła się ostatecznie inteligencja (w znacznej części spośród deklasujacej się szlachty), której rola w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym Królestwa szybko rosła. W Poznańskiem rozwój rolnictwa został przyspieszony uwłaszczeniem chłopów, realizowanym 1808–65. W wyniku wprowadzenia nowoczesnych metod gospodarowania rolnictwo wielkopolskie od schyłku XIX w. zdecydowanie przodowało w skali wszystkich ziem polskich. Na Górnym Śląsku po 1815 nastąpił szybki rozwój przemysłu (hutnictwo żelaza, cynku, górnictwo rud metali); na początku XX w. gwałtownie zwiększyło się wydobycie węgla kamiennego; szybko powiększała się liczba robotników oraz wyodrębniła burżuazja, złożona głównie z Niemców. W Galicji ogólny poziom gospodarki rolnej był najniższy spośród trzech zaborów. Nie rozwijał się przemysł, z wyjątkiem gorzelnictwa i cukrownictwa oraz od lat 70. XIX w. górnictwa naftowego.