[1]"Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię".Jest to pierwsze zdanie owego hymnu,a zarazem niejako jego tytuł,bo wszystko już zostało w tych słowach zawarte."Niebo i ziemia" znaczy tyle co wszechświat,gdyż Hebrajczycy innego określenia na wszechświat nie mieli.Jest to nie "początek czegoś",lecz po prostu POCZĄTEK.Wszystko zaczyna się od Boga.Bóg nie jest jednak jakimś Absolutem,wydedukowanym przez myśl filozofów,nie jest też zwycięskim Mocarzem mitologicznych poematów bliskowschodnich.Jest on tym,który działa.Ni można się też dziwić,że w 35 wersetach tego wielkiego tekstu Jego imię,Elohim[po hebrajsku Bóg],pojawia się aż 35 razy.Działanie to jest ogromnie proste:Bóg rzekł i stało się.Wszystko otrzymuje od Niego swe istnienie.Odeszliśmy niezmiernie daleko od zawiłych komplikacji mitologii babilońskiej czy greckiej.
[2] Jest to zresztą Bóg bardzo szczególny,czego my,uparci monoteiści(nawet nasi ateiści są na ogół monoteistami),wcale nie dostrzegamy.Słyszymy jego stwórcze słowo,o nim samym jednak niczego się nie dowiadujemy."Elohim" to też nie jest właściwe imię ;znaczy bowiem miej więcej tyle co polski "Bóg".Co więcej,nie ma On żądnych rodziców
ani prarodziców,żadnej genealogii,nie ma małżonki,dzieci,ani nawet dworu...I tym już odróżnia się zadziwiająco nie tylko od wielkiego Marduka[w mitologii babilońskiej bóg burzy i grzmotów,pan nieba i ziemi] i jego boskich towarzyszy,lecz i od wszystkich innych bogów całego otaczającego świata.Drugiego takiego boga w tym czasie w naszym kręgu kulturowym nigdzie nie było!.W kolejnych strofach hymnu,opowiadających kolejnym dniom stworzenia,pojawiają się coraz nowe byty,lecz zawsze z jednej strony jest nieprzeliczony zastęp najróżniejszych stworzeń,od gwiazd,nieba,ziemi,morza,aż po ryby,ptactwo,zwierzęta lądowe i samego człowieka ,z drugiej zaś-tylko Elohim w niepojętej,straszliwej samotności swej Jedyności i Wszechmocy.
[3] "Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem, ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami" {RDZ 1,2}. Hebrajskie wyrażenie, oddane w polskim przekładzie przez "bezład i pustkę" , oznacza pustkę przeraźliwą , wiejącą grozą , uniemożliwiającą jakąkolwiek orientację. [...]
[4] W 6 dniu pojawiają się zwierzęta lądowe i na końcu człowiek. Ten zostaje jednak potraktowany w sposób odmienny niż wszystko, co Bóg stworzył przed nim. Stwórca podejmuje tu najwyraźniej decyzje wyjątkowej wagi i dlatego przemawia w liczbie mnogiej : "Uczyńmy człowieka na nasz obraz, podobnego nam" {RDZ 1,26}.Szczególną donniosłość tego oststniego dzieła stwórczego podkreśla może jeszcze mocniej werset 27: "Stworzył więc Bóg Człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę".
[5] Słowa te odegrały ogromną rolę w dziejach naszej kultury. Były najróżniej interpretowane, stają się punktem wyjścia, najrozmaitszych wyjaśnień, niezliczonych komentarzy, rozwiązań. [...] Bez względu jednak na dalsze wnioski, zawsze dobrze jest próbować uchwycić własną myśl autora pierwotnego. W tym zaś może nam pomóc kontekst zarówno literacki jak i historyczny. Prościej jak sądzę, będzie zacząć od pierwszego. Popatrzmy w tym celu przynajmniej na wersety najbliższe słowom głoszącym stworzenie człowieka na obraz Boga, tzn. RDZ 1,26 {częściowo już wyżej cytowany} 1,28. Są one niemal identyczne. W 1,26 Bóg mówi : "Uczyńmy człowieka na nasz obraz , podobnego nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi". Po czym te same słowa odnajdujemy również w 1,28 , po stworzeniu człowieka. Sam akt stworzenia obramowany jest zatem z dwóch stron stwierdzeniem, że człowiek został stworzony aby panował nad całym światem, przynajmniej nad światem zwierzęcym. Nie można mieć wątpliwości, że taka była zasadnicza myśl pierwotnego autora biblijnego. Co to znaczy? Przecież Bóg nie abdykuje. Prawdziwe panowanie należy zawsze do niego.
[6] I tu przychodzi nam z pomocą kontekst historyczny. Hymn, którego słowa rozważamy, został napisany zapewne u schyłku VI w.p.n.e {lub może na samym początkiem V wieku} , kiedy to Judea wraz z Jerozolimą znajdowała się pod panowaniem Perskim. Oczywiście, król tak wielkiego imperium nie mógł osobiście zarządzać
każdym zakątkiem swego państwa. Na czele każdej prowincji stał więc namiestnik królewski, który dla poddanych był żywym obrazem ich władcy. Musieli się z nim liczyć tak jak z królem, a podnieść na niego rękę znaczyło tyle, co podnieść rękę na samego króla. Namiestnik władał zaś tym kawałkiem imperium, który mu powierzono, lecz nie była to bynajmniej jego własność. Nie mógł robić z nim, co mu się spodobało. Niech by tylko spróbował! On rządził swoją prowincją, ale rządzi nią dla króla. Na tym polegała jego godność i odpowiedzialność.
[7] Tak więc jeżeli człowiek został stworzony na obraz Boga po to, żeby panować, to ma on panować jako namiestnik Boży, tak wielka jest Jego godność, wszelki zamach na człowieka jest zamachem na Boga samego. {por.RDZ 9,5}. Z godnością tą jednak łączy się ogromna odpowiedzialność za wszystko, co zostało mu powierzone.
1.Jak starożytni Hebrajczycy określali wszechświat? Odpowiedz na podtsawie akapitu 1.
2.Dlaczego autorka zapisała słowo ,,początek'' wielkimi literami?
3.O czym świadczy fakt, ze w 35 wersetacg księgi rodzaju imie boga pojawia sie az 35 razy?
4.na podstawie akapitow 1i2. wypisz trzy najwazniejsze cechy odrozniajace biblijnego stworce of innych bostw starozytnego swiata.
5. jaka role odgrywa w akapicie 2 zdanie wykrzyknikowe?
a) oddaje emocjonalny stosunek autorki do tematu
b) jest próbą wpłyniecia na przekonania czytelnika
c) eksponuje mysl szczegolnie wazna
6.na czym polega zwiazek miedzy biblijnym ,, bezładem i pustka,, a mitologicznym chaosem? odpowiedz na podstawie 3 akapitu
7. czym rozni sie nasze rozumienie slowa ,,chaos,, od greckiego?
8.za pomoca jakiej formy jezykowej autor tekstu biblijnego wyroznia stworzenie czlowieka? odpowiedz na podstawie 4 akapitu
9.w jaki sposob autorka probuje uchwycic ,, własna mysl autora pierwotnego,,?
10.jaka byla, zdaniem autorki, zasadnicza idea slynnego fragmentu ksiegi rodzaju mowiacego o stworzeniu czlowieka?
11. jaka role odgrywa pytanie pod koniec akapitu 4?
a) jest pytaniem retorycznym
b)wyraza zdziwienie autorki
c) stanowi przejscie do kolejnego akapitu
12.wyjasnij w trzech zdaniach na podstawie akapitow 5 i 6 w jaki sposob kontekst historyczny pozwala zrozumiec slynne zdanie o stworzeniu czlowieka na podobienstwo boga?
13.na czym polega godnosc czlowieka? wyjsnij na podstawie akapitow 5 i 6 .
1. Wszechświat to Niebo i Ziemia.
2. Autorka napisała „początek” wielkimi literami, by zaznaczyć, że jest to początek wszystkiego. Przed tym początkiem nie ma absolutnie niczego.
3. Słowo Bóg pojawia się aż 35 razy w 35 wersach, by podkreślić Jego znaczenie. Wszystko pochodzi od Niego i tylko od Niego. Jest to postać działająca.
4.
- wszystko pochodzi tylko od niego, brak komplikacji mitologicznych, ścierania się różnych rzeczy, walk bogów itd.
- słyszymy Jego słowo, ale o Nim samym tak naprawdę niczego nie wiemy.
- brak kompilacji rodzinnych (nie ma mężów, żon, dzieci itd.), jest po prostu Jeden Bóg i już.
- jego imię nic konkretnego nie znaczy.
5. c) eksponuje myśl szczególnie ważną.
6. Chaos jest po prostu pewnym nieuporządkowaniem, „bezład i pustka” jest czymś znacznie gorszym, taką przestrzenią grozy, w której człowiek się całkowicie gubi, jest czymś co wzbudza ogromny strach.
7. Grecki chaos jest przeciwieństwem „kosmosu” czyli ładu panującego we wszechświecie, uporządkowania rzeczywistości. Nasz chaos jest bezładem, zagmatwaniem, wprowadzeniem zamętu do naszego życia, świata, można też np. mówić, działać chaotycznie.
8. Wprowadza liczbę mnogą „uczyńMY”.
9. Szukając kontekstu historyczno-literackiego.
10. Idea, że człowiek ma panować nad światem zwierząt.
11. To na pewno jest pytanie retoryczne (jak zasadniczo wszystkie pytania w tekstach, poza takimi, na które udzielona jest jasna i jedyna możliwa odpowiedź, typu: jak masz na imię? + odpowiedź np.: Zosia), ale stanowi również przejście do kolejnego akapitu.
12. Musimy wiedzieć, jak wyglądało życie kulturale, czy gospodarcze na danym terenie, by umieć poprawnie zinterpretować fragment tekstu, który dostajemy. W tym przypadku aluzja jest oczywista. Wiemy kim był namiestnik dla króla, zatem taką samą zależność widzimy między człowiekiem a Bogiem.
13. Godność człowieka polega na byciu odpowiedzialnym za to, nad czym sprawujemy władzę. Mamy tak działać, by nie tylko nie przynosić szkody, ale przede wszystkim, by coś za co odpowiadamy, stawało się coraz lepsze.