Question

Czym różni się kościół w systemie halowym od kościoła w systemie bazylikowym? Podaj toruńskie przykłady kościołów w tych 2 systemach.

Answer 1

Kościół Halowy w przeciwieństwie do bazyliki – w której nawy boczne są niższe od nawy głównej dzięki czemu możliwe jest umieszczenie ponad nimi, w ścianach nawy głównej, okien zapewniających naturalne oświetlenie nawy głównej – nawa główna kościoła typu halowego jest oświetlona pośrednio, za pomocą okien umieszczonych w ścianach naw bocznych. Poszczególne nawy mogą być przykryte wspólnym dużym dachem lub osobnymi podłużnymi dachami dwuspadowymi, stosowane jest też rozwiązanie polegające na przekryciu nawy głównej dachem dwuspadowym, natomiast naw bocznych szeregiem dachów poprzecznych z bocznymi szczytami. Kościoły halowe charakteryzuje zwartość i jednoprzestrzenność (zazwyczaj brak transeptu, brak wyodrębnionego prezbiterium). Liczba naw bywa różna, najczęściej są trójnawowe, niekiedy dwu- lub pięcionawowe.
Bazylika w architekturze typ chrześcijańskiej świątyni wielonawowej (niezależnie od pełnionych funkcji kanonicznych), z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego). Kościół z nawą główną bez okien, to pseudobazylika.
Nazwa wywodzi się od greckiego słowa βασιλικός oznaczającego królewski lub stoa basilike - stoa królewska.
Pierwotnie bazylika pełniła funkcję sali posiedzeń sądu i zebrań na rynku w starożytnych Atenach. Urzędowali w niej archontowie. W Rzymie bazylika stała na rynku głównym (forum) i pełniła rolę hali targowo-sądowej. Drogą naśladownictwa bazyliki rozpowszechniły się na całym terytorium starożytnego Rzymu. Z czasem bazyliką zaczęto też nazywać największą, reprezentacyjną salę w willach rzymskiej arystokracji.
Starożytne świeckie bazyliki budowano jako budynki jedno lub wielonawowe na planie prostokąta, odkryte lub kryte, parterowe lub piętrowe, często z apsydą. Ze względu na położenie wejścia dzieli się je na bazyliki:
orientalne z wejściem (lub wejściami) na dłuższych bokach i wnętrzem z nawą środkową i nawami bocznymi
greckie z wejściem na jednym z krótszych boków oraz z apsydą położoną naprzeciwko wejścia.
Chrześcijanie, nie chcąc korzystać ze świątyń pogańskich, ani budować budynków podobnych do nich, przyjęli za wzór swoich kościołów bazylikę grecką. System bazylikowy obowiązywał w całej architekturze chrześcijańskiej. Już w IV wieku wprowadzono drewnianą pochyłą więźbę dachową otwartą lub oddzieloną drewnianym stropem Innymi charakterystycznymi cechami chrześcijańskiego systemu bazylikowego są:
zasadniczo budynek ma układ podłużny, podzielony jest na część centralną (nawa główna), oraz nawy boczne, po jednej, dwie lub nawet trzy z każdej strony
nawy posiadają oddzielne dachy do przykrycia części centralnej oraz naw bocznych.
część centralna jest wyższa od naw bocznych, co umożliwia doświetlenie wnętrza przez pas górnych okien
wszystkie nawy są oddzielone od siebie ścianami, filarami lub słupami stanowiącymi elementy nośne.
Poprzez stulecia pierwotną bazylikę modyfikowano dodając krypty, nawę poprzeczną (transept), chór, sklepienia, wieże, przemienność podpór, empory, tryforium, westwerk, kaplice i inne elementy.
W średniowieczu, mimo że wszystkie świątynie budowano w układzie bazylikowym, bazylikami zaczęto nazywać tylko niektóre kościoły, przede wszystkim będące siedzibami dostojników kościelnych wysokiej rangi np. biskupa albo legata papieskiego. Pośród nich w szczególności można wyróżnić bazyliki większe (basilica maior) oraz bazyliki mniejsze (basilica minor).