Question

Porównaj postanowienia ugody sandomierskiej i konfederacji warszawskiej.

Answer 1

Był to akt konfesyjnej federacji protestantów polskich przyjęty na synodzie generalnym w Sandomierzu w dniach od 9 do 14 kwietnia 1570 r. Kalwiniści, luteranie i bracia czescy uznawali wzajemnie swoje konfesje jako prawowierne. Następnie ewangelicy polscy obiecali sobie obronę tego przymierza zawartego w trosce o "czystą wiarę" przeciwko atakom ze strony wyznawców "kościoła rzymskiego, jak i sekciarzy". Miano tu na myśli przede wszystkim arian (inaczej: socynian lub antytrynitarzy), z którymi protestanci odżegnywali się od jakiejkolwiek współpracy. „Consensus" gwarantował każdemu z wyznań zachowanie obrzędów religijnych w dotychczasowym ich kształcie oraz deklarował wolę odbywania w przyszłości wspólnych synodów generalnych. Dokument ten podpisany przez uczestników synodu w Sandomierzu został później podpisany przez tysiące polskich ewangelików. Znalazł też akceptację wielu teologów protestanckich na uniwersytetach w Heidelbergu, Lipsku i Wittenberdze.Zgoda Sandomierska była dziełem unikalnym w skali europejskiej, do którego będą nawracać teolodzy protestanccy i która znajdzie swoje urzeczywistnienie w Prusach w powołaniu do życia w roku 1817 kościoła unijnego jednoczącego luteran i kalwinistów. "Zgoda Sandomierska" wzmocniła politycznie protestantów polskich, przez co przyczyniła się do korzystnych dla nich uchwał Konfederacji Warszawskiej z 1573 r. W ramach tych uchwał podjęto zobowiązanie, że z powodu różnic wyznaniowych nie będzie się w Polsce prowadzić wojen religijnych. Ta deklaracja była równoznaczna z uznaniem protestantów jako równorzędnego partnera, a to ipso facto zakładało zasady tolerancji religijnej w Polsce. Natomiast Konfederacja warszawska 1573, uchwała podjęta przez szlachtę na sejmie konwokacyjnym w Warszawie 28 I 1573. Mimo oporu i protestów biskupów katolickich konfederację warszawską włączono do tzw. artykułów henrykowskich, zaprzysięganych przez wszystkich nowo wybieranych królów polskich.

Była jednym z pierwszych w Europie aktów szerokiej tolerancji religijnej. Gwarantowała bezwarunkowy i wieczny pokój między różnowiercami, równouprawnienie dysydentów ze szlachtą katolicką, głosiła zasady wolności sumienia i tolerancji. W praktyce idee konfederacji warszawskiej nie potrafiły powstrzymać wzrostu nietolerancji wyznaniowej i kontrreformacji.