Question

Kl.5

Skrót co trzeba się nauczyć na powtórzenie z "Życie społeczeństwa średniowiecznego'' tylko plisss na temat!
Bo SPAM ;)

Answer 1

Światopogląd epoki:
światopoglądem epoki jest teocentryzm z greckiego THEOS - znaczy Bóg, czyli w centrum wszechświata znajduje się Bóg a wszystkie sprawy ludzkie związane są z bogiem.

Kultura średniowieczna była jednolita dla całej europy co nazywa się - uniwersalizmem średniowiecznym. Uniwersalizm polega na tym, że kultura chrześcijańska jest wspólna dla całej europy a wartością najważniejszą dla ludzi jest Bóg.Symbolami średniowiecza są:
->krzyż-symbol wiary chrześcijańskiej;
->miecz-symbol krucjat, wykonywano wyprawy żeby nawracać chrześcijan, aby tym samym poszerzać chrześcijaństwo.

Światopogląd wspólnoty, czyli wspólne wzorce osobowe to: rycerz, władca i asceta a także łacina jako język kościoła i ludzi wykształconych.

Cechy literatury średniowiecznej:
->piśmiennictwo średniowieczne prowadzili bracia zakonni (benedyktyni, cystersi, franciszkanie i dominikanie);
->księgi pisane były ręcznie, zdobione iluminacjami (barwne ręcznie wykonane ilustracje);
->literatura średniowieczna była anonimowa ponieważ dzieła tworzono dla większej chwały Boga i nie dbano o sławę;
->dwujęzyczność literatury (większość powstawała w języku łacińskim czyli języku uczonych);
->dualizm-ludzie średniowiecza postrzegali świat w kategoriach par przeciwstawnych wartości św.Augustyn budujący swój dualizm na Platonie zakładał, że każda rzecz ma dwie natury: ziemską (materialną) i duchową (niematerialną) co jest istotą rzeczy.

Hasło średniowiecza:
memento morie-> pamiętaj o śmierci czyli, że człowiek swoje życie ziemskie traktował jak etap przejściowy do życia wiecznego. A ponieważ istotą życia było zbawienie człowiek musiał żyć tak aby zasłużyć na życie wieczne. Związane ze śmiercią były popularne tańce śmierci-dance macabre, które pojawiły się w sztukach plastycznych. Ukazywały śmierć (szkielet ludzki) wiodący w korowodzie ludzi różnego pochodzenia, wieku, stanu społecznego. Tańce te miały obrazować, że śmierć jest równa i sprawiedliwa dla każdego i nadchodzi zawsze niespodziewanie.

Filozofia średniowiecza:
Opiera się na poglądach starożytnych myślicieli szczególnie Arystotelesa. Stawiają oni pytania o miejsce człowieka w świecie. Podstawą tego światopoglądu jest teocentryzm.

Filozofia św.Augustyna:
->Bóg jest w centrum wszechświata;
->zło to brak dobra;
->świat podzielony jest na dwie natury: ziemską i duchową;
->celem człowieka jest poznanie Boga i własnej duszy, która ma się dokonywać intuicyjnie - przeczucie;
->wolna wola jest właściwą naturą człowieka;
->rozum i wiara do poznania Boga jest potrzebna byś mógł zrozumieć i uwierzyć;
->walka dobra ze złem;

Święty Tomasz z Akwinu, dominikanin, wysoko urodzony utworzył system zwany tomizmem. Opierał swoją filozofię na naukach Arystotelesa,które połączył
z chrześcijaństwem.Najważniejsze założenia tomizmu:
->człowiek poznaje świat poprzez zmysły i rozum;
->prawdy wiary można uzasadnić poprzez rozmowę, dociekanie za pomocą scholastyki;
->świat jest uporządkowany i pełen ładu, wszystko ma określone miejsce;
->istnieje hierarchia jako "drabina bytów", na jej szczycie znajduje się Bóg, poniżej aniołowie, a pod nimi zwierzęta;
->istnienie Boga można uzasadnić odwołując się do 5 argumentów opartych na obserwacji świata;
->ład i hierarchia istnieją w życiu społecznym;
->Bóg jest bytem koniecznym i niezależnym, a wszystko inne to byty przypadkowe i zależne;

Gatunki literackie średniowiecza:
->pieśń religijna;
->legenda o świętym-opowiada o życiu świętego;
->hymn-podniosła pieśń, która wychwala boga, utwór jest dostojny i poważny;
->misterium-dramat religijny, były wystawiane najpierw w kościołach potem na ulicach, mogły opisywać życie Biblijne lub żywot świętego.
->moralitet-utwór dydaktyczny o charakterze pouczającym, była walka dobra ze złem;
-dramat liturgiczny- gatunek związany z liturgią kościoła, składał się z dialogów przedstawiających liturgię.

Cała literatura podzielona jest na 2 nurty:
a)nurt świecki-związany z dworem i rycerzami;
b)nurt religijny-wszystko oparte na Biblii, na obrazach biblijnych i kościołach;

Cała lub połowa literatury nosi nazwę- parenetyczna literatura (pouczenie) - literatura kreśląca gotowe wzorce do naśladowania.

W literaturze wyróżniamy 3 wzorce:
1)wzorzec rycerza- rycerzem mógł zostać ten kto miał szlacheckie urodzenie lub wyróżniony był za wielkie zasługi. Był dobrze zbudowany, silny i mężny. Miał 3 wartości: Bóg, Honor, Ojczyzna;
2)wzorzec władcy;
3)wzorzec ascety- człowieka, który umartwia swoją duszę i ciało aby zasłużyć na życie wieczne;

Gatunki świeckie:
->epos rycerski-pieśń o czynach (np. "Pieśń o Rolandzie"), eposy były śpiewane przez wędrownych śpiewaków byli to tzw. trubadurzy lub truwerzy;
->kronika-opis wydarzeń historycznych z domieszką fikcji, która ma na celu pokazać bohatera jako wzorzec do naśladowania;

W średniowieczu był kult Matki Bożej, pośredniczki między Bogiem a człowiekiem, ponieważ ludziom średniowiecza łatwiej było zwracać się do Matki, która potem zanosiła ich prośby do Boga. Maryja jako matka umiała docenić cierpienie i troski matek;
Maryja była uważana za istotę boską, matkę boga, osobę wybraną przez niego samego, wyróżnioną ale także dziewicą nieskalaną. To ona uznawana była za pośredniczkę pomiędzy Bogiem a ludźmi, zanosiła do boga wszystkie prośby, wyjednywała łaski i mogła wpływać na decyzje Boga. Jest równa wszystkim Matkom, jest czuła, kochająca, myśli i czuje jak każda żyjąca na ziemi matka.

Śmierć jest jednym z podstawowych motywów w lit. średniowiecznej, malarstwie i sztuce. Ma to ścisły związek z filozofią epoki, czyli teocentryzmem wg niej życie ziemskie jest tylko etapem przejściowym do życia wiecznego. Umieranie było istotnym zakończeniem życia. Powstaje więc sztuka umierania ( ars moriendo). Miała ona pokazać sposób w jaki miał żyć człowiek aby dostąpić zbawienia.

Dance macabre- taniec śmierci ( pojawił się w malarstwie)
Śmierć wyobrażano sobie jako szkielet przepasany białą chustą, często w ręku trzymający kosę. Taniec śmierci to korowód śmierci tańczącej z ludźmi w różnym wieku. Tańce śmierci miały na celu przypomnienie ludziom o tym, że od śmierci nie ma ucieczki, jest ona jedną sprawiedliwością na ziemi, należy więc tak żyć aby być przygotowanym na jej nadejście. Czasy
średniowieczne oswajają ludzi ze śmiercią poprzez epidemie i klęski żywiołowe jakie w tamtych czasach były. Choroby dawały również znak w XIV w.
Wizerunek śmierci jest ukazywany po to aby ludzie oswajali się z widokiem śmierci i aby jej obraz wywołał lęk i strach po to aby ludzie się nawrócili. Utwory moralizatorskie (tj."Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią") zachęcały do poprawy swojego życia w myśl hasła średniowiecznego "memento morie". Pouczał aby żyć godnie i być przygotowanym na śmierć.