Question

Przedstaw środowisko przyrodnicze Karpat.

[Prosze nie za dlugo, ale za krotko tez nie. Mam zrobic notatke w zesyzcie na tne temat. Aa i zalezy mi, zeby to bylo jak najszybciej. Proszeee]

Answer 1

Środowisko przyrodnicze jest złożonym systemem, w którym
wiodącą rolę odgrywają budowa geologiczna i klimat, kształtujące
rzeźbę terenu, a wspólnie wpływające na stosunki wodne,
gleby, roślinność i świat zwierzęcy.
System środowiska gór ma bardzo bogatą strukturę, którą
można rozpatrywać w czterech wymiarach: horyzontalnym, wertykalnym
(w przekroju przez sfery prostopadłe do powierzchni
ziemi), piętrowym (który de facto jest wymiarem skośnym, nawiązującym
do nachylenia stoków gór) i czasowym. W przemianach
środowiska zasadniczą rolę odgrywa ten czwarty wymiar – czasu.
Środowisko jest systemem dynamicznym, którego funkcjonowanie
i rozwój zależą od różnorodnych czynników.
Przemiany środowiska przyrodniczego Karpat zachodzą
współcześnie pod wpływem zarówno czynników naturalnych,
jak i antropogenicznych. Wbrew pojawiającym się niekiedy
poglądom, w Karpatach nie istnieje współcześnie środowisko
naturalne w czystej postaci, ponieważ na całej ich powierzchni
zaznacza się presja człowieka. Zmienne jest jedynie w przestrzeni
14 ALMA MATER
i czasie jej natężenie i zasięg oddziaływania – lokalny, regionalny,
transgraniczny lub globalny. Dlatego też w kompleksowych badaniach
środowiska przyrodniczego, prowadzonych w Zakładzie
Geografii Fizycznej IGiGP UJ, jednym z ważnych nurtów badawczych,
zapoczątkowanym przez prof.
Zdzisława Czeppego w latach 60. XX
wieku, są naturalne i antropogeniczne
przemiany środowiska przyrodniczego,
rozpatrywane w ostatnich latach
w aspekcie zrównoważonego rozwoju.
Zasygnalizowane poniżej wybrane
współczesne przemiany środowiska
są rezultatem wyraźnej intensyfikacji
czynników naturalnych w ostatnich
latach oraz zachodzącej w kraju transformacji
gospodarczej.
PRZEMIANY NATURALNE
W przemianach naturalnych środowiska
przyrodniczego zasadniczą rolę
odgrywa energia słoneczna, będąca
motorem zmian klimatu, oraz energia
z wnętrza Ziemi, kształtująca budowę
geologiczną. To czynniki oddziałujące
w sposób ciągły i inicjujące całe
łańcuchy przemian pozostałych elementów
środowiska, które zachodzą
na ogół stopniowo i powoli, dlatego
są praktycznie niezauważalne w skali
życia człowieka. Oprócz tego typu
przemian, wynikających z procesów sekularnych, w ostatnim
dziesięcioleciu na terenie Karpat obserwujemy m.in. gwałtowne
przemiany środowiska następujące w ciągu kilku godzin, a nawet
minut. Są one rezultatem ekstremalnych zjawisk w przyrodzie.
Tego typu przemiany są łatwo postrzegalne przez człowieka i stanowią
interesujący obiekt badań. Ich czynnikami sprawczymi są:
krótkotrwałe, lecz bardzo
intensywne opady, trąby
powietrzne, huragany
i powtarzające się ostatnio
w odstępach kilkuletnich
wstrząsy sejsmiczne odczuwane
przez człowieka,
a nawet budzące grozę,
z epicentrami w strefie granicznej
Karpat Wewnętrznych
i Zewnętrznych.
Po dość długim okresie
niedoboru opadów,
trwającym od lat 60. XX
wieku, i względnie spokojnym
rozwoju środowiska,
od roku 1997 obserwuje
się wyraźne „rozchwianie”
funkcjonowania środowi-
Spływ gruzowy na Galicowej Grapie powstały w 2001 r.
Skutki przejścia trąby powietrznej przez las w Pyzówce
ska przyrodniczego Karpat pod wpływem krótkotrwałych, lecz
niezwykle intensywnych opadów, o wartościach dobowych od
100 do ponad 300 mm. W krajobrazie górskim dochodzi wówczas
do wyzwolenia ogromnej energii potencjalnej i uruchomienia
intensywnych procesów denudacyjnych, silnie przekształcających
środowisko przyrodnicze. O intensywności przemian świadczą
wyniki inwentaryzacji terenowej przeprowadzonej na powierzchni
36 kilometrów kwadratowych w gminie
Żegocina, położonej na granicy
Pogórza Wielickiego i Beskidu Wyspowego.
Po dwudniowych opadach
rzędu 50 mm w kolejnym dniu, 9 lipca
1997 roku, wystąpił dwugodzinny
opad o wartości 120 mm (notowania
IMGW na stacji opadowej Rozdziele),
który spowodował powstanie: 699
osuwisk, zerw i podcięć zboczowych
w dolinach rzecznych, w tym 3 spływów
gruzowo-błotnych, 203 nowych
rozcięć erozyjnych na stokach, 244
form akumulacyjnych (stożki, łachy
napływowe i pokrywy akumulacyjne)
oraz zniszczenie 1489 drzew. Wcięcie
dolin rzecznych w łupkowe podłoże
osiągnęło maksymalnie 2 metry,
a średnica największych transportowanych
podczas wezbrania głazów
– 2,5 metra. Doliny rzeczne uległy
pogłębieniu i poszerzeniu, powstało
wiele nowych granic w krajobrazie,
wzrosło rozczłonkowanie terenu,
a denudacja pokryw, gleb i skala zniszczeń
organizmów żywych w dolinach
dokonana przez przepływającą wysoką
falę powodziową były trudne do oszacowania (German, 2000).
Wśród form będących skutkiem intensywnych opadów na szczególną
uwagę zasługują spływy gruzowe (Tatry – 1997) lub gruzowo-
błotne (Galicowa Grapa w Poroninie – 1997, 2001), rzadko
notowane w przeszłości na terenie Polski, które powodują zniszczenia
znacznej powierzchni użytków rolnych. Powstają one na
skutek gwałtownego wypływu
nadmiaru wód podziemnych
pod ciśnieniem
w miejscach wycieków
lub wysięków na stokach.
Woda, niosąc olbrzymią
ilość zwietrzeliny, rozlewa
się na dużej powierzchni
stoków, okrywając je
niesionym materiałem,
a w miejscu wypływu
wód powstaje znacznych
rozmiarów nisza. Od roku
1997 prowadzone są badania
nad funkcjonowaniem
i dalszym rozwojem wyżej
wymienionych spływów.
Kolejne intensywne opady
występujące lokalnie na
terenie Karpat, a także w innych regionach, są podobne w skutkach
i prowadzą do znacznego przyspieszenia rozwoju środowiska
przyrodniczego.