Question

20 faktów z życia Jana Kochanowskiego . (od myślników)

Daje naj ! :D

Answer 1

Jan Kochanowski urodził się w roku 1530. W wieku 14. Lat był już studentem Akademii Krakowskiej. W Krakowie nie zabawił długo. Od roku 1551 przebywał na Uniwersytecie w Królewcu. Poeta nie uległ modzie na tzw. nowinki religijne- nigdy nie ogłosił się zwolennikiem reformacji, chociaż ślady krytycyzmu wobec Kościoła przetrwały zarówno w jego wierszach pisanych po polsku, jak i łacińskojęzycznych. Związki z dworem księcia Albrechta były ważne nie tylko na kontakt z ruchem reformacyjnym. Książę okazał się również jednym z pierwszych mecenasów artysty. Dzięki jego  finansowemu wsparciu, Kochanowski mógł odbyć swoje podróże do Włoch. Pierwszy  pobyt przypadał na lata 1552-1555. Później poeta przebywał we Włoszech w latach 1557 i 1558, gdzie w Padwie studiował retorykę na jednym z najlepszych ówczesnych uniwersytetów pod kierunkiem Francesco Robortello. Z Włoch Kochanowski powracał do kraju drogą dość okrężną. Podróż przeciągnęła się prawie rok. Mistrz pióra wybrał drogę wiodącą przez Marsylię, a następnie przez Paryż i Niemcy.  W Paryżu zafascynował się twórczością poety Pierre Ronsard`a i pragnął podążyć jego śladami. Okres nauki i podróży zakończył się ostatecznie w Krakowie, gdzie Kochanowski osiadł na stałe. Trwałym dorobkiem poetyckim tego pierwszego  okresu były głównie teksty łacińskie. Właściwie poeta tworzył w tym języku niemal całe życie.

 

W poezji Kochanowskiego odnajdujemy utwory, w których pisze osobie i o swoim posłannictwie. Najważniejszymi utworami związanymi z tą tematyką są Muza i pieśń Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony. Poeta sięga w nich do motywu nieśmiertelności poezji i sławy, jaką daje twórczość artystyczna- szczególnie w pieśni, która jest parafrazą utworu Horacego, przez co wpisuje się w nurt renesansowego horacjanizmu. Na gruncie literatury polskiej Kochanowski  jest pierwszym twórcą wykorzystującym pieśń jako utwór przeznaczony tylko do czytania. W zbiorze pieśni poety panuje spora dowolność tematyczna. Odnajdujemy pieśni patriotyczne- Pieśń o spustoszeniu Podola przez Tatarów, biesiadne(pieśń IX ksiąg pierwszych), erotyczne(pieśń XXII ksiąg wtórych), filozoficzne(pieśń IX ksiąg wtórych). Pieśni są wzorcowym przykładem polskiego sylabizmu: stała liczba sylab, średniówka, stały akcent.  Kochanowski doprowadził sylabizm do mistrzostwa, np. Hymn Czego chcesz od nas Panie. Utwór ten należy do najbardziej znanych tekstów poety. Był to pierwszy tekst napisany przez niego w języku ojczystym.  Utwór opiewa doskonałość i harmonię świata stworzonego przez Boga. Dowodzi, że już w młodzieńczych latach Kochanowski zdawał sobie sprawę z możliwości, jakie daje sylabizm w operowaniu emocjami.

 

W twórczości poety występuje obraz Boga chętnie wykorzystywany  przez artystów renesansowych.  Bóg to ktoś rozbawiony poczynaniami człowieka, np. we  fraszce O żywocie ludzkim, gdzie ktoś bliżej nieokreślony, tajemniczy, nienazwany, śmiejąc się zakończy przedstawienie, jakim jest ludzkie życie. Fraszka jest gatunek stworzony przez samego Kochanowskiego. Problem obecności Boga w świecie pojawi się w twórczości Kochanowskiego też w  kontekście relacji pomiędzy religią a państwem jako organizmem społecznym. Swe poglądy na te kwestie zawarł poeta w Odprawie posłów greckich. Dramat nawiązuje do historii wojny trojańskiej. Do Troi przybywają posłowie greccy, by odzyskać porwaną Helenę. Z dwóch stronnictw, które postają w radzie królewskiej (ukazanych na wzór polskiego sejmu), wygrywa stronnictwo Aleksandra dążące do konfrontacji z Grekami. Swe zwycięstwo nad zwolennikami Antenora osiąga on dzikie przekupstwom. Autor uważa, że rządzący nie mogą posterować niemoralnie, gdyż nad ich władzą stoi jeszcze władza boga. Naruszenie porządku etycznego w państwie musi doprowadzić do katastrofy, tak jak klęską skończyła się historia Troi.  Odprawa posłów greckich jest pierwszą i jedyną polską tragedią renesansową. Na potrzeby utworu autor zastosował po raz pierwszy w polskiej literaturze  wiersz biały.

 

Tematyka polityczna pojawiła się także w innych utworach Kochanowskiego. Pieśń o spustoszeniu Podola przez Tatarów powstała pod wpływem dramatycznych wydarzeń z roku 1575, kiedy to Tatarzy po najechaniu Podola uprowadzili 50 tysięcy jeńców. Tekst ten jest świetnym przykładem renesansowego piśmiennictwa politycznego.

 

W innych zaś wierszach poeta reprezentuje postawę pewnego oddalenia od aktualnych spraw. Znajdzie ona odzwierciedlenie w fraszce O  żywocie ludzkim (druga fraszka pod tym samym tytułem). Wiąże się ona ściśle z filozoficznymi poglądami autora, na które składały się przede wszystkim elementy epikureizmu i stoicyzmu. Epikureizm Kochanowskiego należy łączyć  z rzymską modyfikacją filozofii Epikura. Z kolei ze stoickim systemem wartości łączy się często spotykane w twórczości poety pojęcie cnoty. Cnota gwarantuje, ze człowiek, wykorzystując swoje naturalne zdolności dla dobra ojczyzny, będzie wiódł godne życie i zostanie nagrodzony przez Boga. Cnota staje się elementem życia społecznego, poskramiającym najniższe instynkty. Stoicyzm pozwala również przyjąć wyroki losu. Wielokrotnie w pieśniach pojawia się  motyw kapryśnej Fortuny, która rządzi ludzkimi poczynaniami.

 

To właśnie niezrozumienie wyroków losu zmusiło Kochanowskiego do podjęcia ważnej życiowej decyzji. Postanowił zerwać z dworem królewskim, z którym był związany przez niemal dziesięć lat i osiąść w Czarnolasie. Ten ostatni etap w życiu poety zaowocował zmienioną tematyką jego utworów. Znakiem czasu może być Pieśń świętojańska o Sobótce. Jest obszerny utwór, składający się z 12 śpiewów panien uczestniczących w ludowym święcie związanym z przesileniem letnim. Dwanaście utworów składa się na obraz życia wiejskiego, który nawiązuje do tradycji literatury sielankowej. Sielankowość  utworów jasno pokazuje, że w okresie czarnoleskim ideałem życia pozostawało dla Kochanowskiego oderwanie się od spraw wielkiego świata.

 

U schyłku życia Jana z Czarnolasu w jego twórczości zaczyna się pojawiać ton niepokoju. Za najlepszy tego dowód zwykło przyjmować się jedno z najwybitniejszych dzieł europejskiej literatury renesansowej, czyli Tren. Cykl Trenów, na który złożyło się 19 utworów, powstał pod wpływem tragicznych wydarzeń. Śmierć najmłodszej córki, Urszuli, stała się impulsem do wyrażania wszystkich niepokojów dojrzałego twórcy. Pod względem formalnym Treny sięgają  ponownie do tradycji antycznej. Poeta zamiast komponować jeden utwór zawierający tradycyjne części ,  czyli ukazanie wielkości straty, pochwałę zmarłego, napomnienie czy w końcu pocieszenie, zdecydował się skomponować cały cykl. Śmierć córki staje się pretekstem do postawienia w Trenach zasadniczych pytań egzystencjonalnych. Uświadomienie sobie ludzkiej przemijalności, wyartykułowane w pierwszych ośmiu utworach, jest nadzwyczaj bolesne. Niespodziewana śmierć ukochanej córeczki  powoduje największy kryzys światopoglądowy. Tren IX jest  skierowany jest do Mądrości. Tren X, składający się z samych niemal pytań, stanowi podanie w wątpliwość  najbardziej fundamentalnych dla naszej kultury przekonań o nieśmiertelności duszy. W kolejnym  Kochanowski posuwa się jeszcze dalej w negacji swego dotychczasowego światopoglądu, odrzucając wartość cnoty. W trenie tym następuje jednak moment przełomu. Od tej chwili treny zaczynają dążyć w stronę pocieszenia. Ostatecznie przynosi je Tren XIX, albo Sen. Poeta wyodrębnił go z całego cyklu, opatrując specjalnym tytułem. Po głębokim kryzysie, Kochanowskiemu we śnie ukazuje się matka, przywracając mu wiarę. Ocena świata zmieni się jednak radykalnie. Nie będzie to już optymistyczny i radosny świat harmonii. Jedyne co ocaleje po kryzysie przeżytym przez autora to wiara w Boga.

 

W roku 1579 poeta wydaje  swoje największe dzieło czyli  Psałterz Dawidów, nad którym pracował co najmniej osiem lat. Poeta sparafrazował wersy Dawida, przedstawiając Boga w specyficzny sposób. Według Kochanowskiego Bóg Starego Testamentu to nie okrutny sędzia, ale raczej oparcie dla zagubionego człowieka.  Dzięki Najwyższemu poeta odnajduje sens życia .  Mimo wcześniejszego  załamania jego wiara w Boga jako Stwórcę uporządkowanego świata okazała się trwała .

 

Jan z Czarnolasu zmarł  w roku 1584.