Question

DBAŁOSC O CIALO WSPOLCZESNIE (CZYLI DZISIAJ)
referat ok kartka A4

Answer 1

Dbałość o ciało jest jednym z warunków utrzymania i doskonalenia zdrowia. „Szacunek, postawy i zachowania w stosunku do własnego ciała mają związek ze zdrowiem […], świadomość zdrowia opiera się na świadomości ciała” (Weiss, 1996). Zdrowie, stanowi podstawę wszelkich działań wychowawczych na rzecz ciała”(Krawański, 2003). Zdaniem Józefa Tischnera człowiek ma obowiązek troszczyć się o ciało. „Jest ono dla niego wielką wartością, ponieważ jest narzędziem myślenia, kochania i modlitwy. Człowiek […] nie może zapominać o elementarnych potrzebach własnego ciała. Oddajcie ciału to, co mu się należy. Nie mniej, nie więcej”.
We współczesnym świecie dbałość o ciało odbywa się w nowym, społeczno-kulturowym kontekście. Na rolę tego kontekstu zwraca uwagę M. Demel (2002) pisząc o procesie „uczłowieczenia ciała”, czyli „dostosowywania jego funkcji i kształtu do norm społeczno-kulturowych, m.in. do aktualnych kanonów estetycznych”.
Wzrost zainteresowania młodzieży własnym ciałem może ułatwiać edukację zdrowotną. Należy uwzględniać w niej następujące zagadnienia:
utrzymywanie w czystości i pielęgnacja skóry, włosów, paznokci, zębów; dobór ubioru i obuwia; dbałość o czystość, porządek i estetykę najbliższego otoczenia;
samokontrola masy ciała, pielęgnacja i samobadanie piersi u dziewcząt oraz badanie cytologiczne a także samobadanie jąder u chłopców;
odpowiedni czas trwania i warunki snu;
ochrona przed niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi, w tym szczególnie przed nadmiernym nasłonecznieniem i hałasem.
Problemem znacznej części populacji jest coraz większe odciążenie ciała, ograniczanie czynności wymagających ruchu, wysiłku, dominacja zajęć sedenteryjnych. Uczenie się samooceny aktywności, sprawności i wydolności fizycznej oraz postawy ciała jest domeną wychowania fizycznego. Jego nowoczesna koncepcja zakłada, że jego celem jest „kształtowanie osobowości zdolnej i gotowej do całożyciowej dbałości o ciało i postaw prosomatycznych”, co oznacza „trwałość dyspozycji do zachowań, u podłoża których leży pozytywny stosunek do potrzeb higieniczno-zdrowotnych, rozwojowo-sprawnościowych i estetyczno-hedonistycznych własnego ciała”(Grabowski, 1997).
Największym zagrożeniem dla zdrowia jamy ustnej jest próchnica zębów, która jest najczęstszym zaburzeniem u dzieci i młodzieży – występuje już u połowy dzieci 3-letnich, 85% dzieci 6- i 12-letnich; przeciętny 18-latek ma 8 zębów (1/4 uzębienia) dotkniętych próchnicą. Częstość występowania i intensywność próchnicy w Polsce nadal są większe niż w krajach Europy Zachodniej.
Należy pamiętać, że zdrowe i czyste zęby sprzyjają dobremu samopoczuciu, dodają wdzięku, można się uśmiechać „od ucha do ucha”, dobrze gryźć i żuć pokarmy. Dbając o zęby uniknie się ich bólu, wydawania pieniędzy na leczenie próchnicy i chorób przyzębia, które są najczęstszym problemem zdrowotnym dzieci i młodzieży.
Edukacja zdrowotna powinna również stwarzać możliwości kształtowania umiejętności samokontroli własnego ciała, jego wyglądu i funkcjonowania, w różnych okresach życia i w różnych sytuacjach. Rozwijanie tych umiejętności może:
ułatwić młodym ludziom poznawanie swego ciała i zrozumienie zmian związanych z wzrastaniem i dojrzewaniem;
chronić przed niewłaściwymi decyzjami i zachowaniami;
umożliwić wykrycie niektórych zaburzeń;
sprzyjać kontynuowaniu samokontroli w dalszych latach życia.
Istnieją co najmniej trzy powody, dla których należy uwzględnić w edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży zagadnienie samokontroli masy ciała:
1. Zwiększenie się częstości nadwagi i otyłości;
2. Nieuzasadnione odchudzanie się dziewcząt;
3. Podejmowanie przez chłopców działań w celu zwiększenia masy mięśniowej.
W krajach zachodniej Europy odsetek dzieci otyłych zwiększył się z około 10% na początku lat 80 do 20% w końcu lat 90 XX w. W Polsce, w 2005r. nadwagę i otyłość miało 13% młodzieży w wieku13-15 lat i należy spodziewać się dalszego wzrostu tego odsetka.
Otyłość jest spowodowana nadmiarem tkanki tłuszczowej w organizmie. Ponad 90% dzieci i młodzieży otyłej ma otyłość prostą, która jest skutkiem zachwiania równowagi między energią dostarczaną z pożywieniem a wydatkowana przez organizm. Szacuje się, że około 80% otyłych dzieci pozostanie otyłymi w dalszych latach życia. Skutki otyłości to:
w dzieciństwie i młodości: przeciążenie układu ruchu, obniżona sprawność fizyczna i poczucie własnej wartości, często odrzucenie przez rówieśników;
w dalszych latach życia: wzrost ryzyka chorób układu krążenia, cukrzycy 2 typu, zaburzeń hormonalnych, chorób zwyrodnieniowych układu ruchu, pęcherzyka żółciowego, a także niektórych nowotworów (np. jelita grubego i piersi u kobiet po menopauzie).
W drugiej połowie XX w. zaczęła się rozwijać ideologia szczupłego ciała, jako wzoru kobiecej urody. Rozpowszechnienie przez media na całym świecie szczupłej sylwetki jako wzorca uruchomiło zjawisko kontrolowania masy ciała i masowego odchudzania się. W ostatniej dekadzie odsetek odchudzających się dziewcząt 15-letnich w Polsce systematycznie się zwiększył.
Nieuzasadnione odchudzanie się dziewcząt, stosowanie diet eliminacyjnych może powodować niedobory pokarmowe (zwłaszcza witamin i składników mineralnych, w tym żelaza) oraz zaburzenia wzrastania i dojrzewania. Dziewczęta mogą odczuwać rozdrażnienie, trudności w koncentracji uwagi, trudności w zasypianiu. Zwiększa się ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych (anoreksja, bulimia). Z tego powodu nieuzasadnione odchudzanie się dziewcząt (bez nadwagi) należy uznać za zachowanie ryzykowne dla zdrowia i należy im to uświadamiać.
Bulimia jest to chorobliwe objadanie się, zwana jest także żarłocznością psychiczną. Nazwa bulimia pochodzi od "bulimis", co oznacza „byczy głód”.
Bulimia dotyka najczęściej osoby które nie akceptują swojego wyglądu, nie czują się dobrze w swoim ciele i za wszelką cenę chcą polepszyć swoje samopoczucie. Bulimia dotyka zwykle młode kobiety. Objawy towarzyszące bulimii to: ciągłe zmęczenie i ospałość, problemy z sercem, bóle i zawroty głowy, zaburzenie miesiączkowania, bóle brzucha. Objadanie się kończy się prowokacją wymiotów i przeczyszczeniem. Osoby z bulimią mają uszkodzone zęby spowodowane częstym działaniem wydalanego podczas wymiotów kwasu żołądkowego.
Główne przyczyny bulimii to brak bliskiej osoby, z czym chory nie potrafi sobie poradzić, brak samoakceptacji, konflikty rodzinne, zaburzenia mechanizmów samoregulacji i samokontroli, uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu, emocjonalne zaniedbanie dziecka w dzieciństwie m.in. patologia, brak akceptacji przez grupę rówieśniczą, często wiąże się to ze zmianą środowiska. Chorzy na bulimię, choć zdają sobie sprawę z utraty kontroli nad własnym zachowaniem związanym z odżywianiem się, przejadają się bardzo często, a następnie stosują sposoby kontrolowania wagi ciała, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia.
Anoreksja - czyli jadłowstręt psychiczny, to choroba o podłożu psychicznym. Objawia się silną obawą przed utyciem, prowadzącą do unikania jedzenia. Osoby chore postrzegają siebie jako dużo grubsze i brzydsze niż są w rzeczywistości, nierzadko czują wstręt do własnego ciała i mają zaniżone poczucie własnej wartości. Często też stwierdzają, że są syte, zanim zaczną jeść. Jednym z kryteriów rozpoznawczych anoreksji jest spadek należnej masy ciała o ponad 15%.
Choroba dotyczy głównie dziewcząt (95%), a szczyt zachorowań przypada na 13-14 i 17-18 rok życia. Zazwyczaj są to bardzo dobre uczennice, ale uparte w swoich przekonaniach i skoncentrowane na sobie. Wraz z rozwojem choroby stają się pedantyczne i drobiazgowe. Prawie wyłącznie zajmują się problemami żywienia i liczeniem kalorii. Stają się złośliwe dla otoczenia, twarde i narzucające wszystkim swoją wolę. Ubytek masy ciała przyjmują z satysfakcją i ciągle uważają, że są za grube, nie przejawiają zainteresowania płcią przeciwną, unikają towarzystwa rówieśników, koncentrują się na nauce i zajęciach ruchowych. Odrzucają potrzebę leczenia, uważają, że są zdrowe, czerpiąc z osiąganej "władzy nad sobą" dużo osobistego zadowolenia.
Zmiany patofizjologiczne towarzyszące anoreksji wynikają z niedożywienia organizmu. Zalicza się do nich:
niskie, nieregularne tętno i niskie ciśnienie krwi,
niski poziom cukru we krwi,
zatrzymaniem miesiączkowania u dziewcząt,
obniżenie ciepłoty ciała,
niedobór estrogenu towarzyszący zatrzymaniu miesiączki, przyczynia się do zrzeszotowacenia kości, a co za tym idzie do zwiększonego ryzyka złamań,
występują zaburzenia pracy nerek, odwodnienie organizmu,
twarz wyglądem przypomina pyszczek wiewiórki (obrzęk gruczołów ślinowych, pucułowatość w okolicy kości policzkowych, odstające uszy,
skórę pokrywa meszek, jak u niemowlakach. Wyniszczająca głodówka poważnie zniekształca również strukturę osobowości, a co za tym idzie - wpływa destrukcyjnie na psychikę, bowiem niedożywienie powoduje zmiany biochemiczne, które wpływają na procesy myślowe, uczuciowe i całe zachowanie.
Leczenie tych zaburzeń nie jest łatwe. Istnieje wiele form psychologicznych, takich jak terapia rodzinna, indywidualna, modyfikacji zachowań, psychofarmakologiczna, grupowa, szpitalna i środowiskowa, jednak żadna z wymienionych metod nie daje w pełni pożądanego wysiłku. Nawet wtedy, gdy wyniki terapii są pozytywne, są to okresy krótkotrwałe, ponieważ zaburzenia te mają tendencję do nawrotów.
We współczesnym świecie ideałem męskości, lansowanym przez media, jest harmonijnie zbudowane i umięśnione ciało. Kojarzy się ono, nie jak w minionych dekadach z wizerunkiem Tarzana i niskim statusem społecznym, lecz z atrakcyjnością, pewnością siebie, sukcesem itd. Lansowanie wzorców muskularnego ciała ma również wpływ na zachowania dorastających chłopców. Wyraża się to między innymi w:
uprawianiu kulturystyki,
stosowaniu odżywek zawierających różnorodne substancje. Większość z nich nie została przez producentów dokładnie zbadana i należy je traktować za potencjalnie szkodliwe dla zdrowia,
przyjmowanie steroidów anabolicznych – leki te wpływają na wszystkie układy organizmu. Nieodwracalnym efektem ich działania jest zamknięcie stref wzrostowych kości długich, co powoduje wczesne zakończenie wzrastania, czego efektem jest niski wzrost.
Stosowanie środków anabolicznych, czyli pochodnych hormonów ludzkich prowadzi zawsze do zaburzeń w funkcjonowaniu ciała ludzkiego. Do negatywnych skutków zażywania sterydów zalicza się choroby:
układu hormonalnego (spowolnienie lub zahamowanie wewnętrznego wydzielania testosteronu poprzez impuls wewnętrzny pochodzący z organizmu ),
układu krwionośnego (zmniejszenie zdolności krzepnięcia krwi, nadciśnienie tętnicze, kołatanie serca, nieprawidłowe rozszerzenia mięśnia sercowego),
rozstrojenie systemu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną w organizmie (spuchnięta twarz i stawy).
Oprócz tego anaboliki oddziałują na zmianę osobowości, która skutkuje dysfunkcjonalnością w życiu codziennym. Zwiększają ogólną agresję, która doprowadza do utraty kontaktu z otoczeniem. Człowiek przestaje kontrolować swoje zachowanie, traci przyjaciół, staję się jednostką aspołeczną. Do zaburzeń psychiki należą również stany depresyjne, lękowe oraz bezsenność. Do innych skutków ubocznych podczas przyjmowania sterydów należą: trądzik(pobudzenie gruczołów łojowych), bóle głowy, brzucha i rozstępy. Niektóre z zaburzeń są nieodwracalne i mogą zmienić człowieka w kalekę.
Należy chłopcom przekazywać, że wszelkie metody „sztucznego” stymulowania rozwoju masy mięśniowej mogą zagrażać ich zdrowiu i rozwojowi.
Każdy uczeń powinien umieć ocenić prawidłowość swojej masy ciała poprzez wyliczenie wskaźnika masy ciała BMI (ang. Body Mass Index), który uznawany jest za najlepszą metodę, według następującego wzoru:

BMI = przykład: BMI = = 22,5

U dorosłych przyjmuje się następującą interpretację wartości wskaźnika BMI: poniżej 19,0 – niedobór masy ciała; 19,0 – 25,0 – prawidłowa masa ciała; 25,1- 29,9 – nadwaga; 30,0 i powyżej – otyłość. U dzieci i młodzieży wartości BMI są zależne od wieku i płci (tab.1.1).

Tabela 1.1 Wartości BMI u dziewcząt i chłopców w wieku 7 – 18 lat, odpowiadające niedoborowi masy ciała, prawidłowej masie ciała, nadwadze i otyłości.

Rozwój piersi u nastolatek jest niewątpliwie bardzo drażliwą sprawą. Skóra i cała struktura piersi jest delikatna i wymaga specjalnego i ostrożnego traktowania. W pielęgnacji piersi należy przestrzegać podanych zasad:
myć piersi delikatnym mydłem, ruchami kolistymi,
w celu wzmocnienia sprężystości tkanek wskazane jest stosowanie natrysków z chłodnej wody lub nacieranie piersi, za pomocą rękawicy frote, chłodną wodą z dodatkiem soli kuchennej (pół łyżeczki na szklankę wody). Trzeba to robić delikatnie, ruchem okrężnym od dołu ku górze, a następnie spłukać chłodna wodą,
biustonosz z przewiewnego materiału powinien podtrzymywać piersi od dołu, nie uciskając, ani nie deformując gruczołu i brodawek. Ramiączka nie powinny być pod dużym napięciem, a klatka piersiowa uciśnięta zbyt małym obwodem biustonosza,
zachowaniu ładnego kształtu piersi sprzyja prawidłowa postawa. Chowanie głowy w ramiona, przygarbione plecy powodują wiotczenie mięśni szyi i obwisanie piersi,
ćwiczenia fizyczne wzmacniają mięśnie klatki piersiowej i pleców. Dziewczęta wysportowane mają zwykle ładniejszy biust,
należy unikać: spania na brzuchu (powoduje spłaszczenie piersi), energicznego nacierania i wycierania ręcznikiem (może podrażniać brodawki), wyrywania pęsetką włosów wyrastających czasami w okolicy brodawki (ryzyko infekcji), nadmiaru słońca i solariów (należy je chronić odpowiednimi kremami).
Samobadanie piersi jest u kobiet jednym z najważniejszych badań profilaktycznych i ma na celu zaobserwowanie u siebie ewentualnych zmian chorobowych, w tym jak najwcześniejsze wykrycie raka piersi. Samobadanie piersi powinno być wykonywane : od 20 r. ż., jeden raz w miesiącu, po miesiączce (najlepiej między 7 a 10 dniem cyklu, liczonym od pierwszego dnia miesiączki), zawsze w pozycji stojącej i w pozycji leżącej.
Technika samobadania piersi
Pozycja stojąca
Oglądanie wyglądu piersi w lustrze w trzech pozycjach: z rekami opuszczonymi wzdłuż ciała, uniesionymi do góry i opartymi na biodrach. Sprawdzamy: czy nie ma zmian w kształcie piersi, otoczki i brodawki oraz w kolorze skóry? Czy skóra nie marszczy się i nie ciągnie?
Badanie dotykiem (najlepiej pod prysznicem). Podnosimy prawą rękę i kładziemy dłoń na lewym uchu. Palcami lewej ręki, ułożonymi płasko, obmacujemy lekko każdą ćwiartkę prawej piersi, a następnie zataczamy drobne kółka, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Sprawdzamy czy nie wyczuwa się zgrubienia miąższu sutka, stwardnienia lub guzka. Ściskamy delikatnie kciukiem i drugim palcem brodawkę piersi i sprawdzamy, czy nie wypływa z niej płyn. Podobnie badamy lewą pierś.
Pozycja leżąca (najlepiej po kąpieli). Pod prawy bark wkładamy poduszkę lub zwinięty ręcznik, a prawą rękę pod głowę. Lewą ręką badamy dotykiem prawą pierś, podobnie jak w pozycji stojącej. Następnie wyjmujemy rękę spod głowy, układamy ją wzdłuż tułowia i dotykamy okolicy pod pachą, czy nie ma powiększonych węzłów chłonnych. W podobny sposób badamy lewą pierś.
W przypadku zauważenia w czasie badań czegoś niepokojącego należy zwrócić się natychmiast do lekarza.
Należy również zwrócić uwagę na badania cytologiczne u dziewcząt, które mają na celu wczesne wykrywanie raka szyjki macicy, wywołane wirusem brodawczaka ludzkiego. Coroczne badania cytologiczne powinny być wykonywane u kobiet po skończeniu 25 roku życia, a u kobiet, które rozpoczęły wcześnie współżycie płciowe, badanie należy wykonać nie później niż 3 lata po inicjacji seksualnej. Przy prawidłowych wynikach wymazów cytologicznych i niewystępowaniu czynników ryzyka badanie należy powtórzyć co 3 lata.
Chłopcy także powinni badać swoje narządy płciowe. Samobadanie jąder ma na celu wykrywanie zmian w wielkości jąder oraz obecności w jądrach zmian (guzków), które wymagają dalszej diagnostyki, w tym przede wszystkim, aby wykluczyć nowotwór złośliwy. Nowotwory jąder są najczęstszymi nowotworami złośliwymi u młodych mężczyzn w wieku 15-39 lat. Im wcześniej nowotwór zostanie wykryty, tym większe są szanse na wyleczenie. Warto więc poświęcić w każdym miesiącu 3 minuty na to badanie. Instruktażu badania jąder powinien udzielić indywidualnie lekarz.
W ostatnich dekadach, w wielu krajach, zwrócono uwagę na negatywne skutki intensywnej i przewlekłej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Do najgroźniejszych należą nowotwory skóry, w tym zwłaszcza czerniak złośliwy. W 2004 r. stwierdzono Polsce 1926 nowych zachorowań na czerniaka złośliwego skóry, a w okresie 20 lat liczba zachorowań zwiększyła się trzykrotnie. Nowotwory skóry częściej występują u osób dorosłych, które w dzieciństwie (przed 10-12 r.ż.) zamieszkiwały w okolicach o dużym nasłonecznieniu, ulegały oparzeniom słonecznym i z tego też powodu miały więcej znamion barwnikowych. Ryzyko rozwoju nowotworów jest większe u osób o bardzo jasnej karnacji skóry, z jasnymi lub rudymi włosami, niebieskimi oczami, które łatwo ulegają oparzeniom słonecznym, a nigdy nie ś opalone. Nowotworom skóry można zapobiegać chroniąc skórę przed oparzeniami słonecznymi, zwłaszcza w dzieciństwie i młodości.
Higiena osobista jest dziedziną, której zadaniem jest utrzymanie i wzmocnienie zdrowia człowieka. Jest to nabywanie w okresie dzieciństwa określonych nawyków i umiejętności, które decydują nie tylko o zdrowiu, ale również o akceptacji w środowisku społecznym. Dbanie o higienę osobistą jest bardzo ważne w utrzymaniu zdrowia każdego człowieka.