Jako konstrukcyjny, podparty na końcach, służący głównie do wzmacniania ścian, oraz w sklepieniach do przenoszenia na zewnątrz ciężaru własnego jak i dźwiganego (tzw. oporowy).
Nazwę średniowiecza (tj. wieków średnich - łac. Media tempora) wprowadzili twórcyrenesansu; oznaczyli nią okres rozciągający się między epoką starożytną a nowymi czasami odrodzenia. Średniowiecze uważano za okres bezpłodny, mroczny i ciemny. Średniowieczu zarzucano odejście od ducha wielkiej kultury antyku, jej zniekształcenie, a ponad to sprzeniewierzenie się ideałom pierwotnego chrystianizmu. Średniowiecze w Europie trwało od IV/V do XV w. A więc ponad 1100 lat, a w Polsce od X do XV w. tzn. ok. 500 lat. Za najbardziej zasadną datę początku średniowiecza przyjmuje się rok 476 - wyznaczający upadek cesarstwa zachodniego i podbicie Rzymu przez plemiona germańskie. Koniec epoki łączy się z trzema wydarzeniami: rewolucyjny wynalazek druku w 1450, upadek Konstantynopola w 1453r. I odkryciem Ameryki w 1492 r. W epoce wyodrębnia się trzy okresy: wczesnego średniowiecza (V - X w.), jego rozkwitu (XI - XIII w.) i zmierzchu (XIV - XV w.). Tło historyczne w Polsce: 996 r. - chrzest Polski 992 r. - śmierć Mieszka I i przejęcie władzy przez jego syna Bolesława Chrobrego 1000 r. - zjazd w Gnieźnie 1025 r. - koronacja Bolesława Chrobrego 1198 r. - powstanie Zakonu Krzyżackiego 1320 r. - koronacja Władysława Łokietka 1330 r. - najazd Krzyżaków na Polskę 1410 r. - bitwa pod Grunwaldem Tło historyczne w Europie: 476 r. - upadek cesarstwa zachodnio rzymskiego od XI do XIV rwały spory o władzę między papiestwem a cesarstwem 1450 r. - wynalezienie druku przez Gutenberga 1453 r. - upadek Bizancjum 1466 r. - pokój toruński 1492 r.- odkrycie Ameryki przez Columba W epoce średniowiecza tworzono w uniwersalnym języku kościoła, łacinie, oraz dopiero formujących się językach narodowych. Formowanie własnego języka umacniało poczucie tożsamości, wspólnoty narodowej. Wszystkie języki słowiańskie wywodzą się z pierwotnego języka prawosławnego. Większość współczesnych języków europejskich wywodzi się z języka praindoeuropejskiego. Do języków germańskich należą: niemiecki, angielski, holenderski, duński, szwedzki, norweski i islandzki. Grupę bałtycką tworzą: litewski i tolewski. Język polski zaliczamy do grupy zachodniosłowiańskiej. Polszczyzna odznacza się nie występującymi w innych językach słowiańskich cechami. Zachowała ona samogłoski nosowe- ą, ę. Ma też stały akcent padający na przedostatnią sylabę. 1.Najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego: Szczupła ilość zabytków z zakresu piśmiennictwa literackiego średniowiecza nie pozwala na dokładne określenie czasu ich powstania. Wiele rękopisów i bibliotecznych zbiorów uległo zniszczeniu i rozproszeniu. Przyczyniły się do tego liczne wojny, najazdy i idące z nimi pożary i grabieże kościołów, klasztorów, zamków, całych grobów. Język polski pozostawał w średniowieczu w cieniu łaciny. Pomimo to już we wczesnym okresie(XII-XIII w.)stworzono w nim dzieła na dużym poziomie artystycznym. Później(koniec XIV, początek XV w.)wzrasta gwałtownie ilość zabytków pisanych polszczyzną. W dobie odrodzenia(XVI w.)jęz. polski wysuwa się na plan pierwszy w literaturze, ale twórczość łacińska trwa aż do w. XVIII. Tak więc literatura nasza jest przez długie wieki literaturą dwujęzyczną. W literaturze średniowiecza bardzo wiele tekstów stanowi utwory anonimowe. Niektórych autorów znamy tylko z nazwiska. Większość tekstów nie jest datowana i określenie przybliżonego czasu ich powstania stało się możliwe tylko dzięki żmudnym badaniom. Kolejnym ważnym polskim zabytkiem historycznym są Kroniki Wincentego Kadłubka. Wartość historyczną posiada Kronika przede wszystkim w odniesieniu do lat 1177-1202, a więc do czasów mu współczesnych. Kronikarz znał dobrze sytuację kraju ( okres rozbicia dzielnicowego ), jako kanclerz i dostojnik kościelny miał dostęp do wielu tajników życia dworskiego i polityki księcia. Jego Kronika jest podstawowym źródłem historycznym tego okresu. W Kronice Kadłubka znalazło się sporo akcentów hagiograficznych i baśniowych. Pierwszą księgę wypełnił pisarz legendami o Krakusie i Wandzie, Popielu (do których często wracała polska literatura ) oraz własnymi, zgoła fantastycznymi pomysłami, pisząc np. o walkach i zwycięstwach legendarnych polskich przodków nad. Aleksandrem Wielkim i Juliuszem Cezarem. Kadłubek chciał uświetnić dzieje Polski przedhistorycznej i podał wiele rzeczy zmyślonych. 1 Bogurodzica 2 Kazania świętokrzyskie- najstarszy zabytek. Zrodziły się z rywalizacji między duchowieństwem polskim a niemieckim. Arcybiskup Jakub Świnka wydał zarządzenie, że od tego i tego dnia duchowieństwo ma mówić po polsku, i nie wolno wygłaszać kazań po niemiecku(aby nie wynaradawiać Polaków). Pierwszy zbiór kazań powstał po 1400r., są to urywki 5 kazań i do tego 6 w całości, był przechowywany przez zakon Benedyktynów. Kazania pisane są jęz. poetyckim. Odnalezione zostały w Peterzburgu, obecnie znajdują się w Bibliotece Narodowej. 3 Kazania gnieźnieńskie(XV w.)są obszerne i rozwlekłe, pisane są potocznym, niezbyt wyszukanym, ale pełnym powtórzeń i ekspresji językiem. Autor chce przede wszystkim wzruszyć słuchaczy, przemawia do nich w tonie serdecznym ("Dziadki miłe"), nawołując do pobożnego życia, podaje wzory postępowania z Pisma świętego i dzieł teologicznych, wprowadza elementy baśniowe itp. 4 Psałterz floriański(XIV/XV)-zbiór psalmów ze Starego Testamentu traktowany jako modlitewnik Zabytek pięknie iluminowany, prawdopodobnie przeznaczony dla królowej Jadwigi, żony Władysława Jagiełły.
Jako konstrukcyjny, podparty na końcach, służący głównie do wzmacniania ścian, oraz w sklepieniach do przenoszenia na zewnątrz ciężaru własnego jak i dźwiganego (tzw. oporowy).
Nazwę średniowiecza (tj. wieków średnich - łac. Media tempora) wprowadzili twórcyrenesansu; oznaczyli nią okres rozciągający się między epoką starożytną a nowymi czasami odrodzenia. Średniowiecze uważano za okres bezpłodny, mroczny i ciemny. Średniowieczu zarzucano odejście od ducha wielkiej kultury antyku, jej zniekształcenie, a ponad to sprzeniewierzenie się ideałom pierwotnego chrystianizmu.
Średniowiecze w Europie trwało od IV/V do XV w. A więc ponad 1100 lat, a w Polsce od X do XV w. tzn. ok. 500 lat. Za najbardziej zasadną datę początku średniowiecza przyjmuje się rok 476 - wyznaczający upadek cesarstwa zachodniego i podbicie Rzymu przez plemiona germańskie. Koniec epoki łączy się z trzema wydarzeniami: rewolucyjny wynalazek druku w 1450, upadek Konstantynopola w 1453r. I odkryciem Ameryki w 1492 r.
W epoce wyodrębnia się trzy okresy: wczesnego średniowiecza (V - X w.), jego rozkwitu (XI - XIII w.) i zmierzchu (XIV - XV w.).
Tło historyczne w Polsce:
996 r. - chrzest Polski
992 r. - śmierć Mieszka I i przejęcie władzy przez jego syna Bolesława Chrobrego
1000 r. - zjazd w Gnieźnie
1025 r. - koronacja Bolesława Chrobrego
1198 r. - powstanie Zakonu Krzyżackiego
1320 r. - koronacja Władysława Łokietka
1330 r. - najazd Krzyżaków na Polskę
1410 r. - bitwa pod Grunwaldem
Tło historyczne w Europie:
476 r. - upadek cesarstwa zachodnio rzymskiego
od XI do XIV rwały spory o władzę między papiestwem a cesarstwem
1450 r. - wynalezienie druku przez Gutenberga
1453 r. - upadek Bizancjum
1466 r. - pokój toruński
1492 r.- odkrycie Ameryki przez Columba
W epoce średniowiecza tworzono w uniwersalnym języku kościoła, łacinie, oraz dopiero formujących się językach narodowych. Formowanie własnego języka umacniało poczucie tożsamości, wspólnoty narodowej. Wszystkie języki słowiańskie wywodzą się z pierwotnego języka prawosławnego. Większość współczesnych języków europejskich wywodzi się z języka praindoeuropejskiego. Do języków germańskich należą: niemiecki, angielski, holenderski, duński, szwedzki, norweski i islandzki. Grupę bałtycką tworzą: litewski i tolewski.
Język polski zaliczamy do grupy zachodniosłowiańskiej. Polszczyzna odznacza się nie występującymi w innych językach słowiańskich cechami. Zachowała ona samogłoski nosowe- ą, ę. Ma też stały akcent padający na przedostatnią sylabę.
1.Najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego:
Szczupła ilość zabytków z zakresu piśmiennictwa literackiego średniowiecza nie pozwala na dokładne określenie czasu ich powstania. Wiele rękopisów i bibliotecznych zbiorów uległo zniszczeniu i rozproszeniu. Przyczyniły się do tego liczne wojny, najazdy i idące z nimi pożary i grabieże kościołów, klasztorów, zamków, całych grobów.
Język polski pozostawał w średniowieczu w cieniu łaciny. Pomimo to już we wczesnym okresie(XII-XIII w.)stworzono w nim dzieła na dużym poziomie artystycznym. Później(koniec XIV, początek XV w.)wzrasta gwałtownie ilość zabytków pisanych polszczyzną. W dobie odrodzenia(XVI w.)jęz. polski wysuwa się na plan pierwszy w literaturze, ale twórczość łacińska trwa aż do w. XVIII. Tak więc literatura nasza jest przez długie wieki literaturą dwujęzyczną.
W literaturze średniowiecza bardzo wiele tekstów stanowi utwory anonimowe. Niektórych autorów znamy tylko z nazwiska. Większość tekstów nie jest datowana i określenie przybliżonego czasu ich powstania stało się możliwe tylko dzięki żmudnym badaniom. Kolejnym ważnym polskim zabytkiem historycznym są Kroniki Wincentego Kadłubka. Wartość historyczną posiada Kronika przede wszystkim w odniesieniu do lat 1177-1202, a więc do czasów mu współczesnych. Kronikarz znał dobrze sytuację kraju ( okres rozbicia dzielnicowego ), jako kanclerz i dostojnik kościelny miał dostęp do wielu tajników życia dworskiego i polityki księcia. Jego Kronika jest podstawowym źródłem historycznym tego okresu.
W Kronice Kadłubka znalazło się sporo akcentów hagiograficznych i baśniowych. Pierwszą księgę wypełnił pisarz legendami o Krakusie i Wandzie, Popielu (do których często wracała polska literatura ) oraz własnymi, zgoła fantastycznymi pomysłami, pisząc np. o walkach i zwycięstwach legendarnych polskich przodków nad. Aleksandrem Wielkim i Juliuszem Cezarem. Kadłubek chciał uświetnić dzieje Polski przedhistorycznej i podał wiele rzeczy zmyślonych.
1 Bogurodzica
2 Kazania świętokrzyskie- najstarszy zabytek. Zrodziły się z rywalizacji między duchowieństwem polskim a niemieckim. Arcybiskup Jakub Świnka wydał
zarządzenie, że od tego i tego dnia duchowieństwo ma mówić po polsku, i nie wolno wygłaszać kazań po niemiecku(aby nie wynaradawiać Polaków). Pierwszy zbiór kazań powstał po 1400r., są to urywki 5 kazań i do tego 6 w całości, był przechowywany przez zakon Benedyktynów. Kazania pisane są jęz. poetyckim. Odnalezione zostały w Peterzburgu, obecnie znajdują się w Bibliotece Narodowej.
3 Kazania gnieźnieńskie(XV w.)są obszerne i rozwlekłe, pisane są potocznym, niezbyt wyszukanym, ale pełnym powtórzeń i ekspresji językiem. Autor chce przede wszystkim wzruszyć słuchaczy, przemawia do nich w tonie serdecznym ("Dziadki miłe"), nawołując do pobożnego życia, podaje wzory postępowania z Pisma świętego i dzieł teologicznych, wprowadza elementy baśniowe itp.
4 Psałterz floriański(XIV/XV)-zbiór psalmów ze Starego Testamentu traktowany jako modlitewnik Zabytek pięknie iluminowany, prawdopodobnie przeznaczony dla królowej Jadwigi, żony Władysława Jagiełły.
Pozdrawiam