Question

! Prosze podać W skrócie!

Demokracja szlachecka – ustrój Polski w okresie XVI – XVIII w.

Answer 1

Pod koniec XV wieku w Europie zaszły poważne zmiany ustrojowe. W tym czasie uwidocznił się kryzys monarchii stanowej, coraz częściej mówiono o potrzebie zmian ustrojowych. Zachodnia Europa podążała w kierunku państwa o silnej władzy centralnej, w przeciwieństwie do Polski, która nie dążyła do absolutyzmu.

Od początku XVI wieku, a nawet od końca XV, kształtował się w Polsce ustrój, zgodnie, z którym mieszkańcy Rzeczpospolitej (a w szczególności szlachta) mogli uczestniczyć w życiu politycznym państwa, który ograniczał i określał zakres władzy królewskiej. Ustrojem tym była demokracja szlachecka, czyli forma ingerencji uprzywilejowanej części społeczeństwa w politykę państwa. Taki ustrój przetrwał w Polsce do końca XVIII wieku, do momentu, gdy Rosja, Prusy i Austria dokonały trzeciego rozbioru Polski – do 24.10.1795 roku.

Przejmowanie wpływów przez szlachtę odbywało się stopniowo. Duże znaczenie w tym procesie miały nadawane jej przywileje, a także – choć w mniejszym stopniu – immunitety. Przywileje były aktami prawnymi, na mocy których szlachta uzyskiwała uprawnienia polityczne, gospodarcze, ekonomiczne i sądowo-administracyjne oraz zwolnienia z niektórych obowiązków.

Pierwszy przywilej został nadany w Budzie przez Ludwika Węgierskiego w roku 1355. Król chciał pozyskać polską szlachtę, więc obiecał jej, że nie będzie podwyższał podatków, a urzędy będą obsadzane tylko Polakami. Ponadto zrezygnował z prawa stacji (w czasie podróży króla po kraju szlachta odpowiedzialna była za zapewnienie mu miejsca da spania i wyżywienia). Przywilej ten jest traktowany jako pierwszy przywilej stanowy.