Question

1. Opisz budowę, położenie, funkcje trzustki
2. Podaj przyczyny bólu trzustki
3. Wyjaśnij, jak należy dbać o trzustkę oraz w jaki sposób najlepiej uśmierzyć jej ból

Answer 1

1. Opisz budowę, położenie, funkcje trzustki

Trzustka to gruczoł nieparzysty o nieregularnym kształcie, położony jest w jamie brzusznej zazwyczaj na wysokości 1 i 2 kręgu lędźwiowego (chociaż może czasami znajdować się trochę wyżej lub niżej, a położenie niskie częściej występuje u kobiet). Narząd ten położony jest poprzecznie (ale nie prostolinijnie) i nieco zakrzywiony w kształcie litery S i spłaszczony od przodu ku tyłowi. Znajduje się z tyłu żołądka, między śledzioną, a pętlą dwunastnicy. Długość trzustki to od 12 do 20 cm i waży zazwyczaj od 700 do 100 gram (chociaż większa lub mniejsza trzustka również uznawana jest za normę i nie musi być to związane z jej patologią). Jej średnica wynosi 4-5cm, a grubość od 2 do 3 cm. Maksymalny rozmiar narząd ten osiąga około 40 roku życia człowieka, natomiast po 50 roku życia jego masa zaczyna się zmniejszać. Trzustka ma budowę wyraźnie zrazikową. Nie ma torebki łącznotkankowej. Poszczególne zraziki połączone są jedynie nieznaczną ilością tkanki łącznej, za to na powierzchni i wewnątrz gruczołu może odkładać się tkanka tłuszczowa. Miąższ trzustki jest spoisty, ale nie twardy. Trzustkę możemy podzielić na trzy części. Cześć prawą tworzącą głowę narządu, część środkową stanowiącą jego trzon, oraz część lewą stanowiącą ogon. Pomiędzy trzonem i ogonem narządu jest niewielkie zwężenie (okolu 2cm), które naszywa się szyjką (czasami cieśnią). W trzustce znajdują się również bruzdy dla naczyń krwionośnych (bruzda dla tętnicy śledzionowej oraz bruzda dla żyły śledzionowej. Trzustka posiada również dwa najważniejsze przewody (główny przewód trzustkowy oraz przewód trzustkowy dodatkowy) odprowadzające sok trzustkowy do części zstępującej dwunastnicy. Trzustka jest gruczołem zewnątrzwydzielniczym i wewnątrzwydzielniczym (technicznie są to dwa gruczoły ściśle ze sobą powiązane i tworzące jeden nieparzysty gruczoł). Większość trzustki stanowi część zewnątrzwydzielnicza. Ta część gruczołu budową przypomina śliniankę przyuszną (chociaż nie ma ona cewek ślinowych). Znajdują się tu pęcherzyki wydzielnicze zbudowane z komórek surowiczych (są to komórki o zasadochłonnej cytoplazmie i okrągłych jądrach) oraz komórek śródpęcherzykowych (o silnie rozbudowanym RE i aparacie Golgiego oraz licznych mitochondriach). W pęcherzykach trzustkowych znajdują się proenzymy, które uaktywnią się dopiero w zasadowym środowisku dwunastnicy. Pęcherzyki z uformowanym przez RE proenzymem nazywamy ziarnami zymogenu. Trzustka wydziela sok trzustkowy, który składa się z wody, elektrolitów (dzięki którym płyn ma odczyn zasadowy) oraz enzymów trzustkowych (chymotrypsyna, trypsyna, amylazy i lipazy) oraz DNA-aza, RNA-aza, fosfolipidaza A2 i elastaza. Aktywność komórek i wydzielenie soku trzustkowego pobudza nerw błędny oraz hormony (sekretynę, pankreozyminę, gastrynę). Hamowanie wydzielania soku trzustkowego powoduje somatostatyna. Część wewnątrzwydzielnicza trzustki pełni zupełnie inną funkcję. Funkcję wewnątrzwydzielniczą pełnią rozproszone wśród części zewnątrzwydzielniczej wyspy trzustkowe nazywane wyspami Langerhansa. Ich ilość waha się od 500 000 do 2 000 000, a ich łączna masa to około 1gram. Najliczniej komórki te występują w ogonie trzustki. Zrąb wyspy Langerhansa stanowi tkanka właściwa luźna. Znajdują się tu również zakończenia przywspółczulnych i współczulnych włókien nerwowych. Miąższ wysp tworzą komórki endokrynowe. Są to komórki A, B, D oraz PP, a także nieliczne komórki jasne układu APUD (P, EC, S, C). Główną masę wysp stanowią komórki B. Komórki te wytwarzają polipeptyd – insulinę, a w ich siateczce śródplazmatycznej syntetyzowana jest preproinsulina [proinsulina + białko sygnałowe]). Czynność komórek B regulowana jest przez stężenie glukozy we krwi oraz hormony osi jelitowo-insulinowej (GLI i GIP), adrenalinę, oraz niektóre aminokwasy i hormony (np. argininę, leucynę, glikokortykoidy, somatotropinę). Komórki A wysp trzustki wytwarzają glukagon. Glukagon zwiększa stężenie glukozy we krwi działając głównie na komórki wątroby. W rezultacie stymuluje on również wydzielanie insuliny i somatostatyny. Somatostatyna wydzielana jest przez komórki D wysp trzustki. Hamuje ona wydzielanie insuliny, glukagonu i somatotropiny. Komorki PP odpowiadają za wydzielanie polipeptydu trzustkowego, natomiast komórki układu APUD wydzielają i rozprowadzają np. serotoninę i sekretynę.

2. Podaj przyczyny bólu trzustki.

Może być wiele przyczyn, które spowodują ból trzustki, chociaż samemu choremu dość ciężko określić, ze to właśnie ten narząd sprawia problem. Często jest to przeszywający i promieniujący do pleców ból zlokalizowany w lewym podżebrzu. Tego rodzaju ból może pojawić się w przypadku podrażenia trzustki, ale bardzo często ból spowodowany jest przez wystąpienie stanu zapalnego. Możemy mieć tu do czynienia z ostrym lub przewlekłym zapaleniem trzustki. Możliwą przyczyną bólu jest również nowotwór tego narządu (jeśli objawia się bólem to często jest to już bardzo zaawansowana faza choroby).
Ostre zapalenie trzustki może wystąpić np. w wyniku nadużywania alkoholu lub w przebiegu innych chorób (np. chorób dróg żółciowych). Choroba dróg żółciowych może spowodować pojawienie się złogów w przewodach żółciowych, co utrudni prawidłową pracę trzustki. Zapalenie trzustki może pojawić się również w wyniku infekcji wirusowej, farmakoterapii lub urazu. Ból powracający może wskazywać na przewlekłe zapalenie trzustki. Narząd ulega wtedy degeneracji, co powoduje wystąpienie innych objawów ze strony układu pokarmowego. Może pojawić się również cukrzyca. Silny ból, kłopoty z trawieniem, nudności, wymioty oraz wzdęcia mogą wskazywać również na powstanie torbieli trzustki. Czasami torbiele mogą powstawać w wyniku głównej choroby trzustki. Z tych powodów utrzymujący się lub powracający ból należy zawsze skonsultować z lekarzem i poddać diagnostyce.


3. Wyjaśnij, jak należy dbać o trzustkę oraz w jaki sposób najlepiej uśmierzyć jej ból.

Dbanie o trzustkę sprowadza się do zdrowego trybu życia. Należy unikać używek (palenie, alkohol), pozbyć się otyłości oraz zdrowo się odżywiać. Zdrowe odżywianie powinno zawierać jedzenie gotowanych posiłków (na ciepło najlepiej), spożywanie ziaren, nasion i suszonych owoców. Ważne jest również spożywanie zdrowych tłuszczy. Należy ograniczyć spożycie cukru, żółtego sera i słodzonego nabiału, słodzonych napojów gazowanych. Nie wolno doprowadzać do przejedzenia, ale także trzeba unikać radykalnych, drastycznych i niezbilansowanych diet.

Z silnym bólem trzustki ciężko jest poradzić sobie samodzielnie. Może pomóc pozycja skurczona (można zwiać się w kulkę) oraz zażycie niesterydowych leków przeciwzapalnych (np. paracetamol, ibuprofen), a jeśli ból ustąpi przez kolejne dni stosować dietę niskotłuszczową. Jeżeli podejrzewamy, że ból nie jest związany np. że świątecznym przejedzeniem się należy koniecznie skonsultować się z lekarzem.