Od października 1939 r. Polska pozostawała pod zaborem dwóch okupantów: III Rzeszy (terytoria na zachód od Bugu) oraz ZSRR (terytoria tzw. kresów wschodnich - tzn. cześć dzisiejszej Białorusi i Północno-zachodniej Ukrainy wraz z Lwowem). Ciemiężeni mieszkańcy tychże rejonów nigdy nie pogodzili się z utratą niepodległości. Obok realnie działającej organizacji Armii Krajowej (powstałej z przekształcenia Związku Walki Zbrojnej 14 lutego 1942 r.) z czasem powstała zbrojna organizacja zwana Armią Ludową. Było to zbrojne zaplecze nowej frakcji politycznej - Polskiej Partii Robotniczej (PPR), grupy inicjatywnej mającej na celu zbudowanie komunistycznej podstawy rządu komunistycznego w Polsce. Jako kolejne reprezentacje rządu powstawały Krajowa Rada Narodowa w styczniu 1944 r., Rada Jedności Narodowej w marcu 1944 r., a następnie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) w lipcu 1944 r. Nowe rządy rychło zaprezentował swój program polityczny: odbudowa Polski, nacjonalizacja najważniejszych gałęzi przemysłu i reforma rolna. Wszystkie jednak nosiły podobne brzemię - całkowitą zależność od Moskwy. Hasła komunistów zostały zawarte w tzw. manifeście PKWN w Lublinie. Na jego mocy przywrócono m.in. niezawisłe sądownictwo oraz wprowadzono bezpłatne szkolnictwo czy gwarancję minimum egzystencji. Chwytliwe postulaty przysporzyły zwolenników socjalistom. Zmęczeni wojną cywile nie dostrzegali jednak niebezpieczeństwa, które niosło wiązanie się z komunistami. W dniu 31 grudnia 1944 r. z działaczy Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego Józef Stalin sformował Rząd Tymczasowy z premierem Edwardem Osóbką-Morawskim na czele. Twór ten został następnie przekształcony w Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (28 czerwiec 1945 roku), a następnie pod naciskiem Kremla uznany przez uczestników konferencji w Jałcie za legalny rząd Polski. Tym samym Rząd w Londynie, powstały jeszcze w 1939 r., stracił na znaczeniu.
Kolejnym ruchem popleczników ZSRR było wyeliminowanie opozycjonistów z Armii Krajowej. Jeszcze w 1944 r. rozkręcona została zakrojona na szeroką skalę propaganda przedstawiająca AK jako sprzymierzeńców nazistowskich. Ta zaprawiona w bojach organizacja patriotyczna wykrwawiła się jednak podczas m.in. powstania warszawskiego w sierpniu 1944 r. oraz podczas tzw. akcji Burza. W związku z tym nie miała realnej siły by stawić czoła frakcji ludowców. Co więcej Rząd w Londynie rozkazał dowódcy AK gen. Komorowskiemu (pseudonim Bór) nie podejmowanie działań zbrojnych przeciwko Armii Ludowej i ZSRR. W wyniku klęski akcji Burza do radzieckich obozów dostało się około 50 tys. członków podziemia. Zwieńczeniem zagłady AK był tzw. proces szesnastu, kiedy to po zaproszeniu na rozmowy przez radzieckiego generała Iwanowa, główni jego przedstawiciele zostali aresztowani i wysłani do Moskwy. Jednym z uprowadzonych był nowy dowódca AK gen. Leopold Okulicki (pseudonim Niedźwiadek). Doprowadziło to do zupełnego upadku struktury Armii. Oponenci nie zaprzestali jednak walki. Liczne organizacje partyzanckie wykazywały swoją działalność aż do 1949 r., kiedy wszystkie zostały rozbite przez Urząd Bezpieczeństwa i NKWD. Ocenia się, że śmierć w tym okresie poniosło od 14 do 21 tys. osób a ponad 100 tys. zostało aresztowanych lub wywiezionych do ZSRR.
Do roku 1950 nowa władza zajęła się również problemem mniejszości narodowej w Polsce. Na mocy postanowień kongresu w Poczdamie przesiedlono 2,5 mln Niemców. Podczas tej akcji dopuszczano się wielu nadużyć, a emigranci nierzadko stawali się celem ataków choćby Milicji Obywatelskiej. W 1946 r. przeprowadzono tzw. akcję Wisła, która miała uczynić z Polski kraj jednolity narodowo. Na przełomie kwietnia i lipca zmuszono do wyjazdu z Polski prawie 0,5 mln Ukraińców i 40 tys. Białorusinów. W czasie ewakuacji zginęło ok. 1,5 tys. przedstawicieli tej pierwszej narodowości.
Po przejęciu władzy przez komunistów Polska zmuszona była do odrzucenia amerykańskiej propozycji pomocy gospodarczej zwanej planem Marshalla. Po kolektywizacji rolnictwa rozpoczęto wdrażanie gospodarki centralnie planowanej. Nowa władza musiała szybko uporać się z problemami gospodarczymi. Zależało od tego poparcie mas społecznych, które oczekiwały szybkiej stabilizacji i odbudowy zniszczeń powojennych. Sama stolica w 1945 r. została w 60% całkowicie zniszczona, a w wyniku plag szczurów do niektórych rejonów państwa trzeba było importować koty. W 1947 r., wdrożono pierwszy plan gospodarczy zwany planem trzyletnim. Za jego opracowaniem stali specjaliści z Centralnego Urzędu Planowania (wywodzący się głównie z PPS). Reforma zakończyła się sukcesem – w 1947 r. wydajność rolnictwa wzrosła o 66% w porównaniu z rokiem 1939. Popularna stała się wizja pracowników, którzy pracując w ramach odbudowy kraju wyrabiali ponad 100% dziennej normy . O wyniku tych działań mogą jednak świadczyć statystyki: w 1950 zanotowano wzrost rozwoju przemysłu ciężkiego o 158%, rolnictwa o 50% oraz PKB o 112%. Wkrótce jednak CUP został zlikwidowany, a kontrolę nad reformami przemysłowymi przejęli komuniści z Hilarym Mincem na czele. Kolejny plan zwany sześcioletnim okazał się wielką klapą. W 1950 r. wymieniono walutę z niezwykle wysoką prowizją na korzyść państwa. W związku z wybuchem wojny w Korei wzrosły nakłady na przemysł zbrojeniowy. Odbiło się to negatywnie na dochodach mieszkańców. Malał jednak odsetek analfabetów, walczono z plagą alkoholizmu, a Polska weszła w etap wyżu demograficznego.
Legalnym utwierdzeniem przejęcia władzy komunistów skupionych w PZPR stała się konstytucja uchwalona 22 lipca 1952 r. Rzeczpospolita przyjęła nową nazwę: Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL). Wśród jej nowych regulacji warto wymienić: - zniesienie urzędu prezydenta - ukonstytuowanie nowego organu: Rady Państwa - brak prawa rozwiązania Sejmu - brak zapisu o możliwości wprowadzenia stanu wyjątkowego - zapis, iż sądy stoją na straży ustroju PRL
Taki sposób ujęcia zagadnienia dotyczącego władzy państwowej gwarantował pełnie władzy PZPR oraz zupełnie ograniczał możliwość podnoszenia zarzutu bezprawności działań posłów. Z racji faktu, iż nie istniała wówczas skonsolidowana opozycja - całkowita władza spoczywała na Komitecie Centralnym Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Od października 1939 r. Polska pozostawała pod zaborem dwóch okupantów: III Rzeszy (terytoria na zachód od Bugu) oraz ZSRR (terytoria tzw. kresów wschodnich - tzn. cześć dzisiejszej Białorusi i Północno-zachodniej Ukrainy wraz z Lwowem). Ciemiężeni mieszkańcy tychże rejonów nigdy nie pogodzili się z utratą niepodległości. Obok realnie działającej organizacji Armii Krajowej (powstałej z przekształcenia Związku Walki Zbrojnej 14 lutego 1942 r.) z czasem powstała zbrojna organizacja zwana Armią Ludową. Było to zbrojne zaplecze nowej frakcji politycznej - Polskiej Partii Robotniczej (PPR), grupy inicjatywnej mającej na celu zbudowanie komunistycznej podstawy rządu komunistycznego w Polsce. Jako kolejne reprezentacje rządu powstawały Krajowa Rada Narodowa w styczniu 1944 r., Rada Jedności Narodowej w marcu 1944 r., a następnie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) w lipcu 1944 r. Nowe rządy rychło zaprezentował swój program polityczny: odbudowa Polski, nacjonalizacja najważniejszych gałęzi przemysłu i reforma rolna. Wszystkie jednak nosiły podobne brzemię - całkowitą zależność od Moskwy. Hasła komunistów zostały zawarte w tzw. manifeście PKWN w Lublinie. Na jego mocy przywrócono m.in. niezawisłe sądownictwo oraz wprowadzono bezpłatne szkolnictwo czy gwarancję minimum egzystencji. Chwytliwe postulaty przysporzyły zwolenników socjalistom. Zmęczeni wojną cywile nie dostrzegali jednak niebezpieczeństwa, które niosło wiązanie się z komunistami. W dniu 31 grudnia 1944 r. z działaczy Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego Józef Stalin sformował Rząd Tymczasowy z premierem Edwardem Osóbką-Morawskim na czele. Twór ten został następnie przekształcony w Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (28 czerwiec 1945 roku), a następnie pod naciskiem Kremla uznany przez uczestników konferencji w Jałcie za legalny rząd Polski. Tym samym Rząd w Londynie, powstały jeszcze w 1939 r., stracił na znaczeniu.
Kolejnym ruchem popleczników ZSRR było wyeliminowanie opozycjonistów z Armii Krajowej. Jeszcze w 1944 r. rozkręcona została zakrojona na szeroką skalę propaganda przedstawiająca AK jako sprzymierzeńców nazistowskich. Ta zaprawiona w bojach organizacja patriotyczna wykrwawiła się jednak podczas m.in. powstania warszawskiego w sierpniu 1944 r. oraz podczas tzw. akcji Burza. W związku z tym nie miała realnej siły by stawić czoła frakcji ludowców. Co więcej Rząd w Londynie rozkazał dowódcy AK gen. Komorowskiemu (pseudonim Bór) nie podejmowanie działań zbrojnych przeciwko Armii Ludowej i ZSRR. W wyniku klęski akcji Burza do radzieckich obozów dostało się około 50 tys. członków podziemia. Zwieńczeniem zagłady AK był tzw. proces szesnastu, kiedy to po zaproszeniu na rozmowy przez radzieckiego generała Iwanowa, główni jego przedstawiciele zostali aresztowani i wysłani do Moskwy. Jednym z uprowadzonych był nowy dowódca AK gen. Leopold Okulicki (pseudonim Niedźwiadek). Doprowadziło to do zupełnego upadku struktury Armii. Oponenci nie zaprzestali jednak walki. Liczne organizacje partyzanckie wykazywały swoją działalność aż do 1949 r., kiedy wszystkie zostały rozbite przez Urząd Bezpieczeństwa i NKWD. Ocenia się, że śmierć w tym okresie poniosło od 14 do 21 tys. osób a ponad 100 tys. zostało aresztowanych lub wywiezionych do ZSRR.
Do roku 1950 nowa władza zajęła się również problemem mniejszości narodowej w Polsce. Na mocy postanowień kongresu w Poczdamie przesiedlono 2,5 mln Niemców. Podczas tej akcji dopuszczano się wielu nadużyć, a emigranci nierzadko stawali się celem ataków choćby Milicji Obywatelskiej. W 1946 r. przeprowadzono tzw. akcję Wisła, która miała uczynić z Polski kraj jednolity narodowo. Na przełomie kwietnia i lipca zmuszono do wyjazdu z Polski prawie 0,5 mln Ukraińców i 40 tys. Białorusinów. W czasie ewakuacji zginęło ok. 1,5 tys. przedstawicieli tej pierwszej narodowości.
Po przejęciu władzy przez komunistów Polska zmuszona była do odrzucenia amerykańskiej propozycji pomocy gospodarczej zwanej planem Marshalla. Po kolektywizacji rolnictwa rozpoczęto wdrażanie gospodarki centralnie planowanej. Nowa władza musiała szybko uporać się z problemami gospodarczymi. Zależało od tego poparcie mas społecznych, które oczekiwały szybkiej stabilizacji i odbudowy zniszczeń powojennych. Sama stolica w 1945 r. została w 60% całkowicie zniszczona, a w wyniku plag szczurów do niektórych rejonów państwa trzeba było importować koty. W 1947 r., wdrożono pierwszy plan gospodarczy zwany planem trzyletnim. Za jego opracowaniem stali specjaliści z Centralnego Urzędu Planowania (wywodzący się głównie z PPS). Reforma zakończyła się sukcesem – w 1947 r. wydajność rolnictwa wzrosła o 66% w porównaniu z rokiem 1939. Popularna stała się wizja pracowników, którzy pracując w ramach odbudowy kraju wyrabiali ponad 100% dziennej normy . O wyniku tych działań mogą jednak świadczyć statystyki: w 1950 zanotowano wzrost rozwoju przemysłu ciężkiego o 158%, rolnictwa o 50% oraz PKB o 112%. Wkrótce jednak CUP został zlikwidowany, a kontrolę nad reformami przemysłowymi przejęli komuniści z Hilarym Mincem na czele. Kolejny plan zwany sześcioletnim okazał się wielką klapą. W 1950 r. wymieniono walutę z niezwykle wysoką prowizją na korzyść państwa. W związku z wybuchem wojny w Korei wzrosły nakłady na przemysł zbrojeniowy. Odbiło się to negatywnie na dochodach mieszkańców. Malał jednak odsetek analfabetów, walczono z plagą alkoholizmu, a Polska weszła w etap wyżu demograficznego.
Legalnym utwierdzeniem przejęcia władzy komunistów skupionych w PZPR stała się konstytucja uchwalona 22 lipca 1952 r. Rzeczpospolita przyjęła nową nazwę: Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL). Wśród jej nowych regulacji warto wymienić:
- zniesienie urzędu prezydenta
- ukonstytuowanie nowego organu: Rady Państwa
- brak prawa rozwiązania Sejmu
- brak zapisu o możliwości wprowadzenia stanu wyjątkowego
- zapis, iż sądy stoją na straży ustroju PRL
Taki sposób ujęcia zagadnienia dotyczącego władzy państwowej gwarantował pełnie władzy PZPR oraz zupełnie ograniczał możliwość podnoszenia zarzutu bezprawności działań posłów. Z racji faktu, iż nie istniała wówczas skonsolidowana opozycja - całkowita władza spoczywała na Komitecie Centralnym Zjednoczonej Partii Robotniczej.