Question

Napiszcie mi definicję każdej monarchii, patrymonialnej, stanowej itp. Proszę o nie kopiowanie z wikipedii czy bryka.

Answer 1

Monarchia konstytucyjna – państwo, w którym włada monarcha o rządach ograniczonych przepisami prawa; jego poddani są obywatelami. Władca traci część swojej suwerenności na rzecz reprezentacji społeczeństwa. Obowiązuje trójpodział władz. Należy przy tym odróżniać monarchię konstytucyjną z duża rolą monarchy od monarchii parlamentarnej. Przykładem monarchii konstytucyjnej z dużą rolą monarchy było Cesarstwo Niemieckie ( 1871 -1918).Król Prus i równocześnie cesarz Niemiec czerpał swą władzę z autorytetu monarchii absolutnej. Jednak suwerenność ludu znajdowała swój wyraz w wyborach do sejmu Prus ( i innych krajów Rzeszy) i do parlamentu ogólno niemieckiego (Reichstagu).Osiągnięto kompromis między prawami korony a podmiotowością obywateli. Konstytucja gwarantowała prawa obywatelskie. Reichstag uchwalał podatki i ustawy, ale władza wykonawcza należała w pełni do cesarza. On decydował o osobie szefa rządu ( kanclerza) i na wniosek kanclerza – o obsadzie stanowisk ministerialnych. Monarchia parlamentarna w klasycznej postaci istnieje w Wielkiej Brytanii ( od 1688 r. do dziś). Tam nie tylko prawa obywatelskie zagwarantowane są przepisami konstytucyjnymi ( choć nie ma konstytucji w jednym dokumencie), parlament nie tylko uchwala nowe prawa i podatki ale także powołuje premiera i ministrów (czyli gabinet ministrów). Władca panuje ale nie rządzi. Ma do spełnienia funkcje reprezentacyjne i mediacyjne w chwilach kryzysów. Może na wniosek premiera rozwiązać parlament ( ogłosić nowe wybory).Dodatkowo każdy brytyjski monarcha jest także formalnie głową państwa w Kanadzie, Australii i Nowej  Zelandii.

 

Monarchia stanowa – państwo, w którym władca ma ogromne kompetencje, ale jednak nie sprawuje władzy nieograniczonej. Pełni funkcję ustawodawcy ( wydaje prawa i ustanawia podatki), sam powołuje doradców, często osobiście dogląda spraw państwowych oraz osobiście wydaje wyroki jako najwyższy sędzia .To skupienie władzy w ręku monarchy w zasadniczy sposób odróżnia monarchię stanową od monarchii konstytucyjno-parlamentarnej, w której obowiązuje trójpodział władz. Jednak to właśnie w monarchii stanowej ukształtowały się zalążki prawa konstytucyjnego i pierwsze instytucje przedstawicielskie (np. angielski parlament).Władza monarchy była bowiem ograniczona przez przywileje wydane stanom, na które podzielone było feudalne społeczeństwo, instytucjom oraz poszczególnym rodzinom i osobom (nadania majątkowe, zwolnienia od podatków).Przed podjęciem ważnych decyzji monarchowie pytali o zdanie radę koronną. Zbiory praw ogłaszano na zjazdach dostojników kościelnych, rycerstwa i delegatów miast. W Polsce zjazdy takie nazywano wiecami. Najważniejsze były jednak uprawnienia całych grup społecznych. Swoje przywileje miało duchowieństwo, rycerstwo (szlachta) oraz mieszczaństwo. Nawet pozycja chłopów była chroniona umowami między panem feudalnym a jego poddanymi. W razie sporu obie strony mogły szukać rozstrzygnięcia przed sądem królewskim. Wpierw władcy traktowali swe państwa jako rodowe domeny (monarchia patrymonialna).Później wielcy feudałowie doprowadzili do rozpadu państw europejskich na prawie niezależne prowincje(rozdrobnienie feudalne, rozbicie dzielnicowe).W czasie stopniowego przełamywania feudalnej anarchii władca uzyskiwał coraz silniejszą pozycję. W modelowy sposób przebiegał ten proces we Francji w XII i na początku XIII w. Po skupieniu władzy w Sym ręku monarcha troszczył się o równowagę między stanami. W Polsce klasycznym okresem monarchii stanowej było panowanie Kazimierza Wielkiego. Dominacja monarchii stanowych przypada na czasy rozkwitu średniowiecza. W epoce nowożytnej ustrój państw w zachodniej Europie ewoluował w kierunku monarchii absolutnej w Polsce zaś – ku Rzeczypospolitej szlacheckiej.

 

Monarchia despotyczna, despotyzm - ustrój, w którym cała władza nad państwem skupiona jest w ręku jednej osoby, tytułującej się królem lub cesarzem. Władca sprawuje legalnie zdobytą władzę, nie podlegając żadnym prawom.

Władca skupia w swoim ręku władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. W celu utrzymania władzy stosuje często narzędzia siłowe do zastraszania społeczeństwa oraz eliminuje ewentualnych konkurentów. Typowym przykładem jest Egipt i panowanie faraonów.

 

Monarchia wczesnofeudalna, we wczesnym średniowieczu typ monarchii, w którym państwo było traktowane jako własność prywatna panującego (państwo patrymonialne), co uzasadniano boskim pochodzeniem władzy monarchy.

Pierwsze wspólnoty plemienne charakteryzowały się hierarchią. Na czele grupy stał wódz, którego można nazwać pierwszym monarchą. W starożytności monarcha zyskał praktycznie nieograniczoną władzę (zob. despotyzm), w niektórych krajach był uznawany za boga lub półboga (faraon, august), niekiedy pozostawał w łączności z bóstwami.

W średniowieczu europejskim powstała monarchia feudalna. Monarcha był najwyższym suwerenem, jednak nie zawsze miał realną władzę nad swoimi wasalami. Przyczyną tej sytuacji był brak możliwości wyegzekwowania przez władcę swojej władzy (musiałby zdobyć zamek krnąbrnego wasala). Najlepszym przykładem tego stanu jest wojna stuletnia, gdzie król Francji nie zdołał przez długi czas zapobiec wzrostowi w siłę swojego normańskiego wasala. Taka sytuacja doprowadziła do ograniczenia władzy monarszej, do powstania pierwszych parlamentów i kodyfikacji praw.

Wynalazek działa sprawił (XV wiek), że monarcha ponownie uzyskał możliwość karania niepokornych wasali. Doprowadziło to do ponownego wzrostu znaczenia monarchy, o władzy praktycznie nieograniczonej, czyli absolutnej. Monarchia absolutna Ludwika XIV była wzorem dla innych monarchów Europy, szczególnie Prus, Rosji i Szwecji.

Według panujących w średniowieczu w Europie poglądów, monarcha sprawował swoją władzę z woli Boga, a więc jego pozycja była niepodważalna.

Rozwój przemysłu i handlu, wzrost pozycji burżuazji i klasy średniej, rewolucja francuska doprowadziły do upadku absolutyzmu. Okazało się, że król nie zawsze jest nieomylny, co więcej, po wydarzeniach rewolucji w Anglii (Oliver Cromwell) i Francji okazało się, że lud ma prawo do buntu przeciw swojemu władcy.

Ta sytuacja, wsparta przez powstanie Stanów Zjednoczonych, wymusiła ograniczenia praw monarchy. Doprowadziło to do powstania monarchii konstytucyjnej, gdzie król był swego rodzaju urzędnikiem administracji, o nieco większych prawach niż pozostali ludzie.

Nieco inna sytuacja miała miejsce w Anglii, a następnie w Wielkiej Brytanii. Ustrój panujący w tym kraju określa się mianem monarchii parlamentarnej.

Upadek wielu monarchii nastąpił po I wojnie światowej. Nowo powstałe państwa (Czechosłowacja, Polska itd.) stały się republikami, w wielu przegranych krajach obalano monarchie zastępując je republikami (Rosja, Niemcy, Austro-Węgry, Turcja).

 

Monarchia absolutna-> absolutyzm->

Absolutyzm – ustrój państwa, w którym nie jest respektowana zasada podziału władz. W osobie władcy skupiona jest pełnia władzy państwowej : jest on jedynym prawodawcą , zwierzchnikiem administracji i najwyższym sędzią. Władca absolutny jest suwerenem,   który nie powołuje się na ,,wolę ludu”. Pojecie absolutyzmu związane jest z zasadą suwerenności korony. Legitymizacja władzy absolutnej wynika z dziedziczenia i tradycji traktowanej jako przejaw ,, woli Bożej”. Z tego powodu uznajemy ,że władca absolutny zasiada na tronie ,,z Bożej łaski””. Niejeden dyktator posiadał realną władzę nieraz znacznie rozleglejszą niż monarcha absolutny, mimo to dyktaturę uważamy za inną formę ustrojową niż monarchia absolutna. Monarchia absolutna to państwo, w którym wola władcy jest źródłem prawa ( i to źródło, w odróżnieniu od sytuacji panującej w dyktaturze , uważane jest za w pełni legalne).Władca może sprawować rządy osobiste lub powołać  ministrów, ale ich kompetencje i czas sprawowania urzędu zależą wyłącznie od zaufania panującego. Należy odróżnić  absolutyzm zachodnioeuropejski od despotyzmu. W nowożytnej Europie czym innym były rządy Ludwika XIV ( 1643-1715) lub monarchów z okresu absolutyzmu oświeconego a czym innym rządy carów moskiewskich lub tureckich sułtanów. Ludwik XIV ,,król słońce” z Wersalu sprawował władzę osobistą, domagał się pełnego posłuchu, mawiał o sobie ,,państwo to ja”” ale musiał liczyć się z godnością swych poddanych oraz z ich prawem do własności i osobistej wolności. Władcy absolutni stanowili prawo, ale później sami musieli się do niego stosować i wymagać jego poszanowania przez aparat wojskowy. Dobre obyczaje ( zasady chrześcijaństwa , rycerski honor) także ograniczały nadużycia władzy. W despotyzmie wszyscy poddani są niewolnikami panującego, prawo własności właściwie nie istnieje. Wszystko należy do władcy, a poddani mają co najwyżej takie czy inne dobra przekazane w użytkowanie. Kaprys władcy może im odebrać własność, wolność i życie.