CYTATY DO CHARAKTERYSTYKI CZEŚNIKA
CZEŚNIK
Qua opiekun i qua krewny,
Miałbym z Klarą sukces pewny,
Ale Klara, młoda, płocha,
Chociaż dzisiaj i pokocha,
Ktoż za jutro mi zaręczy!
(Akt I, scena 1)
CZEŚNIK
obracając się ku niemu
Tu sęk właśnie!
Na toż bym się, mocium panie,
Kawalerstwa dziś wyrzekał,
By kto. . .
Uderzjąc w stoł
Niech go piorun trzaśnie!
Długo będzie na to czekał.
Po krotkim milczeniu, biorąc talerz
Ma dochody wprawdzie znaczne –
Podstolina ma znaczniejsze;
Z wdowką zatem działać zacznę.
(Akt I, scena 1)
CZEŚNIK
No – nie sekret, żem nie młody,
Alem także i nie stary.
Co?
DYNDALSKI
niekoniecznie przystając
Tać. . .
CZEŚNIK
Urażony
Możeś młodszy?
DYNDALSKI
Miary
Z mego wieku. . .
CZEŚNIK
kończąc rozmowę
Dam dowody.
Chwila milczenia
DYNDALSKI
skrobiąc się poza uszy
Tylko że to, jaśnie panie. . .
CZEŚNIK
Hę?
DYNDALSKI
w małżeńskim ciężko stanie;
Pan zaś, mowiąc między nami,
Masz pedogrę.
CZEŚNIK
Niekontent
Ej, czasami.
DYNDALSKI
Kurcz żołądka.
CZEŚNIK
Po przepiciu.
DYNDALSKI
Rumatyzmy jakieś łupią.
(Akt I, scena 1)
CZEŚNIK
uderzając w stoł, aż Papkin podskoczył na
krześle
Ależ cicho.
PAPKIN
Nadtoś żywy.
(Akt I, scena 2)
CZEŚNIK
Lecz rozprawiać z niewiastami.. .
Owe jakieś bałamutnie,
Afektowe świegotanie –
Niech mi zaraz łeb kto utnie,
Nie potrafię, mocium panie –
Ty więc musisz swą wymową. . .
(Akt I, scena 2)
PAPKIN
Cześnik – wulkan, aż niemiło.
(Akt I, scena 3)
CZEŚNIK
wołając za siebie
Hej! Gerwazy! daj gwintowkę!
Niechaj strącę tę makowkę!
Prędko!
Rejent zamyka okno
Ha, ha! fugas chrustas!
No, Śmigalski, dosyć będzie!
Daj połzłotka abo złoty
Baserunku dla hołoty,
Ale zabierz im narzędzie.
Dosyć, dosyć na dziś będzie.
(Akt I, scena 7)
CZEŚNIK
Ja – z nim w zgodzie? – Mocium panie,
Wprzody słońce w miejscu stanie,
Wprzody w morzu wyschnie woda,
Nim tu u nas będzie zgoda.
WACŁAW
Dzisiaj umysł niespokojny
Za porywczo sąd wyrzeka. . .
(Akt II, scena 1)
WACŁAW
Jestem Wacław.
PAPKIN
Syn Rejenta!. . .
O dlaboga!. . . I w tym domu!
Waszmość obu nas naraża,
Oba idziem na praszczęta.
(Akt II, scena 2)
PODSTOLINA
Jestem trwogą wskroś przejęta. . .
W oczach ciemno. . . serce bije. . .
Jak cię Cześnik tu odkryje!
Jak rywala pozna w tobie!. . .
(Akt II, scena 5)
PAPKIN
A zawsześ w gniewie skory!
Jakie by to były spory [. . . ].
(Akt II, scena 9)
CZEŚNIK
Nie wyleje – czy wyleje,
Miejsca u mnie nie zagrzeje;
Bo nie będę z ziemi zbierał,
Co Milczkowi z nosa spadnie. . .
Chyba, gdyby się opierał,
Chciał zatrzymać samowładnie,
Wtedy przyjmę na przekorę.
Będziesz mogł to poznać snadnie,
Bo imprezę innę biorę:
Za dzisiejszą mą swawolę
I że w murze gdzieś tam dziura,
Gotow pieniać mnie szlachciura,
Więc krzyżową skończyć wolę.
Pojdziesz wyzwać, mocium panie;
Circa quartam niech mi stanie
U trzech kopcow w Czarnym Lesie.
Do siebie
Jak mu utnę jedno ucho,
A czej z drugim się wyniesie.
(Akt II, scena 9)
PAPKIN
[. . . ] Podstolino,
Z twej przyczyny wszyscy zginą.
Czyliż Cześnik ci nie znany?
On nie zniesie tego sromu,
On pochodnią i żelazem
Śmierć wyrzuci w wasze ściany,
Gruz zostawi z tego domu.
Boj się Boga! Chodźmy razem.
(Akt III, scena 6)
[. . . ]
Hej, Perełka! – Waść mi jutro
Nie zaglądaj do blaszanki,
Bobym waści przypiekł grzanki.
Jutro sztukę pokaż światu;
Nie żałować, mocium panie,
Cynamonu i muszkatu,
I wszelkiego aromatu,
Aby było, jak należy.
Masz do ryby szafran świeży
I bakalii po dostatku –
Niechże będzie dobrze, bratku.
(Akt IV, scena 1)
CZEŚNIK
dobywając szabli
He, he, he! Pani barska!
Pod Słonimem, Podhajcami,
Berdyczowem, Łomazami
Dobrze mi się wysłużyła.
Inna też to sprawa była:
Młodź acz dzielna, w boju dziarska,
Prim dawała starszym w radzie,
Tak jak w poczet Bog nas kładzie.
Ale teraz to się staje,
Że od kury mędrsze jaje.
Po krotkim milczeniu
Tęga głownia, mocium panie,
Lecz demeszkę przecie wolę.
Odmieniwszy szabli
Ej, to śmiga! – jakby wrosła.
Niejednego ona posła
Wykrzesała z kandydata;
Niejednemu pro memoria
Gdzieś przy uchu napisała:
Machając
„Jak się wznosi, ledwie błyśnie –
Oddaj się Bogu, jak świśnie!”
(Akt IV, scena 1)
CZEŚNIK
na stronie
Nie wodź mnie na pokuszenie,
Ojcow moich wielki Boże!
Wszak, gdy wstapił w progi moje,
Włos mu z głowy spaść nie może. –
(Akt IV, scena 11)
CYTATY DO CHARAKTERYSTYKI REJENTA
CZEŚNIK
uderza w stoł i mowi dalej
Tu mieszkamy jakby sowy;
Lecz co gorsza, że połowy
Drugiej zamku – czart dziedzicem.
Przestrach Papkina
Czy inaczej: Rejent Milczek;
Słodki, cichy, z kornym licem,
Ale z diabłem, z diabłem w duszy.
(Akt I, scena 2)
CZEŚNIK
Jeśli nie ja mymi psoty,
Nikt go stąd już nie wyruszy.
Nie ma dnia bez sprzeczki, zwady –
Lecz potrzebne i układy.
Pisać? – nie chcę do niecnoty.
Iść tam? – ślisko, mocium panie:
Mogłby otruć, zabić skrycie,
A mnie jeszcze miłe życie.
(Akt I, scena 2)
REJENT
Moj cześniku,
Moj sąsiedzie, luby, miły,
Przestań też być rozbojnikiem.
(Akt I, scena 7)
PAPKIN
Czy to, proszę, rzecz słychana!
Ledwie szlachcic na wioszczynę
Z pękiem długow się wydrapie,
Już mieć musi komisarza!
(Akt I, scena 8)
REJENT
Moj majstruniu, mowcie śmiało,
Opiszemy sprawę całą;
Na te ciężkie nasze czasy
Boskim darem takie basy.
Każdy kułak spieniężymy,
Że was bito, wszyscy wi´emy.
MULARZ
Niekoniecznie.
REJENT
Bili przecie,
Moj majstruniu.
(Akt III, scena 1)
REJENT
Czapkę przedam, pas zastawię,
A Cześnika stąd wykurzę;
Będzie potem o tej sprawie
Na wołowej pisał skorze.
Lecz tajemne moje wieści
Jeśli wszystkie z prawdą zgodne –
Tym, czym teraz serce pieści,
Najboleśniej tym ubodnę!
(Akt III, scena 1)
REJENT
W czas przychodzisz, drogi synu,
Pomowimy słowek parę.
Siada i daje znak synowi, aby usiadł
Z niejednego twego czynu
Niezachwianą wziąłem wiarę,
Iż wstępując w moje ślady
Pobożności kroczysz drogą,
Że złe myśli, podłe rady
Nigdy zwieść cię z niej nie mogą.
Rade temu serce moje,
Quandoquidem już przy grobie,
Żyję jeszcze tylko w tobie.
Ociera łzy
Sekatury, gorżkie znoje
W nieustannej alternacie
Składam kornie ciebie gwoli
Przy Najwyższym Majestacie.
Bo ja tylko, moje dziecię,
Do fortunnej twojej doli
Aspiruję jeszcze w świecie.
(Akt III, scena 2)
WACŁAW
Jeśli była tajemnica,
To dlatego, żem chciał wprzody
Do sąsiedzkiej skłonić zgody.
REJENT
Mnie z Cześnikiem? – O moj Boże!
Ktoż jej więcej pragnąć może
Niż ja, człowiek bogobojny?
WACŁAW
Zezwol zatem, abym z Klarą. . .
REJENT
Być nie może, żadną miarą;
Cześnik burda – ja spokojny.
(Akt III, scena 2)
REJENT
z flegmą, jak zawsze
Ha! – To Cześnik wisić będzie.
Niech się dzieje wola Nieba,
Z nią się zawsze zgadzać trzeba.
(Akt III, scena 2)
WACŁAW
Ostre noże
Topisz w sercu syna twego.
REJENT
Nie ma złego bez dobrego.
WACŁAW
Zmień twoj rozkaz.
REJENT
Być nie może.
WACŁAW
rzucając się do nog
Ach, litości!
REJENT
Tę zyskałeś!
Patrz, ja płaczę.
WACŁAW
wstając
Mieć nadzieję?. . .
REJENT
Nie, serdeńko, być nie może.
(Akt III, scena 2)
REJENT
Acz i starość bywa żwawa,
Wżdy wiek młody ma swe prawa.
Ale Cześnik, gdy postrzeże,
Iż na dudka wystrychnięty,
Może. . . może. . . strach mnie bierze,
Apopleksją będzie tknięty. . .
Niech się dzieje wola Nieba,
Z nią się zawsze zgadzać trzeba.
(Akt III, scena 3)
REJENT
z ukłonem
Pozwol spytać, panie drogi,
Gdyż nie znana mi przyczyna –
Co w nikczemne moje progi
Marsowego wiedzie syna?
(Akt III, scena 4)
REJENT
słodko
Ależ bo ja mam i ludzi
Każę oknem cię wyrzucić. [. . .]
A tam dobry kawał z gory.
(Akt III, scena 4)
REJENT
Wielki splendor na mnie spływa,
Moja pani miłościwa,
I fortuna w złotej nawie
Żagiel dla mnie swoj rozpięła,
Gdyś chętliwie i łaskawie
W twoje skarbne serce wzięła
Najkorniejsze prośby moje.
Tak jest, pani miłościwa,
Wielki splendor na mnie spływa,
A na szczepu mego trzaski
Jeszcze większy spłynąć może,
Bo chcesz, z arcywielkiej łaski,
Mego syna dzielić łoże,
Niechże mi tu wolno będzie
Na tej lichej, własnej grzędzie,
Polecając waszmość pani
Trwałej przychylności zdroje
I powolne służby moje,
Do maluczkich upaść nożek
Jako sługa i podnożek.
Całuje ją w rękę
(Akt III, scena 5)
REJENT
Rzecz ciekawa –
Cześnik wyzwał mnie na rękę,
Acz nie moja to zabawa,
Rzekłem jednak: wola Nieba,
Z nią się zawsze zgadzać trzeba.
I wyszedłem, i czekałem,
Tak, czekałem – nadaremnie.
Może wrożył zbyt zuchwale,
Że mu Rejent nie dotrzyma,
Ale Rejent był na dziale.
Zucha tylko jeszcze ni´e ma.
(Akt IV, scena 10
CZEŚNIK – Maciej Raptusiewicz
REJENT – Rejent Milczek
KIM JEST?
(przedstawienie
postaci
– pozycja
społeczna,
majątek,
relacje
z innymi
bohaterami,
przeszłość)
JAKI JEST?
(cechy
charakteru
i osobowości,
sposob
zachowania)
INNE
INFORMACJE
PLS na jutro