Question

PILNE! Referat- ustrój polityczny I RP w latach 1572- 1791 (bez konstytucji 3 maja). Dużo tekstu, daaaje naaaaj ;))

Answer 1

Rok 1572 zakończył epokę tzw. "elekcji ograniczonej" w dynastii Jagiellonów, bo jak wiadomo bezpotomna śmierć Zygmunta Augusta zakończyła istnienie tej dynastii w Polsce. Wobec tego koniecznym był wybór nowego króla z innej dynastii, co zapewniłoby ciągłość polityki i bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Nowym sposobem wyboru władcy była "wolna elekcja". Model ustrojowy  bezkrólewia polegał na tym, iż władzę przejmował interrex (między-król), którym każdorazowo był prymas polski. Pierwszym był arcybisku Jakub Uchański, a bitwę o uznanie duchownego urzędu nad świeckim urzędem marszałka wielkiego stoczył z Janem Firlejem. W poszczególnych województwach lokalnie władzę przejmowały sejmiki kapturowe - związane węzłem konfederacji. Te powoływały sądy kapturowe orzekające w trybie przyśpieszonym by uniknąć rozruchów, inne sądy wtenczas nie funkcjonowały (były zawieszane). I etap bezkrólewia kończył się sejmem konwokacyjnym na którym ustalano czas i miejsce wolnej elekcji. II etap to sejm elekcyjny, każdy szlachcic mógł wziąć udział w wyborze władcy . Głosowanie nad kandydatami odbywało się "ziemiami i województwami" . II etap to sejm koronacyjny, gdzie monarcha elekt składał przysięgę na artykuły henrykowskie i pacta conventa. Władzę możemy podzielić na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.  Władzą ustawodawczą był sejm. W jego skład wchodziło ok. 140 senatorów i ok. 170 posłów w dwóch izbach senatorskiej i poselskiej. Władzą wykonawczą był król, zaś sądowniczą sprawowały sądy / dla szlachty I instancji były to ziemski/grodzki/podkomorski.  Dla chłopstwa sądownictwo dominialne (pana nad chłopem) .  W latach 1578 powstał Trybunał Koronny i Litewski . Kolejna zmiana nastapiła w latach dopiero 1764 sejmem konwokacyjnym, na którym przeprowadzono szereg reform wojskowych, politycznych w  znacznych i mniej znaczych, aczkolwiek sejm ten ma w historii świetna pozycję i wartość. Zwieńczeniem dzieła reform zapoczątkowanych w roku 1764 była Konstytucja 3 Maja 1791, która zmieniła ustrój polityczny.