a)czynniki wpływające na rozwój dziecka wiek ok 6 lat
b)czynniki wpływające na osoby dorosłe i dojrzałe
Lena205
W wieku przedszkolnym dziecko nie umie maskować i tłumić swych przeżyć uczuciowych. Odzwierciedlają się one natomiast w jego zachowaniu się, uzewnętrzniają się w ruchach i gestach, w okrzykach i słowach. Emocje dziecka przejawiają się w sposób bardzo ekspresyjny. Mimika i pantomimika przeżyć emocjonalnych jest bogata. Dziecko, do końca okresu przedszkolnego, uzewnętrznia radość, gniew czy strach w śmiechu, płaczu, w żywych gestach, ruchach, w słowach, którym nadaje w zależności od przeżycia emocjonalnego odpowiednią informację. Prawie do końca okresu przedszkolnego wskutek niepełnej dojrzałości układu nerwowego i niewykształconych jeszcze procesów hamowania – dziecko jest bardzo pobudliwe. Dlatego też nawet słabe bodźce mogą wywołać zarówno przykre, jak i przyjemne stany emocjonalne. Emocje mają charakter przejściowy. Dziecko przechodzi bardzo łatwo z jednego nastroju emocjonalnego w drugi, diametralnie od niego różny. Zmartwione i zapłakane za chwilę śmieje się i cieszy (M.Przetacznik-Gierowska, G.Makiełło-Jarża, 1992, s.173). Dopiero końcem okresu przedszkolnego dziecko zdobywa umiejętności powściągania afektów, co jest świadectwem stopniowego osiągania dojrzałości emocjonalnej. Obserwuje się w tym wieku wydatny rozwój uczuć wyższych – intelektualnych, społecznych, moralnych i estetycznych. W miarę upływu lat dzieci przeżywają radość nie tylko podczas działania, a raczej cieszy je końcowy etap działania – wynik. W oparciu o elementarne wrodzone, podstawowe emocje tj. gniew, strach, przyjemność w toku rozwoju dziecka i obcowania z dorosłymi i innymi dziećmi wraz z bogaceniem się jego doświadczenia kształtują się w wieku przedszkolnym bardziej złożone, rozwinięte emocje, jakimi są uczucia. Uczucia mogą być wyrazem stosunku dziecka do siebie, bądź wyrazem jego stosunku do otaczającego je świata. Zmiany i rozwój życia emocjonalnego dziecka następuje dzięki procesowi uczenia się dzięki kojarzeniu bodźców i sytuacji dotychczas obojętnych z takimi, w którym dana emocja czy uczucie wystąpiło. W miarę rozwoju działalności oraz w miarę tworzenia się u dziecka nowych zainteresowań, powstania nowych potrzeb, uczucia jego zmieniają się, przekształcają i rozwijają Uczucia określone jako przyjemne tj. zadowolenie, radość, miłość, przyjemność są bardzo istotnym czynnikiem normalnego rozwoju dziecka. Natomiast uczucia przykre-strach, złość, zazdrość zwłaszcza kiedy są silne i częste, mogą hamować działalność dziecka a nawet opóźniać jego rozwój. W wieku przedszkolnym przypada okres największego nasilenia strachu specyficznego w ramach prawidłowego rozwoju dziecka. Szereg zachowań emocjonalnych jest ściśle związane ze strachem, w tym sensie, że strach jest u nich elementem dominującym. Do najważniejszych zaliczamy: nieśmiałość, zakłopotanie, zmartwienie, lęk. Gniew, złość wywołują u dzieci przedszkolnych podobne przyczyny, co i w innych okresach, a więc przymus, ograniczenie swobody działania, zabranie ulubionej zabawki, nagana, kara czyli sytuacje frustrujące. Dość powszechnym uczuciem u dziecka w wieku przedszkolnym jest zazdrość, najczęściej o uczucia bliskich osób, czasami o inne dziecko- bardziej wyróżnione, czy zabawki. Zazdrość wywołuję silne napięcie i przejawia się w różnych formach zachowania się dziecka: w agresji, wrogości, przygnębieniu, niechęci, chęci zwrócenia na siebie uwagi. Emocje, które staną się siłami dominującymi w życiu dziecka, zależą głównie od środowiska w jakim dziecko wzrasta, od stosunków łączących je z osobami znaczącymi, oraz od otrzymywania wskazówek jak należy kontrolować swoje emocje. Emocje, które uzyskały znaczenie dominujące, oddziałują na osobowość dziecka, a poprzez nią na jego przystosowanie psychiczne i społeczne. Rozwój społeczny polega na zdobywaniu przez dziecko dojrzałości do współżycia w społeczeństwie. Dorośli wprowadzają dziecko w świat wytworów społecznych i uczą form zachowania przyjętych w danej kulturze. W okresie przedszkolnym obserwuje się wyraźny postęp w uspołecznieniu dzieci Uczą się one przystosowywać do innych, brać udział w zabawach grupowych, podporządkowywać prawidłom i przepisom obowiązującym w grupie. Ich udział w życiu grupy staje się aktywny Rozwija się u nich poczucie odpowiedzialności, samodzielność, umiejętność podporządkowania swoich działań określonemu celowi, umiejętność samooceny. Kształtują się uczucia przyjaźni do innych potrzeba aprobaty, uznania i współdziałania. Pod koniec wieku przedszkolnego, dziecko zdolne jest przeżywać uczucia wyższe bardziej świadomie i głęboko. Dzieci dojrzewają emocjonalnie, uczą się opanowywać swoje reakcje oraz ich przejawy zewnętrzne-ruchowe i słowne. Budzą się u 5-6 latka uczucia wyższe: intelektualne, społeczne, moralne i estetyczne np. 6 latek opiekuje się młodszym rodzeństwem lub słabszym rówieśnikiem. Jeszcze zmienne są jego nastroje i uczucia, jego emocje szybko przeradzają się w inne, np. śmiech w płacz, radość w smutek. Dojrzewając emocjonalnie zaczyna rozumieć emocje innych. W relacjach z innymi zachodzi większa elastyczność. Duże znaczenie ma dla 5-6 latka grupa rówieśnicza, w której zawiera pierwsze przyjaźnie i w której współzawodniczy. Jest radosny i szczęśliwy, kiedy się go akceptuje. Ważne jest także, aby dziecko 5-6 letnie umiało współdziałać z rówieśnikami i przestrzegało określonych norm zachowania się. Zaczyna ono przewidywać intelektualne i emocjonalne skutki swego działania. Potrafi także podporządkować się wymaganiom innych. Chce postępować zgodnie z zasadami reprezentowanymi przez osoby z którymi chce się identyfikować. Otoczmy dziecko mądrą opieką, bo tylko ona spowoduje, że dziecko będzie kiedyś pozbawionym egoizmu umiejącym się cieszyć z życia dorosłym człowiekiem.
Dzieci w wieku przedszkolnym rozwijają się w intensywnym tempie, zróżnicowanym indywidualnie. Rozwój biologiczny jest procesem ciągłym. W wieku 6 lat organizm wzmacnia się, a postawa trwale się pionizuje. Następują największe przyrosty roczne wysokości i masy – tzw. „skok przedszkolny”. Mineralizacja kośćca jest intensywna, zawiera on jeszcze znaczącą ilość tkanek chrzęstnych, jest plastyczny i pozwala na wzrost organizmu. Układ mięśniowy u dzieci 6-letnich nadal jest słabo rozwinięty, ale dzięki naturalnej potrzebie ruchu rozwija się, zmniejsza się w nim ilość wody, a wzrasta zawartość azotu. Plastyczność układu kostnego wymaga zachowania prawidłowej postawy ciała. Jest to okres mineralizacji poszczególnych odcinków kręgosłupa i przy nieprawidłowych nawykach ruchowych oraz ich powtarzalności, poszczególne części mogą ulec deformacji. Unikanie nieprawidłowych postaw, szczególnie przy długotrwałym siedzeniu, noszeniu ciężkich tornistrów, długotrwałym rysowaniu (w okresie przed skostnieniem przegubów) pozwoli na prawidłowe utrwalenie się całego układu kostnego. Wady postawy, w tym zniekształcenia kręgosłupa, powstają najczęściej w dwóch okresach – związanym ze zmianą trybu życia dziecka w wieku 5-6 lat oraz okresie skoku pokwitaniowego, w którym następuje zmiana proporcji ciała i dotychczasowych środków ciężkości. Skrzywienie boczne kręgosłupa, które jest wygięciem patologicznym, może powstać bez żadnej uchwytnej przyczyny lub wskutek nawykowej złej postawy. Na skoliozę najbardziej podatne są dzieci w wieku szkolnym. Przeciążenie poszczególnych części układu kostnego i mięśniowego oraz brak aktywności fizycznej mogą być przyczyną nieprawidłowości rozwoju i deformacji kości. U dziecka zmęczenie mięśni następuje szybciej, lecz w związku ze względnie wysokim poziomem przemiany materii i obfitym dowozem tlenu szybciej ustępują efekty zmęczenia niż u człowieka dorosłego (Wolański, 2006). Pobudliwość mięśni i jej zmienność ściśle wiąże się z trybem życia, a głównie z ćwiczeniem pewnych ruchów. Układ kostny i mięśniowy dziecka nie jest przystosowany do jednostajnych czynności oraz długotrwałego trwania w tej samej pozycji. Ponieważ mięśnie duże rozwijają się przed mięśniami drobnymi, 6-latek ze swobodą wykonuje już obszerne ruchy, ma jednak problemy z ruchami precyzyjnymi, drobnymi, co powoduje szybkie męczenie przy pracach wymagających dokładności. W wieku 6 lat następuje usprawnianie czynności pozostałych układów – krwionośnego, oddechowego i pokarmowego. Wpływa to na ogólny rozwój dziecka. Bardzo ważną rolę odgrywa dojrzewanie układu nerwowego. Rozwój struktur mózgowych jest uwarunkowany genetycznie, wydaje się jednak, że ich jakość określają doświadczenia, jakich dostarcza środowisko. Stymulowanie rozwoju poprzez ćwiczenia przyspiesza i poprawia jakość struktur mózgowych. U dzieci pozbawionych właściwej stymulacji można stwierdzić regres np. po dłuższej intensywnej chorobie czy u dzieci pozbawionych indywidualnej opieki (sieroctwo, pobyt w szpitalu itp.). Hamowanie układu nerwowego jest jeszcze słabe, częściej występuje pobudzenie. Niski jest poziom koncentracji uwagi. Czas czynnej uwagi dziecka w wieku 5-7 lat wynosi nie więcej niż 15 minut, w wieku 8-11 lat – 20 minut, powyżej 12 lat – 30 minut. Uwagę tę można pobudzać przez odpowiednie metody nauczania i ćwiczenia odprężające. Najważniejsze elementy rozwoju psycho-fizycznego dziecka w wieku 5-6 lat przedstawia Tab.1.
Tab. 1. Rozwój psycho-fizyczny dziecka w wieku 5-6 lat
Rozwój biologiczny Rozwój psychiczny · ok. 6 roku życia ma miejsce tzw. „skok przedszkolny” (przyspieszenie rozwoju); · wentylacja płuc w spoczynku wynosi 170 cm3/kg; · rozpoczyna się wymiana uzębienia mlecznego na stałe; · kształtuje się poczucie równowagi obrotowej; · potrafi wykonywać· rzuty bez fazy zatrzymania się; · nie potrafi na dłużej skoncentrować· swojej uwagi na jednej czynności (10 min.); · nie wykazuje wytrwałości w realizacji swoich działań; · wykazuje dużą ciekawość· tym, co napotyka w swoim otoczeniu, ale szybko zmieniają się zainteresowania; · odwzorowuje i rozpoznaje proste figury; · myślenie jest konkretne i obrazowe, okres przedoperacyjny; · posługuje się swobodnie mową potoczną, zależną i niezależną; · przewiduje skutki swoich działań (intelektualne i emocjonalne); · następuje rozwój i wzbogacenie zabaw tematycznych, twórczych; · zabawy tematyczne są dłuższe i bardziej stałe, trzymają się ustalonego tematu; · podejmuje ten sam temat w ciągu kilku dni, potrafi go kontynuować· i rozwijać· ; · potrafi bawić· się w grupie; · rysunek zawiera więcej szczegółów oraz lepsze proporcje; · następuje okres tzw. konformizmu moralnego;
Emocje dziecka przejawiają się w sposób bardzo ekspresyjny. Mimika i pantomimika przeżyć emocjonalnych jest bogata. Dziecko, do końca okresu przedszkolnego, uzewnętrznia radość, gniew czy strach w śmiechu, płaczu, w żywych gestach, ruchach, w słowach, którym nadaje w zależności od przeżycia emocjonalnego odpowiednią informację.
Prawie do końca okresu przedszkolnego wskutek niepełnej dojrzałości układu nerwowego i niewykształconych jeszcze procesów hamowania – dziecko jest bardzo pobudliwe. Dlatego też nawet słabe bodźce mogą wywołać zarówno przykre, jak i przyjemne stany emocjonalne. Emocje mają charakter przejściowy. Dziecko przechodzi bardzo łatwo z jednego nastroju emocjonalnego w drugi, diametralnie od niego różny. Zmartwione i zapłakane za chwilę śmieje się i cieszy (M.Przetacznik-Gierowska, G.Makiełło-Jarża, 1992, s.173).
Dopiero końcem okresu przedszkolnego dziecko zdobywa umiejętności powściągania afektów, co jest świadectwem stopniowego osiągania dojrzałości emocjonalnej. Obserwuje się w tym wieku wydatny rozwój uczuć wyższych – intelektualnych, społecznych, moralnych i estetycznych. W miarę upływu lat dzieci przeżywają radość nie tylko podczas działania, a raczej cieszy je końcowy etap działania – wynik.
W oparciu o elementarne wrodzone, podstawowe emocje tj. gniew, strach, przyjemność w toku rozwoju dziecka i obcowania z dorosłymi i innymi dziećmi wraz z bogaceniem się jego doświadczenia kształtują się w wieku przedszkolnym bardziej złożone, rozwinięte emocje, jakimi są uczucia.
Uczucia mogą być wyrazem stosunku dziecka do siebie, bądź wyrazem jego stosunku do otaczającego je świata. Zmiany i rozwój życia emocjonalnego dziecka następuje dzięki procesowi uczenia się dzięki kojarzeniu bodźców i sytuacji dotychczas obojętnych z takimi, w którym dana emocja czy uczucie wystąpiło. W miarę rozwoju działalności oraz w miarę tworzenia się u dziecka nowych zainteresowań, powstania nowych potrzeb, uczucia jego zmieniają się, przekształcają i rozwijają
Uczucia określone jako przyjemne tj. zadowolenie, radość, miłość, przyjemność są bardzo istotnym czynnikiem normalnego rozwoju dziecka.
Natomiast uczucia przykre-strach, złość, zazdrość zwłaszcza kiedy są silne i częste, mogą hamować działalność dziecka a nawet opóźniać jego rozwój.
W wieku przedszkolnym przypada okres największego nasilenia strachu specyficznego w ramach prawidłowego rozwoju dziecka. Szereg zachowań emocjonalnych jest ściśle związane ze strachem, w tym sensie, że strach jest u nich elementem dominującym. Do najważniejszych zaliczamy: nieśmiałość, zakłopotanie, zmartwienie, lęk.
Gniew, złość wywołują u dzieci przedszkolnych podobne przyczyny, co i w innych okresach, a więc przymus, ograniczenie swobody działania, zabranie ulubionej zabawki, nagana, kara czyli sytuacje frustrujące.
Dość powszechnym uczuciem u dziecka w wieku przedszkolnym jest zazdrość, najczęściej o uczucia bliskich osób, czasami o inne dziecko- bardziej wyróżnione, czy zabawki. Zazdrość wywołuję silne napięcie i przejawia się w różnych formach zachowania się dziecka: w agresji, wrogości, przygnębieniu, niechęci, chęci zwrócenia na siebie uwagi.
Emocje, które staną się siłami dominującymi w życiu dziecka, zależą głównie od środowiska w jakim dziecko wzrasta, od stosunków łączących je z osobami znaczącymi, oraz od otrzymywania wskazówek jak należy kontrolować swoje emocje. Emocje, które uzyskały znaczenie dominujące, oddziałują na osobowość dziecka, a poprzez nią na jego przystosowanie psychiczne i społeczne. Rozwój społeczny polega na zdobywaniu przez dziecko dojrzałości do współżycia w społeczeństwie. Dorośli wprowadzają dziecko w świat wytworów społecznych i uczą form zachowania przyjętych w danej kulturze.
W okresie przedszkolnym obserwuje się wyraźny postęp w uspołecznieniu dzieci Uczą się one przystosowywać do innych, brać udział w zabawach grupowych, podporządkowywać prawidłom i przepisom obowiązującym w grupie. Ich udział w życiu grupy staje się aktywny Rozwija się u nich poczucie odpowiedzialności, samodzielność, umiejętność podporządkowania swoich działań określonemu celowi, umiejętność samooceny. Kształtują się uczucia przyjaźni do innych potrzeba aprobaty, uznania i współdziałania.
Pod koniec wieku przedszkolnego, dziecko zdolne jest przeżywać uczucia wyższe bardziej świadomie i głęboko. Dzieci dojrzewają emocjonalnie, uczą się opanowywać swoje reakcje oraz ich przejawy zewnętrzne-ruchowe i słowne. Budzą się u 5-6 latka uczucia wyższe: intelektualne, społeczne, moralne i estetyczne np. 6 latek opiekuje się młodszym rodzeństwem lub słabszym rówieśnikiem.
Jeszcze zmienne są jego nastroje i uczucia, jego emocje szybko przeradzają się w inne, np. śmiech w płacz, radość w smutek. Dojrzewając emocjonalnie zaczyna rozumieć emocje innych. W relacjach z innymi zachodzi większa elastyczność.
Duże znaczenie ma dla 5-6 latka grupa rówieśnicza, w której zawiera pierwsze przyjaźnie i w której współzawodniczy. Jest radosny i szczęśliwy, kiedy się go akceptuje.
Ważne jest także, aby dziecko 5-6 letnie umiało współdziałać z rówieśnikami i przestrzegało określonych norm zachowania się. Zaczyna ono przewidywać intelektualne i emocjonalne skutki swego działania. Potrafi także podporządkować się wymaganiom innych. Chce postępować zgodnie z zasadami reprezentowanymi przez osoby z którymi chce się identyfikować.
Otoczmy dziecko mądrą opieką, bo tylko ona spowoduje, że dziecko będzie kiedyś pozbawionym egoizmu umiejącym się cieszyć z życia dorosłym człowiekiem.
Dzieci w wieku przedszkolnym rozwijają się w intensywnym tempie, zróżnicowanym indywidualnie. Rozwój biologiczny jest procesem ciągłym. W wieku 6 lat organizm wzmacnia się, a postawa trwale się pionizuje. Następują największe przyrosty roczne wysokości i masy – tzw. „skok przedszkolny”. Mineralizacja kośćca jest intensywna, zawiera on jeszcze znaczącą ilość tkanek chrzęstnych, jest plastyczny i pozwala na wzrost organizmu. Układ mięśniowy u dzieci 6-letnich nadal jest słabo rozwinięty, ale dzięki naturalnej potrzebie ruchu rozwija się, zmniejsza się w nim ilość wody, a wzrasta zawartość azotu. Plastyczność układu kostnego wymaga zachowania prawidłowej postawy ciała. Jest to okres mineralizacji poszczególnych odcinków kręgosłupa i przy nieprawidłowych nawykach ruchowych oraz ich powtarzalności, poszczególne części mogą ulec deformacji. Unikanie nieprawidłowych postaw, szczególnie przy długotrwałym siedzeniu, noszeniu ciężkich tornistrów, długotrwałym rysowaniu (w okresie przed skostnieniem przegubów) pozwoli na prawidłowe utrwalenie się całego układu kostnego. Wady postawy, w tym zniekształcenia kręgosłupa, powstają najczęściej w dwóch okresach – związanym ze zmianą trybu życia dziecka w wieku 5-6 lat oraz okresie skoku pokwitaniowego, w którym następuje zmiana proporcji ciała i dotychczasowych środków ciężkości. Skrzywienie boczne kręgosłupa, które jest wygięciem patologicznym, może powstać bez żadnej uchwytnej przyczyny lub wskutek nawykowej złej postawy. Na skoliozę najbardziej podatne są dzieci w wieku szkolnym. Przeciążenie poszczególnych części układu kostnego i mięśniowego oraz brak aktywności fizycznej mogą być przyczyną nieprawidłowości rozwoju i deformacji kości. U dziecka zmęczenie mięśni następuje szybciej, lecz w związku ze względnie wysokim poziomem przemiany materii i obfitym dowozem tlenu szybciej ustępują efekty zmęczenia niż u człowieka dorosłego (Wolański, 2006). Pobudliwość mięśni i jej zmienność ściśle wiąże się z trybem życia, a głównie z ćwiczeniem pewnych ruchów. Układ kostny i mięśniowy dziecka nie jest przystosowany do jednostajnych czynności oraz długotrwałego trwania w tej samej pozycji. Ponieważ mięśnie duże rozwijają się przed mięśniami drobnymi, 6-latek ze swobodą wykonuje już obszerne ruchy, ma jednak problemy z ruchami precyzyjnymi, drobnymi, co powoduje szybkie męczenie przy pracach wymagających dokładności.
W wieku 6 lat następuje usprawnianie czynności pozostałych układów – krwionośnego, oddechowego i pokarmowego. Wpływa to na ogólny rozwój dziecka.
Bardzo ważną rolę odgrywa dojrzewanie układu nerwowego. Rozwój struktur mózgowych jest uwarunkowany genetycznie, wydaje się jednak, że ich jakość określają doświadczenia, jakich dostarcza środowisko. Stymulowanie rozwoju poprzez ćwiczenia przyspiesza i poprawia jakość struktur mózgowych. U dzieci pozbawionych właściwej stymulacji można stwierdzić regres np. po dłuższej intensywnej chorobie czy u dzieci pozbawionych indywidualnej opieki (sieroctwo, pobyt w szpitalu itp.). Hamowanie układu nerwowego jest jeszcze słabe, częściej występuje pobudzenie. Niski jest poziom koncentracji uwagi. Czas czynnej uwagi dziecka w wieku 5-7 lat wynosi nie więcej niż 15 minut, w wieku 8-11 lat – 20 minut, powyżej 12 lat – 30 minut. Uwagę tę można pobudzać przez odpowiednie metody nauczania i ćwiczenia odprężające.
Najważniejsze elementy rozwoju psycho-fizycznego dziecka w wieku 5-6 lat przedstawia Tab.1.
Tab. 1. Rozwój psycho-fizyczny dziecka w wieku 5-6 lat
Rozwój biologiczny Rozwój psychiczny
· ok. 6 roku życia ma miejsce tzw. „skok przedszkolny” (przyspieszenie rozwoju);
· wentylacja płuc w spoczynku wynosi 170 cm3/kg;
· rozpoczyna się wymiana uzębienia mlecznego na stałe;
· kształtuje się poczucie równowagi obrotowej;
· potrafi wykonywać· rzuty bez fazy zatrzymania się; · nie potrafi na dłużej skoncentrować· swojej uwagi na jednej czynności (10 min.);
· nie wykazuje wytrwałości w realizacji swoich działań;
· wykazuje dużą ciekawość· tym, co napotyka w swoim otoczeniu, ale szybko zmieniają się zainteresowania;
· odwzorowuje i rozpoznaje proste figury;
· myślenie jest konkretne i obrazowe, okres przedoperacyjny;
· posługuje się swobodnie mową potoczną, zależną i niezależną;
· przewiduje skutki swoich działań (intelektualne i emocjonalne);
· następuje rozwój i wzbogacenie zabaw tematycznych, twórczych;
· zabawy tematyczne są dłuższe i bardziej stałe, trzymają się ustalonego tematu;
· podejmuje ten sam temat w ciągu kilku dni, potrafi go kontynuować· i rozwijać· ;
· potrafi bawić· się w grupie;
· rysunek zawiera więcej szczegółów oraz lepsze proporcje;
· następuje okres tzw. konformizmu moralnego;