Question

1 Dostarczają energii i sąniezbędne do prawidłowego funkcjonowania oranizmu.

2 Wydziela żółć , która pomaga w tawieniu tłuszczów.

3 pierwszy odcinek dróg oddechowych w którychnastępuje oczyszczanie , ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietzra .

4 W jej skład wchodzi płynna substancja (osocze ) i zawarte w niej elementy (krwinki ) .

5 Sąprzytwierdzone do kości za pomocąścięgien .

6 Uzyskiwana jest z pokarmu roślinnego lub zwierzęcego w procesie oddychania . Umożliwia zwierzętom spełnianie wszystkich czynności życiowych .

7 Odprowadzejąkrew z serca do wszystkich komórek ciała .

8 Łącząmózg i rdzeń kręgowy ze wszystkimi narządami .

9 W organizmie jest ich ponad 200

10 Pobudzają układ nerwowy , powodują że człowiek staje sięruchliwy i podniecony.

11 Odcinek dróg oddechowych i narządów głosu .

12 . Bronią organizm przed wirusami i bakteriami .

13 . Jest zbudowany z komórek nerwowych a tworzą go mózg , rdzeń , kregowe i nerwowe .

Answer 1

Czynniki egzogenne (środowiskowe)
— modyfikatory rozwoju

W roku 1973 zgodnie z propozycją M. Lalonde’a na Światowym Zgromadzeniu
Zdrowia w Kanadzie wyróżniono cztery grupy czynników mających istotny wpływ
na zdrowie człowieka. Są to:
1. Styl życia i zachowania prozdrowotne, które w 50–60% decydują o stanie zdrowia.
2. Środowisko fizyczne i społeczne, mające 20–25% udział.
3. Czynniki genetyczne, decydujące w ok. 20% o naszym stanie zdrowia.
4. Służba zdrowia, z 10–15% wpływem.
Mówiąc o zdrowym stylu życia, szczególną uwagę poświęcić należy prawidłowemu
odżywianiu. Każdy żywy organizm, aby prawidłowo się rozwijać i funkcjonować,
musi otrzymywać odpowiednie pożywienie. Dostarcza ono człowiekowi odpowiednich
substancji oraz energii. Składniki pokarmowe dzielimy na:
1. Będące źródłem energii:
— białka,
— węglowodany,
— tłuszcze.
2. Niebędące źródłem energii, ale niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania
organizmu:
— witaminy,
— składniki mineralne,
— woda.
Białko pełni liczne funkcje, m.in. jest budulcem naszego organizmu, składników
enzymów, hormonów, przeciwciał, tworzy elementy kurczliwe mięśni, wchodzi
w skład błon komórkowych. Niedobór białka powoduje wolniejsze tempo rozwoju,
niższy wzrost organizmu, zmniejszenie odporności.
Białka są zbudowane z aminokwasów. Wśród 20 aminokwasów 10 to aminokwasy
endogenne, które organizm potrafi sam syntetyzować, zaś pozostałe 10 to aminokwasy
egzogenne, których organizm sam nie wytwarza, lecz muszą być one dostarczane
z pożywieniem. Stąd możemy podzielić białka na:
— pełnowartościowe, zawierające wszystkie aminokwasy — białka zwierzęce, które
znajdziemy np. w mleku i jego przetworach, mięsie, jajach, rybach,
— niepełnowartościowe, które nie posiadają aminokwasów egzogennych, występują
w produktach roślinnych, szczególnie strączkowych.
Proces trawienia białek rozpoczyna się w żołądku, gdzie łańcuch białkowy trawi
pepsyna znajdująca się w soku żołądkowym, a następnie jest kontynuowany w dwunastnicy
dzięki trypsynie obecnej w soku trzustkowym. Peptydy dalej są rozkładane
do aminokwasów, wykorzystywanych do budowy naszego organizmu.
23
Wartość energetyczna spalania 1 grama białka wynosi około 4 kcal. Wymagana dzienna
ilość białka to 1 g/kg masy ciała, natomiast u kobiet ciężarnych i u dzieci 2–3 g/kg.
Węglowodany (cukry) są najlepszym źródłem energii. W połączeniu z białkami tworzą
glikoproteiny, z tłuszczami lipoproteiny wchodzące w skład błon komórkowych.
Wśród cukrów występujących w przyrodzie znajdują się cukry proste: glukoza,
fruktoza, galaktoza, wśród dwucukrów: sacharoza maltoza, laktoza, a wśród
wielocukrów: skrobia, substancja zapasowa (ziemniaki, ziarna zbóż), glikogen (substancja
zapasowa zwierząt). Spalanie 1 grama węglowodanów dostarcza około 4
kcal energii. Trawienie węglowodanów zaczyna się już w jamie ustnej, gdzie działa
amylaza ślinowa, dalej w dwunastnicy (amylaza trzustkowa) oraz w jelicie cienkim
(amylaza jelitowa). Jako produkt końcowy powstaje głównie glukoza. O prawidłowy
poziom cukru w krwi (80–120 mg/dl) dbają enzymy wydzielane przez trzustkę:
insulina, która obniża poziom cukru we krwi, oraz glukagon, który ten poziom
podnosi. Ważne znaczenie w prawidłowym odżywianiu ma spożywanie błonnika,
który nie jest trawiony w układzie pokarmowym, ale jest niezbędny dla prawidłowego
funkcjonowania np. jelit, w których przyspiesza perystaltykę. Powoduje
on również wolniejsze wchłanianie cukrów prostych. Nadmierne spożycie cukrów
prostych jest niebezpieczne, ponieważ ich nadmiar przekształcany jest w podskórną
tkankę tłuszczową, prowadząc do otyłości.
Tłuszcze (lipidy) to związki glicerolu i kwasów tłuszczowych. Są podstawowym
związkiem energetycznym, dostarczającym dwukrotnie więcej energii niż białka
czy węglowodany. Spalanie 1 grama tłuszczu dostarcza około 9 kcal. Tłuszcze pełnią
w organizmie liczne funkcje. Tłuszcz zlokalizowany w tkance podskórnej stanowi
warstwę izolacyjną, która chroni organizm przed utratą ciepła. Tłuszcz ma
także funkcję odżywczą. Wśród witamin rozpuszczalnych w tłuszczach są witaminy
A, D, E, K. Ważne i niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu
są nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT): linolowy, linolenowy, arachidonowy,
które znajdują się w tłuszczach roślinnych (olejach). NNKT zapewniają prawidłowy
stan skóry, wzrost, gospodarkę wodną. Tłuszcz trawią enzymy lipazy.
Tłuszcze obojętne w czasie przemian w organizmie łączą się z białkami, tworząc lipoproteiny,
a z nich powstają:
— chylomikrony, zawierające głównie trójglicerydy (88%),
— lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości (VLDL),
— lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) — są głównym nośnikiem cholesterolu we
krwi, dostarczającym go do komórek, ich poziom powyżej 150 mg/dl jest czynnikiem
ryzyka pojawienia się miażdżycy,
— lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL), które kontrolują poziom tłuszczów we
krwi, stężenie cholesterolu frakcji HDL poniżej 35 mg/dl jest również czynnikiem
ryzyka wystąpienia zmian miażdżycowych, prawidłowy poziom cholesterolu
całkowitego powinien być niższy niż 200mg/dl.
Źródłami tłuszczu są:
— tłuszcze egzogenne, dostarczane z pożywieniem,
— tłuszcze endogenne, które są syntetyzowane z węglowodanów.
Tłuszcz spożywany w nadmiarze jest odkładany w komórkach tłuszczowych.
Tłuszcz, poza odkładaniem się w tkance podskórnej, odkłada się również w jamach
ciała, w krezce, pod nasierdziem, pod otrzewną, w narządach wewnętrznych,
utrudniając ich pracę. Istotne jest, aby w prawidłowej diecie zadbać o spożywanie
ryb (minimum 2–3 razy w tygodniu), szczególnie morskich, ze względu na
obecność w nich kwasów tłuszczowych.
24
Wśród witamin, czyli substancji czynnych, niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania
organizmu, których organizm sam nie syntetyzuje, a zatem dostarczanych
z pożywieniem, są:
1. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach:
— A (retinol), której niedobór powoduje ślepotę nocną, rogowacenie nabłonków
skóry, zahamowanie wzrostu kości,
— D (cholekalcyferol), której niedobór wywołuje krzywicę,
— E (tokoferol) — jej niedobór jest przyczyną zaburzeń płciowych,
— K (filochinon) — jej niedobór jest przyczyną zaburzeń krzepnięcia krwi.
2. Witaminy rozpuszczalne w wodzie:
— B1 (tiamina) — niedobór powoduje chorobę beri-beri, zapalenia nerwów,
— B2 (ryboflawina) — niedobór powoduje pękanie kącików ust, zapalenie skóry,
— B5 (kwas pantotenowy) — niedobór wywołuje zaburzenia przemiany węglowodanów,
białek, tłuszczów,
— B6 (pirydoksyna) — niedobór powoduje nadpobudliwość OUN,
— PP (kwas nikotynowy) — niedobór powoduje zapalenie skóry i błon śluzowych
przewodu pokarmowego,
— H (biotyna) — niedobór sprzyja ogólnemu osłabieniu, zapaleniu skóry,
— kwas foliowy, którego niedobór powoduje niedokrwistość makrocytarną, zapalenie
języka,
— B12 (cyjanokobalamina) — niedobór powoduje niedokrwistość złośliwą, zapalenie
kości, jelita,
— C (kwas askorbinowy) — niedobór powoduje gnilec, krwawienia, wypadanie
zębów.
Niedobór witamin nazywamy hipowitaminozą, ich brak awitaminozą, natomiast
nadmiar hiperwitaminozą. Zarówno zbyt małe, jak i zbyt duże ilości witamin nie
są dla organizmu korzystne.
Składniki mineralne, podobnie jak witaminy, są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania
organizmu. W naszym organizmie jest ich około 60, zaś dla prawidłowego
funkcjonowania potrzeba ich minimum 14. Nie dostarczają energii, lecz
np. są materiałem budulcowym, wchodzą w skład komórek, zachowują prawidłową
pobudliwość nerwów, mięśni, biorą udział w gospodarce wodno-elektrolitowej
czy też w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej.
Oto krótka charakterystyka najistotniejszych składników mineralnych:
1. Wapń — podstawowy składnik układu kostnego, głównie w postaci fosforanów
i węglanów wapnia; główne źródła: mleko i jego przetwory, jaja, konserwy rybne,
mąka, kasza, warzywa liściaste, orzechy, kakao; niedobór powoduje odwapnienie
kości.
2. Fosfor — razem z wapniem występuje w kościach; spotykany w tych samych
produktach co wapń.
3. Magnez — występuje w tkance kostnej, w mięśniach; jest składnikiem chlorofilu;
główne źródła: warzywa liściaste, kiełki zbóż, otręby, produkty zbożowe, nasiona
roślin strączkowych, kukurydza, banany, orzechy, czekolada, kakao; niedobór
powoduje nadmierne napięcie nerwowe.
4. Potas — występuje wewnątrz komórek, najwięcej jest go w tkance mięśniowej;
głównym źródłem są warzywa i owoce, nasiona roślin strączkowych, ziemniaki
gotowane w łupinach, zielona pietruszka, marchew, seler, pomidory, pieczywo
razowe.
5. Sód — występuje głównie w płynach pozakomórkowych; najwięcej sodu zawierają:
sery podpuszczkowe, wędliny, śledzie solone, jego źródłem jest sól kuchenna
(NaCl); dobowe spożycie soli nie powinno być wyższe niż 5–6 gramów.
25
6. Chlor — występuje głównie w płynach ustrojowych, a jego gospodarka wiąże
się z jonem Na+; dostarczany jako NaCl, jako KCl wpływa na prawidłowe
funkcjonowanie serca.
7. Siarka — wchodzi w skład aminokwasu metioniny, czyli jest składnikiem białek
i witamin tiaminy i biotyny.
8. Żelazo — jest składnikiem hemoglobiny, mioglobiny, enzymów; główne źródła to
produkty zwierzęce: wątroba, serce, nerki, mięso i przetwory mięsne, ryby, drób.
9. Cynk — znajduje się w mięśniach, kościach, skórze, włosach; wchodzi w skład
enzymów, wpływa na rozwój fizyczny; znajduje się w: mięsie, mleku, i jego
przetworach, rybach, produktach zbożowych.
10. Miedź — bierze udział w uruchamianiu rezerw żelaza w syntezie erytrocytów,
w wytwarzaniu tkanki kostnej i łącznej; główne źródła: wątroba, zielone warzywa
liściaste, ziarna zbóż, ryby, orzechy.
11. Mangan — jest składnikiem wielu enzymów biorących udział np. w biosyntezie
białka, kwasów nukleinowych, tłuszczowych; konieczny do budowy kości; najlepszy
źródłem są: suche nasiona roślin strączkowych, otręby pszenne i ryżowe,
chleb razowy, warzywa liściaste, herbata, orzechy.
12. Fluor — niezbędny do prawidłowego rozwoju i budowy zębów i kośćca, zwiększa
ich twardość; zapobiega próchnicy; głównym źródłem są: woda pitna, ryby
morskie, herbata.
13. Molibden — wchodzi w skład enzymów, gromadzi się głównie w zębach, zapobiega
próchnicy; źródłem są głównie warzywa strączkowe, podroby.
14. Jod — jest składnikiem hormonów tarczycy; reguluje m.in. przemiany energetyczne,
jest niezbędny dla prawidłowego wzrostu i osiągnięcia dojrzałości
płciowej; główne źródła: sól kuchenna, ryby morskie, warzywa z gleb bogatych
w jod, szparagi, jarmuż, cebula, pomidory, rzepa, kapusta.
15. Selen — chroni komórki przed działaniem wolnych rodników; źródłem są:
otręby, produkty zbożowe, kiełki zbożowe, ryby morskie.
16. Chrom — reguluje stężenie glukozy w krwi; główne źródła: otręby, zarodki
ziaren zbóż, pełne ziarna zbóż, olej kukurydziany, drożdże.
17. Kobalt — jest składnikiem witaminy B12; pobudza syntezę krwinek czerwonych;
główne źródła: mleko, wątroba, mięso, nerki, ostrygi, warzywa zielone,
pełne ziarna zbóż.

Answer 2

2) wątroba

3) jama nosowa

4) krew

5) mięśnie (tego nie jestem pewna )

6) energia

7) tętnice

8) kręgosłup

9) kości

12) przeciwciała

tylko tyle wiem ;)