Question

Co to jest trembecki libertynizm ?

Answer 1

Trembecki Stanisław

• ur. 1739 • zm. 1812 •


Stanisław Trembecki urodził się ok. 1739 roku, najprawdopodobniej w Jastrzębnikach (w dawnym powiecie wiślickim). Uczył się
najpierw w Nowym Korczynie, a w latach 1753–1757 w krakowskich Szkołach Nowodworskich (do ukończenia zabrakło przyszłemu
poecie semestru dialektyki). W 1758 ojciec przekazał mu majątek Chmielów; zaczął się też dla Trembeckiego okres kawalerskich
szaleństw, miłosnych awantur, pojedynków i prób szczęścia w grach hazardowych. Po śmierci ojca w 1765 (lub 1766) Trembecki
zapożyczył się, zastawił odziedziczone dobra i wyjechał do Francji. Powrócił do kraju w połowie 1768 r. Rok później ponownie
wyjechał za granicę: podróż trwała cztery lata, w sierpniu 1772 r. przywiózł z niej Trembecki, oprócz długów, ogromny, liczący blisko
2500 tomów księgozbiór. Z podróżą tą wiązały się także pewne polityczne akcenty. Zdobywszy mianowicie zaufanie Pawła
Mostowskiego, ówczesnego marszałka konfederacji barskiej, otrzymał Trembecki do spełnienia sekretną misję w Paryżu. Zdradził
jednak konfederatów przekazując tajne pisma bratu Stanisława Augusta w Wiedniu i tym samym deklarując się jako zwolennik
polityki króla.
Na początku 1773 r. osiadł w Warszawie. W lipcu tegoż roku otrzymał tytuł szambelana królewskiego wraz z należną tej funkcji
pensją; stał się też z tą chwilą dworskim poetą (przy czym stosunki z królem nie układały się idyllicznie z powodu niezbyt
przykładnego życia i cholerycznego temperamentu nowo mianowanego dworzanina). W 1781 r. uzyskał od monarchy order św.
Stanisława. W 1782 planował, nękany nieustannymi kłopotami finansowymi, zostać księdzem, nie uzyskał jednak zgody – jako
libertyn i hazardzista – księcia prymasa Michała Poniatowskiego (naówczas koadiutora biskupa krakowskiego). Sporo też w latach
osiemdziesiątych podróżował po kraju i zagranicy. W okresie Targowicy pełnił funkcję cenzora dzieł, pism i sztuk dramatycznych
pisanych w obcych językach. Podczas insurekcji 1794 r. stał przy królu. Towarzyszył też Stanisławowi Augustowi po abdykacji:
przebywał z monarchą w Grodnie, jechał z królem przez Wilno do Petersburga. W 1800 został powołany na członka warszawskiego
Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Po śmierci Poniatowskiego (1798) i cara Pawła I (1801) zajął się poetą książę Adam Jerzy Czartoryski,
spłacając długi Trembeckiego i zapraszając go do Granowa na Ukrainie. Około 1804 r. przeniósł się stamtąd autor Sofiówki do
pobliskiego Tulczyna, rezydencji Stanisława Szczęsnego Potockiego. Po śmierci protektora w 1805 r., schorowany, zaniedbany i
opuszczony, dożywa w Tulczynie (zamienionym przez magnackiego potomka w szulernię i pijacki zajazd) swych dni. Umiera 12
grudnia 1812 r. W dziesiątą rocznicę zgonu wystawiono poecie w tulczyńskim parku pomnik (stał tam do 1901 r.).
Jest Trembecki autorem licznych utworów okolicznościowych, politycznych ód i listów poetyckich, wierszy libertyńskich, drobnych
utworów salonowej poezji, anakreontyków, poetyckich komplementów, wierszy rokokowych, epigramatów i nagrobków. Ma w swoim
dorobku przekład Syna marnotrawnego Woltera oraz parafrazy i tłumaczenia drobnych utworów bądź fragmentów większych dzieł
Horacego, Metastasia, pani de Staël, Szekspira, Tassa, Wergiliusza. Niewątpliwym arcydziełem klasycystycznej poezji opisowej jest
powstała w 1804 r. Sofiówka. Nieco mniejszą rangę mają dwa inne "poematy ogrodowe”: Powązki (powst. 1774; poetyckie opisanie
podwarszawskiej siedziby księżnej Izabeli Czartoryskiej) oraz Polanka (powst. 1779; opis wiejskiej posiadłości synowca Stanisława
Augusta). Na uwagę zasługuje także bajkopisarski dorobek Trembeckiego (bardzo twórczo potrafiącego korzystać z wzorów La
Fontaine’a), dorobek skromny ilościowo, ale przynoszący prawdziwe arcydzieła i gatunku, i w ogóle sztuki poetyckiej (np. Opuchły,
Wilk i baranek, Koń i wilk, Pani i dziewki, Lis kusy, Myszka, kot i kogut, Gołąbki, Pszczoły).