Question

Co to jest:

- epilog,

- konwencja,

- ballada,

- paroidia,

- morał,

- rym.

Wymień:

- rodzaje rymów i je opisz,

- chechy baśni.

Answer 1

epilog końcowa część utworu literackiego (głównie epiki i dramatu), której treść nie jest związana z fabułą. W niektórych dramatach, głównie antycznych, wypowiedź końcowa do publiczności, objaśniająca intencje twórcy i sens przedstawienia.

Konwencja literacka - istniejący w praktyce literackiej i świadomości literackiej epoki zespół norm, zwyczajów, regulujących określoną dziedzinę wypowiedzi, dobór składników dzieła oraz ich układ, zespół zasad określających charakter i funkcję poszczególnych elementów dzieła oraz sposób ich zorganizowania w większą autonomiczną całość.

Ballada – gatunek synkretyczny, łączący w sobie cechy liryki (nastrojowość, emocjonalność), epiki (fabuła, narrator) i dramatu (dialogi, akcja), którego tematem są niezwykłe wydarzenia. Jej nazwa pochodzi od włoskiego ballare (tańczyć), co wskazuje na włosko-prowansalskie początki. Romantyczna ballada nawiązuje jednak do ludowych pieśni, które między XII a XIV w. pojawiły się w Danii i Szkocji. Pod koniec XVIII w. odkryli je miłośnicy folkloru. Wkrótce ballada stała się ulubionym gatunkiem poetów. Jej romantyczna forma wyróżnia się śpiewnością wiersza, nastrojowością, tajemniczością niejasno zarysowanych zdarzeń z interwencją złowrogich sił nadzmysłowych. Uwydatnieniu sensacyjności sprzyja konstrukcja narratora – zdziwionego światem – który przedstawia.

Ballada była charakterystyczna dla epoki romantyzmu.

Cechy ballad romantycznych:

ludowość (obecność ludu – mieszkańców wsi, symbolika ludowa), obecność postaci fantastycznych (nimf, rusałek, duchów), przysłowia ludowe, złote myśli, które kształtują moralnie ludzi, przyroda jako żywy bohater, język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary), cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści, autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem (mieszkańcy wsi), synkretyzm rodzajowy – utwór łączy w sobie elementy epiki, liryki i dramatu

Obecność przyrody :

jest tłem dla wszystkich wydarzeń, tajemnicza, groźna i niesamowita, tworzy groźny nastrój, jest siłą sprawczą wydarzeń, jest surowym trybunałem osądzającym człowieka, stoi na straży wierności i lojalności, honoru i cnoty itp., jest związana ze światem ludzkim,

Parodia – odmiana parafrazy, która spełnia funkcję humorystyczną (rodzaj zabawy literackiej), bądź satyryczną (używana jako element polemiki).

Parodia jest szczególnie wyrazistą formą stylizacji, która może łączyć się z różnymi gatunkami literackimi, w szczególny sposób z epigramatem, posługując się często jego językiem, zwłaszcza w finalnych puentach. Istotą parodii jest obraz dzieła, stylu, itp. o charakterze komicznym. Jednak niekoniecznie jest to typowy komizm wyrażany głośnym śmiechem; istniejące w parodii różne rodzaje humoru, ironii, wywoływać mogą śmiech bardziej subtelny. Parodię stosuje też wiele kabaretów.

Parodia często skierowana jest przeciwko czemuś lub komuś. Nosi takie znamiona zwłaszcza w swej odmianie politycznej, będąc środkiem krytyki, sposobem walki. Jej rozkwit jako gatunku ma miejsce przede wszystkim w systemach politycznych uniemożliwiających swobodny przepływ myśli, nasilając się w okresach niepokojów politycznych i społecznych. Jest to nowsza odmiana parodii. Znana była już w starożytności i średniowieczu, kiedy w przeważającej większości miała pozytywny charakter, a u jej podstaw leżał zachwyt nad parodiowanym obiektem.

 

Morał – uwaga, nauka umoralniająca; puenta końcowa o charakterze pouczającym, objaśniająca symbolikę zdarzeń przedstawionych w utworze literackim, zwykle w bajce. Ma postać zwięzłego, abstrakcyjnego sądu, zakazu lub nakazu. Morał wysłowiony mieści się zwykle na końcu utworu

Rym – powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów zajmujących ustaloną pozycję w obrębie wersu (w poezji) lub zdania.

Rym pełni funkcję wierszotwórczą, instrumentacyjną i semantyczną (znaczeniową). W poezji współczesnej rymy mają mniejsze znaczenie niż w tradycyjnej, w wielu zaś jej przejawach zupełnie nie występują.

Podział ze względu na przestrzeń akcentującą:

męskie (oksytoniczne) – oparte na akcencie oksytonicznym, właściwe wierszowi sylabotonicznemu, jak "zew – krew" żeńskie (paroksytoniczne) – posługujące się akcentem paroksytonicznym, nieodłączne od wiersza sylabicznego, np. "woda – uroda" daktyliczne (proparoksytoniczne) – w języku polskim rzadkie, związane z akcentem proparoksytonicznym: "zakochać się – rozszlochać się", "metafizyka – ryzyka" bogate – charakteryzują się nagromadzeniem współbrzmień spółgłoskowych, np. „piąstkom – cząstkom”, ubogie – nie posiadają wielu współbrzmień, np. „te – swe, mi – śni”, głębokie (pogłębione) – obszar współdźwięczności wychodzi poza granice ustalone przez miejsce akcentowanej samogłoski; są równocześnie rymami bogatymi, np. „łabędzie – tak będzie”, dokładne (pełne, ścisłe) – utrzymują pełną identyczność głoskową na obszarze współdźwięczności, niedokładne (przybliżone) – nie operują identycznością głosek w obrębie obszarów rymowych, np. „domy – mody”, składane – ich przestrzeń rozciąga się poza granice pojedynczego wyrazu, np. „do dna – chłodna”, łamane – tworzą ekscentryczny efekt intonacyjno–semantyczny, są stylistycznie sfunkcjonalizowane (patrz: "Gdy się człowiek robi starszy" Tadeusza Boya-Żeleńskiego), przygodne – pojawiają się sporadycznie, np. „tyleż tędy co wszędy”, gramatyczne – utworzone z wyrazów, których współbrzmienie wynika z identyczności końcówek gramatycznych, np. „spotkałem – uściskałem”, niegramatyczne – utworzone z wyrazów należących do różnych kategorii gramatycznych, np. „świat cały – bez chwały”, banalne (oklepane, częstochowskie) – utworzone z wyrazów często zestawianych ze sobą w pozycjach rymowych, tworzą ciąg wyeksploatowanych skojarzeń, np. „dal – żal”,"ojczyzna – blizna", "kochać – szlochać", rzadkie (wyszukane, trudne) – przeciwieństwo rymów banalnych, charakteryzują się niezwykłością doboru wyrazów, egzotyczne – wprowadzają słowa obce, np. „trytonów – pantalonów”, homonimiczne – powtarzanie tych samych wyrazów, np. „stokroć – stokroć”, kalamburowe – ujawniają dwuznaczność wyrazów i więzi znaczeniowe, np. „bogiń – albo giń”, asonans – rym oparty na identyczności samogłoskowej, np. „plama – trawa”, konsonans – rym oparty na identyczności spółgłoskowej, np. „gong – gang”.

Baśń jest utworem nasyconym cudownością związaną z wydarzeniami magicznymi. Ukazuje ona dzieje ludzkich bohaterów swobodnie przekraczających granice między światem poddanym motywacjom realistycznym a sferą działania sił nadnaturalnych. Fantastyczny świat baśni jest zaludniony krasnoludkami, skrzatami, czarownicami, wróżkami, dobrymi i złymi duchami, królewiczami, rycerzami. Konstrukcja zdarzeń fabularnych jest nieskomplikowana. Zdarzenia rozgrywają się w nieokreślonym miejscu i czasie. Schemat kompozycyjny oparty jest na tryumfie dobra nad złem. Baśń utrwala zasadnicze elementy ludowego światopoglądu: - wiarę w nieustającą ingerencję mocy nadprzyrodzonych, - antropomorficzną wizję przyrody, - niepisane normy moralne, - ideały sprawiedliwych zachowań

Answer 2

 

 

zad.1

Epilog-Część utworu na końcu. Opowiada w skrócie dalsze np. poczynania ludzi, ich los.

 

Konwencja-umowa międzynarodowa.Na jej podstawie państwa Tworzą prawa, regulują stosunki z innymi krajami.

 

Ballada - to wierszowana opowieść, łącząca w sobie cechy liryki , epiki i dramatu, której tematem są niezwykłe wydarzenia.

 

Parodia -odmiana parafrazy, która spełnia funkcję humorystyczną (rodzaj zabawy literackiej), bądź satyryczną (używana jako element polemiki).

 

 

Morał -puenta o charakterze mądrym (pouczającym).

 

Rym - powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów.

 

zad.2

 

W zależności od akcentu:

- rymy żeńskie 
- posługujące się akcentem paroksytonicznym (na przedostatnią sylabę), np. moda – uroda. Występują w wierszu sylabicznym.

- rymy męskie 
- posługujące się akcentem oksytonicznym (na ostatnią sylabę), np. dłoń – skroń. Występują w wierszu sylabotonicznym.

- rymy daktyliczne 
- posługujące się akcentem proparoksytonicznym (na trzecią sylabę od końca), np. zakochać - rozszlochać.


Inne rymy:

- rymy dokładne 
- np. wodzie – lodzie, boju – pokoju.

- rymy niedokładne 
- asonans, rym oparty na identyczności samogłoskowej, np. woda - droga
- konsonans, rym oparty na identyczności spółgłoskowej, np. warg - dróg. 

- rymy gramatyczne 
- utworzone z wyrazów, których współbrzmienie wynika z identyczności końcówek gramatycznych, np. czasowniki: chodzimy – rodzimy; rzeczowniki: gromady - osady.

- rymy niegramatyczne 
- utworzone z wyrazów z różnych kategorii gramatycznych lub z wyrazów, które różnią się formą gramatyczną, np. ginę – przyczynę.

- rymy bogate 
- obejmują kilka głosek, np. męczeństwo – społeczeństwo.

- rymy składane 
- np. bab ryk – fabryk, panie – na nie.

- rymy banalne 
- tzw. rymy częstochowskie, np. kocham - szlocham, blizna - ojczyzna.

- rymy wyszukane 
- niezwykły dobór wyrazów, np. farby - znał by, trytonów - pantalonów.

Monorym 
- identyczny rym występujący we wszystkich wersach wiersza.

Pantorym 
- utwór wierszowy lub jego fragment, w którym wszystkie lub prawie wszystkie wyrazy rymują się z innymi.

W zależności od umiejscowienia:

- rymy końcowe 
- występujące na końcu wersu.

- rymy wewnętrzne 
- występujące w środku wersu. 

- rymy inicjalne 
- występujące na początku wersu (bardzo rzadkie).

Układ rymów 

- końcowe - w zakończeniu wersu; 
- wewnętrzne - wewnątrz wersu; 
- parzyste - dwa kolejne wersy mają ten sam rym (aabb); 
- przeplatane (krzyżowe) - rymy występują naprzemiennie (ab, ab); 
- okalające - identyczne rymy na początku i końcu zwrotki.

pisana prozą, występuje narrator, charakterystyczne ,,Dawno, dawno temu..." , ,,Za górami, za lasami...", kończy się szczęśliwie, bohaterowie fantastyczni.