Question

Co to były przywileje szlacheckie,podaj kilka przykładów z 15 wieku

Answer 1

--> Zapisy przywilejów przynoszące korzyści ekonomiczne sygnalizuję w następujący sposób -- (E)

 

--> Zapisy przywilejów przynoszące korzyści polityczne sygnalizuję w następujący sposób -- (P)

 

Najważniejsze przywileje:

 

1. Przywilej wydany w Budzie w 1355 r. przez Ludwika Węgierskiego:

--> rezygnacja z utrzymywania przez szlachtę i społeczeństwo wędrującej świty króla (prawo stacji) (E)

--> król zobowiązał się do nienakładania nowych podatków bez zgody szlachty (E i P)

--> zobowiązanie się węgierskiego monarchy do rekompensaty szlachcie, ich wypraw wojennych (E)

 

2. Przywilej wydany w Koszycach w 1374 r. przez Ludwika Węgierskiego:

--> ograniczanie podatku do 2 groszy od łana (E)

--> urząd starosty zarezerwowany tylko dla polskiej szlachty, oraz gwarancja dawania urzędów (typu kasztelan) szlachcie lokalnej (P)

--> potwierdzenie przywileju z Budy (o podatkach bez zgody szlachty, o zniesienie prawa stacji; o odszkodowaniach dla szlachty za udział w działaniach militarnych) 

 

3. Przywilej nadany w Piotrkowie w 1388 r. przez Władysława Jagiełło:

--> nadanie żołdu szlachcie w wysokości 3 grzywien za kopię (E)

--> zobowiązanie się władcy do wykupu szlachcica z niewoli (P)

--> potwierdzenie przywileju zawartego w Koszycach

 

4. Przywilej nadany w Czerwińsku w 1422 r. przez Władysława Jagiełło:

--> zabroniona konfiskata majątków szlachty bez wyroku sądowego (P)

--> zakaz łączenia urzędu ziemskiego z urzędem starosty

--> król musiał otrzymać zgodę rady na bicie własnej monety 

 

5. Przywilej nadany w Warcie w 1423 r. przez Władysława Jagiełło:

--> ograniczanie prawa chłopów do opuszczenia wsi (E)

--> szlachta mogła usuwać sołtysów poprzez wykup sołectw (P)

--> zwiększenie kompetencji urzędników ziemskich (m.in. kontrola cen i wag) (E)

 

6. Przywilej nadany w Brześciu Kujawskim w 1425 r. przez Władysława Jagiełło:

--> potwierdzenie wcześniejszych przywilejów i rozszerzenie ich praktycznie na całą szlachtę (P i E)

 

7. Przywileje nadane w Jedlni i Krakowie w 1430 i 1433 r. przez Władysława Jagiełło: 

--> szlachta mogła zajmować urzędy kościelne (P)

--> wolność osobista szlachty, król nie mógł ich skazać bez wyroku sądowego (P)

 

 8. Przywilej nadany w Wilnie w 1447 r. przez Kazimierza Jagiellończyka:

--> szlachta litewska ma takie same prawa jak szlachta polska 

 

 9. Przywileje nadane w Cerekwicy i Nieszawie w 1454 r. przez Kazimierza Jagiellończyka:

--> nie można zwoływać pospolitego ruszenia bez zgody sejmików ziemskich (P)

--> zakaz łączenia urzędu starosty i wojewody

--> zakaz nakładania podatków nadzwyczajnych bez zgody sejmików ziemskich (E i P)

--> zwiększenie kar za ucieczkę chłopów ze wsi (E)

 

10. Przywilej nadany w 1456 r. w Korczynie przez Kazimierza Jagiellończyka:

-> szlachta danego obszaru, ma głos odnośnie tego, co stanie się z tym terenem (P)

 

11. Przywilej nadany w 1493 r. w Piotrkowie przez Jana Olbrachta:

--> Kościół nie może się mieszać w sprawy sądowe świeckie;

--> ustanowienie dwuizbowego sejmu;

--> potwierdzenie wcześniejszych przywilejów;

 

12. Przywilej nadany w 1496 r. w Piotrkowie przez Jana Olbrachta:

--> jeden chłop może opuścić w ciągu roku wieś (E)

--> wprowadzenie wolności spławu rzecznego (E)

--> szlachta została zwolniona z cła na towary, które sprowadzała (na własny użytek teoretycznie) (E)

 

13. Przywilej nadany w 1501 r. w Mielniku przez Aleksandra Jagiellończyka:

--> wypowiedzenie posłuszeństwa królowi, gdyby ten nie respektował postanowień senatu; (P)

--> władza należy do senatu, król jest jedynie marionetką, która przewodniczy (P)

--> senatorowie są odpowiedzialni przed Senatem, nie królem (P)

 

14. Przywilej nadany w 1504 r. w Piotrkowie przez Aleksandra Jagiellończyka:

--> kontrolowanie przez senat nadawanie dóbr królewskich (E)

--> nie można łączyć dwóch urzędów

 

15. Przywilej nadany w 1505 r. w Radomiu przez Aleksandra Jagiellończyka:

--> anulowanie przywileju mielnickiego

--> nihil novi czyli nic nowego bez zgody szlachty (P)

--> zagwarantowanie wolnego wyboru urzędników sądowych (P)

 

16. Przywilej nadany w 1520 r. w Bydgoszczy przez Zygmunta Starego:

--> wolna żegluga dla szlachty po Wiśle (E)

--> ustanowienie pańszczyzny minimalnej (1 dzień) 

 

17. Przywilej nadany w 1532 r. w Piotrkowie przez Zygmunta Starego:

--> chłopi bez zgody szlachty nie mogli opuszczać wsi (P i E)

 

 Zygmunt Stary nadał również szlachcie przywilej, który stwierdzał, że król nie może usuwać ich z urzędów  (P)

 

  Jak widać szlachta otrzymała wiele korzyści ekonomicznych i politycznych na przestrzeni wieków.