Pochodził z rodziny magnackiej, jego ojciec był wojewodą ruskim i kasztelanem krakowskim. Odebrał staranne wykształcenie, studiował na Akademii Krakowskiej, następnie odbył podróż po Europie Zachodniej (1646–48). Od 1648 w wojsku,walczył z Kozakami i Tatarami, ciężko ranny w bitwie pod Beresteczkiem w 1651. W czasie „potopu” szwedzkiego (1655–60) początkowo poparł Karola X Gustawa, w 1956 przyłączył się do walki ze Szwedami. Walczył w wojnach z Moskwą i Kozakami (1660–64), wykazał się wielkim talentem wojskowym. W 1667 wygrał jako dowódca pierwszą bitwę z Tatarami i Kozakami pod Podhajcami. W latach 1668–74 hetman wielki koronny, w 1673 pokonał armię turecką pod Chocimiem. W 1674 wybrany w wolnej elekcji na króla. W 1676 zawarł rozejm z Turcją, powstrzymując jej ekspansję na ziemie Rzeczpospolitej. Dążył do wzmocnienia polskiej obecności nad Bałtykiem i ponownego podporządkowania Prus Książęcych. W 1686 zawarł pokój z Rosją (tzw. traktat Grzymułtowskiego). W 1683 podpisał traktat przyjaźni z Austrią skierowany przeciwko Turcji, objął dowództwo nad armią koalicyjną i odniósł wielkie zwycięstwo pod Wiedniem. Jego próby wzmocnienia władzy królewskiej w Polsce, m.in. poprzez zapewnienie sukcesji synowi, zakończyły się niepowodzeniem.
Pochodził z rodziny magnackiej, jego ojciec był wojewodą ruskim i kasztelanem krakowskim. Odebrał staranne wykształcenie, studiował na Akademii Krakowskiej, następnie odbył podróż po Europie Zachodniej (1646–48). Od 1648 w wojsku,walczył z Kozakami i Tatarami, ciężko ranny w bitwie pod Beresteczkiem w 1651. W czasie „potopu” szwedzkiego (1655–60) początkowo poparł Karola X Gustawa, w 1956 przyłączył się do walki ze Szwedami. Walczył w wojnach z Moskwą i Kozakami (1660–64), wykazał się wielkim talentem wojskowym. W 1667 wygrał jako dowódca pierwszą bitwę z Tatarami i Kozakami pod Podhajcami. W latach 1668–74 hetman wielki koronny, w 1673 pokonał armię turecką pod Chocimiem. W 1674 wybrany w wolnej elekcji na króla. W 1676 zawarł rozejm z Turcją, powstrzymując jej ekspansję na ziemie Rzeczpospolitej. Dążył do wzmocnienia polskiej obecności nad Bałtykiem i ponownego podporządkowania Prus Książęcych. W 1686 zawarł pokój z Rosją (tzw. traktat Grzymułtowskiego). W 1683 podpisał traktat przyjaźni z Austrią skierowany przeciwko Turcji, objął dowództwo nad armią koalicyjną i odniósł wielkie zwycięstwo pod Wiedniem. Jego próby wzmocnienia władzy królewskiej w Polsce, m.in. poprzez zapewnienie sukcesji synowi, zakończyły się niepowodzeniem.