Question

Rola arabów w rozwoju średniowiecznej europy

Answer 1

Pochodzenie Cesarstwa Bizantyjskiego

Cesarstwo Bizantyjskie było bezpośrednią kontynuacją starożytnego Cesarstwa Rzymskiego. W IV wieku naszej ery Rzym tracił na znaczeniu jako centrum handlowe i administracyjne, głownie za sprawą reform cesarza Dioklecjana. Konstantyn I Wielki, ten sam, który w 313 roku wydał edykt mediolański czyniący z chrześcijaństwa jedną z religii Cesarstwa, osiadł w 324 roku w Bizancjum i zmienił jego nazwę na Nowy Rzym, a po jego śmierci przyjęła się nazwa Konstantynopol. Po śmierci cesarza Teodozjusza I Wielkiego Cesarstwo zostało ostatecznie podzielone na cześć wschodnią ze stolicą w Konstantynopolu i zachodnią ze stolicą w Rzymie. Chrześcijaństwo ostatecznie zajęło też miejsce politeistycznych religii starożytnych. Gdy w 476 roku Cesarstwo Zachodnie upadło pod naporem barbarzyńców, wszystkie insygnia władzy cesarskiej zostały przekazane do Konstantynopola. W VII wieku naszej ery greka ostatecznie zastąpiła łacinę jako język urzędowy państwa - nastąpiła pełna hellenizacja Cesarstwa Rzymskiego. Od końca V wieku tradycyjnie rzymska wojskowa koronacja cesarska została zastąpiona przez ceremonię religijną, co podkreślało chrześcijański charakter władcy.

Cesarstwo Bizantyjskie i Bizancjum są terminami opracowanymi dopiero przez dziewiętnastowiecznych historyków. W rzeczywistości, władcy i mieszkańcy Cesarstwa stosowali nazwę Cesarstwo Rzymskie. W Europie Zachodniej, dla odróżnienia od starożytnego Cesarstwa Rzymskiego i Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, stosowano nazwę Cesarstwo Greków, ponieważ greka była językiem urzędowym tego państwa.

Złoty wiek Cesarstwa Bizantyjskiego

We wczesnym okresie trwania Cesarstwa Bizantyjskiego zasadniczy problem stanowiły najazdy barbarzyńców na dawne posiadłości Rzymu, w tym Ostrogotów, Hunów z Attylą na czele i Wandalów, opanowujących Afrykę Północną. Cesarze Bizancjum wchodzili w sojusze z wodzami barbarzyńskimi dla odzyskania panowania nad Italią. Za panowania Justyniana I Wielkiego (527 -565) wojny prowadzone przez wodza Belizariusza doprowadziły do odzyskania od Wandalów Afryki Północnej, Italii zajętej przez Ostrogotów, a także części Hiszpanii opanowanej przez Wizygotów oraz do ustabilizowania granicy z państwem Persów. Cesarstwo Bizantyjskie, jak dawne Cesarstwo Rzymskie, opanowało niemalże cały basen Morza Śródziemnego. Cesarz Justynian I Wielki zapoczątkował też wielkie kodyfikacje prawa Bizancjum. Ten sam cesarz ufundował kościół Hagia Sofia, kościół Mądrości Bożej pod wezwaniem świętej Zofii. Była to najwyższa rangą świątynia cesarstwa, później zamieniona na meczet, dziś znajduję się tam muzeum.
Pochodzenie Arabów

Losy Cesarstwa Bizantyjskiego były związane z rozwojem na Bliskim Wschodzie cywilizacji i kultury arabskiej. Arabowie zamieszkiwali Półwysep Arabski od drugiego tysiąclecia przed naszą erą. Pojawienie się proroka Mahometa i ustanowienie przez niego nowej monoteistycznej religii - islamu, przyczyniło się do zawiązania trwałej wspólnoty kulturowo-politycznej, opartej na nowej religii, rządach kalifów - następców Mahometa i zwyczajów przejętych z kultury najważniejszych ośrodków wczesnego islamu: miast Mekki i Medyny. Po śmierci Mahometa rządy przejął pierwszy kalif Abu Bakr. Tworzone imperium kalifów rozpadło się na dwie części w 661 roku po śmierci kalifa Alego. Na skutek rozłamu powstały dwa podstawowe nurty islamu: szyitów i sunnitów. Państwa kalifów ulegały dalszemu podziałowi na coraz to mniejsze jednostki.

Dalsze losy Bizancjum, wzrost świata arabskiego i zagrożenie tureckie

Jeden z następców Justyniana I Wielkiego - Herakliusz, został zmuszony do prowadzenia wojen obronnych o charakterze religijnym przeciwko naporowi perskiemu (wedle legendy, jako sztandaru w wojnie bizantyjsko-perskiej użyto Acheiropoietosu, wizerunku Chrystusa znanego dziś jako Całun Turyński). Napór muzułmańskich kalifów na Lewant i Anatolię przyczynił się do konieczności zmiany charakteru kultury miejskiej Cesarstwa - miasta, jak Jerozolima i Damaszek, zamieniano w charakterystyczne dla średniowiecza warownie. W roku 637 Jerozolima dostała się we władanie kalifatu Ummajadów i miała pozostać we władaniu muzułmańskim aż do wypraw krzyżowych. Na północy Cesarstwo Bizantyjskie musiało stawić czoło naporowi Słowian i Bułgarów. W VIII wieku Cesarstwo Bizantyjskie zupełnie zatraciło cechy przejęte z kultury starożytnego Rzymu a terytorialnie ograniczało się do Anatolii z Konstantynopolem, Krymu, części Italii i kilku posiadłości na Bałkanach.

Jednocześnie wzrastała siła państw kalifów, kultura muzułmańska i arabska rozprzestrzeniła się na całą Afrykę Północną, wyspy basenu Morza Śródziemnego, Hiszpanię, dawne posiadłości perskie. Trwałość państw kalifów powodowała tolerancja religijna islamu: po podporządkowaniu nowego terenu i nowych mieszkańców Arabowie nie narzucali swojego wyznania, jedynie domagali się uznania supremacji nowych władców. Dzięki temu w świecie arabskim mogły kwitnąć także kultury chrześcijańskie i żydowskie, tworzące silne ośrodki głównie w Afryce Północnej. Arabowie byli też chłonni na obce kultury, przede wszystkim bizantyjską, perską i indyjską, z którą utrzymywano żywe kontakty. Dynamiczna i de facto wielokulturowa kultura średniowiecznego islamu przyczyniła się do przechowania dorobku starożytności poprzez tłumaczenia i opracowania, rozwoju nauki, medycyny, sztuki i filozofii.

Do pierwszego wielkiego starcia pomiędzy Cesarstwem Bizantyjskim i państwami kalifów doszło w 718 roku, kiedy to cesarz Leon III obronił Konstantynopol przed najazdem Arabów. Między IX i XI wiekiem Cesarstwo Bizantyjskie odzyskało na znaczeniu dzięki cesarzom z dynastii macedońskiej i reformom Bazylego I. Cesarstwo Bizantyjskie odzyskiwało część dawnych terytoriów Justyniana I Wielkiego w wojnach z Bułgarami i Arabami. Za panowania Bazylego II na przełomie X i XI wieku Cesarstwo Bizantyjskie prowadziło politykę dynastyczną wraz z Cesarstwem Rzymskim Narodu Niemieckiego i państwem Waregów ze stolicą w Konstantynopolu, co przyczyniło się do popularyzacji kultury Cesarstwa Bizantyjskiego w Europie Zachodniej i w barbarzyńskich przedsłowiańskich ośrodkach władzy na wschodzie kontynentu. W VIII i IX wieku misjonarze Cesarstwa prowadzili intensywną chrystianizację plemion słowiańskich. Misje Cyryla i Metodego w Państwie Wielkomorawskim i na Rusi Kijowskiej przyczyniły się do rozwoju języka i kultury wczesnosłowiańskiej.

Upadek Cesarstwa Bizantyjskiego

Wielka schizma w 1054 roku miała zasadnicze znaczenie dla Cesarstwa Bizantyjskiego. Państwo było wtedy u szczytu swej średniowiecznej potęgi i obejmowało obszar od Gruzji i Armenii po Bałkany i południową Italię. Podział na chrześcijaństwo rzymskokatolickie i grekokatolickie osłabił pozycję Konstantynopola jako ośrodka kulturalnego i politycznego. Od XI wieku Cesarstwo Bizantyjskie, ale także arabskie kalifaty, zagrożone były przez ekspansję Turków Seldżuckich, zajmujących Azję Mniejszą i obszary Lewantu. Najważniejszym ośrodkiem politycznym i kulturowym Arabów i świata muzułmańskiego stał się - do czwartej krucjaty w pierwszych latach XIII wieku - Egipt. Tymczasem posiadłości Cesarstwa Bizantyjskiego zagrożone były też przez najazdy Normanów na Italię i Grecję. W 1095 roku cesarz Aleksy I wystosował apel do papieża Urbana II o pomoc dla wschodniego chrześcijaństwa, co poskutkowało zwołaniem pierwszej wyprawy krzyżowej. Choć Cesarstwo Bizantyjskie ponosiło szkody na skutek krucjat, wzbogacało się na skutek otwarcia wraz z wyprawami krzyżowymi nowych szlaków handlowych. Niemniej to właśnie czwarta krucjata przyczyniła się do pierwszego upadku Cesarstwa Bizantyjskiego. Cesarz Aleksy IV, nie wywiązawszy się ze zobowiązań finansowych wobec krzyżowców, popadł z nimi w konflikt zakończony zdobyciem i splądrowaniem Konstantynopola przez zachodnioeuropejskie rycerstwo. Przywódcy czwartej krucjaty na gruzach Bizancjum ustanowili nowe Cesarstwo Łacińskie. Tradycja bizantyjska przetrwała jednak dzięki ucieczce przedstawicieli dawnej dynastii do Nicei. W 1261 roku Cesarstwo Łacińskie w tym kształcie upadło co umożliwiło powrót do Konstantynopola dziedziców cesarzy Bizancjum. Państwo było jednak niezmiernie słabe i scalane jedynie poprzez tradycję prawosławia i instytucję patriarchy Konstantynopola. Cesarzowie Bizantyjscy zwracali się o pomoc do papiestwa z obietnicą ponownego zjednoczenia chrześcijaństwa. Cesarstwo Bizantyjskie ostatecznie upadło pod naporem Turków w 1453 roku a ostatnim cesarzem był Konstantyn IX. Podobnie kultura arabska uległa wpływom Turków Osmańskich i dawne kalifaty w rejonie Morza Śródziemnego zostały im stopniowo podporządkowane. Jednocześnie islam stał się religią obowiązująca w Imperium Osmańskim. Panowanie kalifów w Hiszpanii zakończyło się ostatecznie w 1492 roku na skutek rekonkwisty.

Następstwa upadku Cesarstwa Bizantyjskiego.

Ustanowione przez Turków Imperium Osmańskie do upadku w XX wieku uważało się za prawowitego spadkobiercę Cesarstwa Bizantyjskiego. Tytuł następcy Rzymu i Konstantynopola rościła sobie też Moskwa - pierwszy rosyjski car - Iwan IV Groźny był wnukiem następcy tronu ostatniego cesarza Bizancjum. Słowiańska nazwa Konstantynopola brzmiała Carogród, a zastosowanie słowa "car" nawiązuje do tradycji więzi Konstantynopola z ludami wschodniej Europy. Dodatkowo, po upadku Konstantynopola, to Moskwa stała się najważniejszym ośrodkiem wyznania greckokatolickiego - prawosławia.

Bizancjum i kultura arabska średniowiecza były najważniejszymi ośrodkami kultury w Europie i w basenie Morza Śródziemnego. Przyczyniły się do przechowania i opracowania kultury starożytnej, ponownie odkrytej na Zachodzie w dobie renesansu. Obydwa ośrodki były kluczowe dla kształtowania dwóch wielkich monoteistycznych religii - chrześcijaństwa i islamu.


-----------------------------------
Sredniowieczna medycyna arabska - kontynuacja medycyny greckiej. Arabowie podjęli dorobek greckiego antyku głównie przejmując nauki Hipokratesa i Galena, ale modyfikowali go w ciągu co najmniej czterech wieków, tak że w końcu wieku XI medycyna arabska była już medycyną inną niż ta przejęta od starożytnych. Lekarze rekrutowali się spośród Syryjczyków, Persów i Greków; nie wszyscy zatem byli muzułmanami. Ich aktywność translatorska była intensywna: dzieła Galena i Hipokratesa najpierw tłumaczono na syryjski a potem na arabski. Potem dopiero na łaciński w ciągu całego średniowiecza. Arabowie zajmowali się szeroko postępem w medycynie wschodniej od wieku X do XVI. Wielcy medycy arabscy znaleźli się na Półwyspie Iberyjskim, w uniwersyteckich miastach hiszpańskich. Wymienić można Awenzoara (1090 – 1162) w Sewilli czy Abul–Kassisa znanego jako Albucasis (912 – 1013) i Awerroesa w Kordobie.

W rozwoju średniowiecznej medycyny arabskiej można wskazać trzy jego fazy:

Czasy przed Mahometem
Medycyna profetyczna
Medycyna arabskiego renesansu
Sunna Proroka Mahometa zawiera sporo odniesień do medycyny, propagując hasła profilaktyki. Są to przede wszystkim zapobieganie i higiena osobista stosowane przez samego Proroka, który polecał medycynę higieny, sam je stosując. "Czystość to połowa wiary” – to zdanie przypisywane Mahometowi jako hadis może mieć uzasadnienie w opowieści jak pewnego razu dwa anioły przybyły do Muhammada i przemyły jego serce śniegiem. W ten sposób Allah uczynił jego serce czystym, zamierzał bowiem uczynić Muhammada największym z urodzonych dotychczas ludzi. Przestrzeganie zasad higieny osobistej Koran nakazuje w postaci reguł ablucji przed każdą modlitwą (wudu) "O wy którzy wierzycie! Kiedy stajecie do modlitwy, to obmywajcie wasze twarze i ręce aż do łokci; przetrzyjcie lekko wasze głowy, a nogi myjcie - aż do kostek." (Koran, 5:6)