1.podział na kontynenty (nazwa kontynentu, powierzchnia, najwyższy szczyt) 2.wymień formy ukształtowania lądów i dna oceanicznego. 3.opisz budowę atmosfery, skład powietrza. 4.klimat-strefy klimatyczne świata-elementy pogody pojęcia:amplituda,niż baryczny,wyż baryczny,pasaty, monsuny,bryza,fen(halny) 5.wody lądowe:rzeki,jeziora,lodowce(procentowy udział) najdłuższe rzeki według kontynentów.Największe jeziora. Pojęcia:dorzecze,dział wodny,dopływ,ujście,zlewisko.Wszechoceany(nazwy oceanów,powierzchnie) 6.pojęcia:litosfera podział dziejów ziemi na ery i okresy najważniejsze wydarzenia geologiczne(podaj nazwę i okres występowania) -ruchy górotwórcze -zlodowacenie -pojawienie się człowieka na ziemi -powstanie węgla kamiennego 7.podział skał ze względu na genezę powstania(przykłady).Pojęcia: minerał,skała 8.procesy wewnętrzne:(endogeniczne) -ruchy górotwórcze(rodzaje gór) -ruchy lądotwórcze(teoria powstania kontynentów) -trzęsienia ziemi(obszary sejsmiczne na świecie) -wybuchy wulkaniczne(budowa wulkanu,produkty wybuchu wulkanicznego,podział wulkanów) 9.procesy zewnętrzne krztałtujące powierzchnię ziemi(egzogeniczne) -wietrzenie(rodzaje) -erozja(rzeczna,morska,lodowcowa) -akumulacja 10.rodzaje gleb(strefowe,astrefowe).Główne formacje roślinne świata Piętra roślinne w górach. PRACE POTRZEBUJĘ NA TERAZ!!!
Edysiak
1. *Europa - powierzchnia ok. 10 mln km² - najwyższy szczyt Mont Blanc (4807 m n.p.m.) *Azja - powierzchnia ok. 34,5 mln km²- najwyższe szczyt- Mt Everest (8848 m n.p.m.) *Afryka - Powierzchnia 30,3 mln km² - najwyższy szczyt - Kibo (5895 m n.p.m.) *Ameryka Północna - powierzchnia 24,2 mln km² - najwyzszy szczyt - McKinley (6194 m n.p.m.) *Ameryka Południowa - powierzchnia 17,8 mln km² - najwyzszy szczyt - Aconcagua w Andach Południowych ( 6960 m n.p.m.) *Australia i Oceania - powierzchnia 7686,8 tys. km² - najwyższy szczyt - Góra Kościuszki (2230 m n. p. m.) 2. a) formy ukształtowania lądów *NIZINY Są to obszary położone nisko – do ok. 300 m n.p.m. Mogą być płaskie (równiny), faliste lub pagórkowate. Najczęściej rozciągają się wzdłuż wybrzeży, a niekiedy zajmują wielkie przestrzenie w obrębie lądów, np. Niż. Amazonki. Do nizin zalicza się również depresje, czyli obszary położone poniżej poziomu morza. Depresje zalane przez jeziora nazywa się kryptodepresjami *WYŻYNY To obszary wyniesione wysoko ponad 300 m n.p.m., przeważnie słabo rozczłonkowane, często równinne. Wyżynami są również odpowiednio wysoko położone kotliny. Kotliny są zwykle formami tektonicznymi, powstałymi przez obniżenie obszaru, który pozostaje otoczony przez wzniesienia, najczęściej góry *GÓRY Nazywa się wysoko wzniesione części powierzchni Ziemi lub bardziej rozczłonkowane i odgraniczone od przyległych obszarów nizinnych lub wyżynnych. Góry tworzą kulminacje powierzchni Ziemi. Górami pojedynczymi są izolowane stożki wulkaniczne lub izolowane masywy górskie. b)formy ukształtowania dna oceanicznego *SZELF Jest łagodnie opadającym przybrzeżnym fragmentem dna, sięgającym do głębokości ok.. 200 m (miejscami głębiej). Od strony oceanu jest ograniczony stokiem kontynentalnym, którego nachylenie jest znacznie większe. Przy niektórych częściach lądu szelf rozciąga się szeroko, przy innych nie ma go prawi wcale. Szelfy można uznać za zalane przez morze części lądu. Występują na nich ślady działalności rzek z okresów, kiedy poziom oceanu był niższy. Szelfy są zbudowane z tych samych skał co lądy *STOK KONTYNENTALNY – ich powierzchnię często urozmaicają podwodne kaniony. Są to głębokie strome doliny V-kształtne. Głębokość ich może sięgać kilku km, a długość – dziesiątki i setki km. Powstawanie tych kanionów przypisuje się działaniem prądów zawiesinowych, które przypominają nieco lawiny na lądach. *BASENY OCEANICZNE Są położone na głębokości 4 000 – 6 000 m, zajmują 72% powierzchni oceanu. Stanowią najmniej urozmaicony obszar dna; wolny jest on od trzęsień ziemi. Niekiedy powierzchnie dna urozmaicają pojedyncze stożki wygasłych wulkanów podmorskich. *RÓW OCEANICZNY To najgłębsze miejsca oceanów. Mają 300 – 5 000 km długości, 30 – 100 km szerokości i ponad 7 000 m głębokości. Największą głębię zanotowano w Rowie Mariańskim – 11 022 m. Rowy ciągną się wzdłuż brzegów kontynentów, np. Atakamski, lub są położone w pobliżu liniowo rozciągniętych archipelagów, zwanych łukami wyspowymi. *GRZBIET ŚRÓDOCEANICZNY Tworzą rozległy, zajmujący 11% powierzchni oceanu, ciągły system wzniesień. Ocean Światowy jest opasany łańcuchem wzniesień o długości ponad 60 000 km, czyli tak długim, jak łączna długość lądowych łańcuchów górskich. Szerokość grzbietów morskich dochodzi do 3 000 km. Wznoszą się one ponad dna basenów oceanicznych, sięgające 2 000 – 3 000 m poniżej poziomu morza, a tylko niekiedy tworzą wyspy, np. Azory, Islandia. W ich ukształtowaniu charakterystyczne są występujące w ich osiowej części rozpadliny – ryfty o szerokości 30 – 60 km i ponad 2 000 m głębokości w stosunku do grzbietów. Grzbiety są obszarami aktywnymi wulkanicznie i sejsmicznie. 3. W składzie atmosfery występują tak zwane składniki zmienne, których stężenie jest zróżnicowane w przestrzeni i czasie. Sa to przede wszystkiem dwutlenek węgla i ozon; zmienna jest zawartość pary wodnej (od 0 do 4%) oraz składników mineralnych, czyli pyłów kosmicznych i wulkanicznych, sadzy, soli i składników organicznych, do których zaliczamy pyłki i zarodniki roślinne, bakterie i wirusy, martwe okruchy roślinne i zwierzęce. Pozostałe składniki (azot i tlen) nie ulegają zasadniczym zmianom. W warstwach leżących powyżej 100km zwiększa się udział lżejszych gazów (głównie wodoru i helu) 4.równikowa , zwrotnikowa, podzwrotnikowa, umiarkowana ciepła, umiarkowana chłodna, okołobiegunowa amplituda - różnica pomiędzy najwyższą a najniższą rozpatrywaną temperaturą niż baryczny - Niż atmosferyczny, niż baryczny, cyklon, ośrodek niskiego ciśnienia charakteryzujący się zamkniętym układem izobar, w którym ciśnienie powietrza maleje od zewnątrz do środka. Szczególnym przypadkiem niżu atmosferycznego jest cyklon tropikalny. wyż baryczny- obszar podwyższonego ciśnienia atmosferycznego, charakteryzujący się zamkniętym układem izobar, w którym ciśnienie rośnie od zewnątrz do środka. pasaty-stałe wiatry w strefie międzyzwrotnikowej, stanowiące ważny element ogólnej cyrkulacji atmosferycznej. Średnia prędkość 5-8 m/s. Wieją z wyżów zwrotnikowych w stronę równika i w wyniku siły Coriolisa mają na półkuli północnej kierunek północno-wschodni, na półkuli południowej zaś południowo-wschodni. Pasaty najbardziej regularnie wieją nad oceanami. monsun- układ wiatrów, które zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku, bryza- wiatr zmienny w wyniku różnego nagrzewania się lądu i morza, w dzień od strony morza, w nocy od lądu; czasem też ogólnie dla łagodnego i umiarkowanego wiatru nadmorskiego, fen(halny)-polska odmiana wiatru typu föhn, występująca w Karpatach i Sudetach. Silny (prędkość w porywach do 150 km/h), ciepły i suchy, wieje od grzbietów ku północnym dolinom. Powoduje ocieplenie i roztopy oraz niekiedy znaczne szkody w drzewostanie.
*Europa - powierzchnia ok. 10 mln km² - najwyższy szczyt Mont Blanc (4807 m n.p.m.)
*Azja - powierzchnia ok. 34,5 mln km²- najwyższe szczyt- Mt Everest (8848 m n.p.m.)
*Afryka - Powierzchnia 30,3 mln km² - najwyższy szczyt - Kibo (5895 m n.p.m.)
*Ameryka Północna - powierzchnia 24,2 mln km² - najwyzszy szczyt - McKinley (6194 m n.p.m.)
*Ameryka Południowa - powierzchnia 17,8 mln km² - najwyzszy szczyt - Aconcagua w Andach Południowych ( 6960 m n.p.m.)
*Australia i Oceania - powierzchnia 7686,8 tys. km² - najwyższy szczyt - Góra Kościuszki (2230 m n. p. m.)
2.
a) formy ukształtowania lądów
*NIZINY
Są to obszary położone nisko – do ok. 300 m n.p.m. Mogą być płaskie (równiny), faliste lub pagórkowate. Najczęściej rozciągają się wzdłuż
wybrzeży, a niekiedy zajmują wielkie przestrzenie w obrębie lądów, np. Niż. Amazonki. Do nizin zalicza się również depresje, czyli obszary położone poniżej poziomu morza. Depresje zalane przez jeziora nazywa się kryptodepresjami
*WYŻYNY
To obszary wyniesione wysoko ponad 300 m n.p.m., przeważnie słabo rozczłonkowane, często równinne. Wyżynami są również odpowiednio
wysoko położone kotliny. Kotliny są zwykle formami tektonicznymi, powstałymi przez obniżenie obszaru, który pozostaje otoczony przez wzniesienia, najczęściej góry
*GÓRY
Nazywa się wysoko wzniesione części powierzchni Ziemi lub bardziej rozczłonkowane i odgraniczone od przyległych obszarów nizinnych lub wyżynnych. Góry tworzą kulminacje powierzchni Ziemi. Górami pojedynczymi są izolowane stożki wulkaniczne lub izolowane masywy górskie.
b)formy ukształtowania dna oceanicznego
*SZELF
Jest łagodnie opadającym przybrzeżnym fragmentem dna, sięgającym do głębokości ok.. 200 m (miejscami głębiej). Od strony oceanu jest
ograniczony stokiem kontynentalnym, którego nachylenie jest znacznie większe. Przy niektórych częściach lądu szelf rozciąga się szeroko, przy
innych nie ma go prawi wcale. Szelfy można uznać za zalane przez morze części lądu. Występują na nich ślady działalności rzek z okresów, kiedy poziom oceanu był niższy. Szelfy są zbudowane z tych samych skał co lądy
*STOK KONTYNENTALNY – ich powierzchnię często urozmaicają podwodne kaniony. Są to głębokie strome doliny V-kształtne. Głębokość
ich może sięgać kilku km, a długość – dziesiątki i setki km. Powstawanie tych kanionów przypisuje się działaniem prądów zawiesinowych, które przypominają nieco lawiny na lądach.
*BASENY OCEANICZNE
Są położone na głębokości 4 000 – 6 000 m, zajmują 72% powierzchni oceanu. Stanowią najmniej urozmaicony obszar dna; wolny jest on od
trzęsień ziemi. Niekiedy powierzchnie dna urozmaicają pojedyncze stożki wygasłych wulkanów podmorskich.
*RÓW OCEANICZNY
To najgłębsze miejsca oceanów. Mają 300 – 5 000 km długości, 30 – 100 km szerokości i ponad 7 000 m głębokości. Największą głębię
zanotowano w Rowie Mariańskim – 11 022 m. Rowy ciągną się wzdłuż brzegów kontynentów, np. Atakamski, lub są położone w pobliżu
liniowo rozciągniętych archipelagów, zwanych łukami wyspowymi.
*GRZBIET ŚRÓDOCEANICZNY
Tworzą rozległy, zajmujący 11% powierzchni oceanu, ciągły system wzniesień. Ocean Światowy jest opasany łańcuchem wzniesień o długości
ponad 60 000 km, czyli tak długim, jak łączna długość lądowych łańcuchów górskich. Szerokość grzbietów morskich dochodzi do 3 000 km.
Wznoszą się one ponad dna basenów oceanicznych, sięgające 2 000 – 3 000 m poniżej poziomu morza, a tylko niekiedy tworzą wyspy, np.
Azory, Islandia. W ich ukształtowaniu charakterystyczne są występujące w ich osiowej części rozpadliny – ryfty o szerokości 30 – 60 km i
ponad 2 000 m głębokości w stosunku do grzbietów. Grzbiety są obszarami aktywnymi wulkanicznie i sejsmicznie.
3. W składzie atmosfery występują tak zwane składniki zmienne, których stężenie jest zróżnicowane w przestrzeni i czasie. Sa to przede wszystkiem dwutlenek węgla i ozon; zmienna jest zawartość pary wodnej (od 0 do 4%) oraz składników mineralnych, czyli pyłów kosmicznych i wulkanicznych, sadzy, soli i składników organicznych, do których zaliczamy pyłki i zarodniki roślinne, bakterie i wirusy, martwe okruchy roślinne i zwierzęce. Pozostałe składniki (azot i tlen) nie ulegają zasadniczym zmianom. W warstwach leżących powyżej 100km zwiększa się udział lżejszych gazów (głównie wodoru i helu)
4.równikowa , zwrotnikowa, podzwrotnikowa, umiarkowana ciepła, umiarkowana chłodna, okołobiegunowa
amplituda - różnica pomiędzy najwyższą a najniższą rozpatrywaną temperaturą
niż baryczny - Niż atmosferyczny, niż baryczny, cyklon, ośrodek niskiego ciśnienia charakteryzujący się zamkniętym układem izobar, w którym ciśnienie powietrza maleje od zewnątrz do środka. Szczególnym przypadkiem niżu atmosferycznego jest cyklon tropikalny.
wyż baryczny- obszar podwyższonego ciśnienia atmosferycznego, charakteryzujący się zamkniętym układem izobar, w którym ciśnienie rośnie od zewnątrz do środka.
pasaty-stałe wiatry w strefie międzyzwrotnikowej, stanowiące ważny element ogólnej cyrkulacji atmosferycznej. Średnia prędkość 5-8 m/s.
Wieją z wyżów zwrotnikowych w stronę równika i w wyniku siły Coriolisa mają na półkuli północnej kierunek północno-wschodni, na półkuli południowej zaś południowo-wschodni. Pasaty najbardziej regularnie wieją nad oceanami. monsun- układ wiatrów, które zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku,
bryza- wiatr zmienny w wyniku różnego nagrzewania się lądu i morza, w dzień od strony morza, w nocy od lądu; czasem też ogólnie dla łagodnego i umiarkowanego wiatru nadmorskiego,
fen(halny)-polska odmiana wiatru typu föhn, występująca w Karpatach i Sudetach. Silny (prędkość w porywach do 150 km/h), ciepły i suchy, wieje od grzbietów ku północnym dolinom. Powoduje ocieplenie i roztopy oraz niekiedy znaczne szkody w drzewostanie.