lekka o dużej lepkości; wypływa z krateru powoli, tworząc krótkie potoki lub kopuły; po zastygnięciu tworzy jasne skały bogate w krzemionkę, np. ryolity, porfiry, liparyty
lawa powstaje w wyniku wydostania się z głębi Ziemi (z krateru lub ze szczeliny) na jej powierzchnię roztopionej masy mineralnej (magmy) o temp. 700–1400oC; pochodzi ona z górnego płaszcza (astenosfery), jak również z topienia skał strefy bazaltowej i granitowej skorupy ziemskiej; w zależności od składu i zawartości gazów, a także warunków stygnięcia, tworzy różnego rodzaju formy (lawy blokowe, trzewiowe i powstające przy wybuchach wulkanów podmorskich lawy poduszkowe)
Lawa zasadowaa
ciężka o małej lepkości; po wypłynięciu z krateru tworzy długie potoki lub rozlewa się szeroko na duże odległości; zastygła tworzy skały uboższe w krzemionkę, a bogatsze w połączenia żelaza i magnezu, np. bazalty i diabazy
Produkty stałe
Bomby
bryły lawy o owalnym, wrzecionowatym kształcie i spiralnie skręconych końcach; osiągają rozmiary od kilku cm do 1 m i więcej; czasami spotyka się bryły o nieregularnych kształtach
wynik stygnięcia wyrzuconych w powietrze strzępów lawy, swój kształt zawdzięczają procesowi zastygania odbywającego się w czasie ruchu obrotowego w powietrzu; bomby o nieregularnym kształcie powstają w wyniku wyrzucania do góry brył pokruszonej starej lawy (budującej komin lub stożek wulkaniczny)
Scoria
małe kawałki lawy gąbczastej (wielkości orzecha włoskiego)
wynik krzepnięcia wyrzuconych w powietrze małych fragmentów lawy o dużej zawartości gazów
Lapille
materiał gruboziarnisty, złożony z fragmentów wielkości grochu lub orzecha; czasami są to kryształy (np. leucytu) obtopione na krawędziach
powstają z rozdrobnienia i stygnięcia ciekłej lawy lub z pokruszenia starej lawy; w przypadku obtopionych kryształków proces krystalizowania się lawy rozpoczął się przed wybuchem
Piaski i popioły wulkaniczne
drobne cząsteczki materiału wulkanicznego, często drobne kryształy z wrostkami szkliwa lub kryształy oblepione szkliwem
powstają z wyrzuconych kryształków minerałów wykrystalizowanych w lawie (najczęściej z lawy kwaśnej) przed wybuchem, z rozpylonych cząstek lawy w powietrzu lub pyłu skał wulkanicznych roztartych siłą wybuchu
Pumeks
lekkie porowate bryłki pełne pęcherzyków gazowych (gęstość ok. 0,4–0,9 g/cm3)
tworzy się w wyniku stygnięcia wyrzuconych w powietrze bryłek gorącej i pieniącej się lawy pod wpływem wydobywających się z nich gazów
Produkty gazowe
Gazy
wydobywają się w formie bezbarwnej, a gdy są zmieszane z parą wodną, pyłem i popiołem wulkanicznym — jako gorące nieprzezroczyste obłoki (chmury); niskie, ciężkie chmury często tworzą prądy zawiesinowe i staczają się wzdłuż stoku wulkanicznego
wydobywają się spokojnie lub gwałtownie z lawy, krateru, szczelin i popiołów wulkanicznych; są to gł. wyziewy pary wodnej, dwutlenku węgla z różnymi domieszkami (wodór, azot, związki chloru, siarki i in.); skład gazów zmienia się w czasie i przestrzeni: inny jest w obszarze krateru, a inny w pewnej odległości od niego
Produkty wybuchu wulkanicznego
Nazwa
Charakterystyka
Powstawanie, uwagi
Produkty płynne
Lawa kwaśnaa
lekka o dużej lepkości; wypływa z krateru powoli, tworząc krótkie potoki lub kopuły; po zastygnięciu tworzy jasne skały bogate w krzemionkę, np. ryolity, porfiry, liparyty
lawa powstaje w wyniku wydostania się z głębi Ziemi (z krateru lub ze szczeliny) na jej powierzchnię roztopionej masy mineralnej (magmy) o temp. 700–1400oC; pochodzi ona z górnego płaszcza (astenosfery), jak również z topienia skał strefy bazaltowej i granitowej skorupy ziemskiej; w zależności od składu i zawartości gazów, a także warunków stygnięcia, tworzy różnego rodzaju formy (lawy blokowe, trzewiowe i powstające przy wybuchach wulkanów podmorskich lawy poduszkowe)
Lawa zasadowaa
ciężka o małej lepkości; po wypłynięciu z krateru tworzy długie potoki lub rozlewa się szeroko na duże odległości; zastygła tworzy skały uboższe w krzemionkę, a bogatsze w połączenia żelaza i magnezu, np. bazalty i diabazy
Produkty stałe
Bomby
bryły lawy o owalnym, wrzecionowatym kształcie i spiralnie skręconych końcach; osiągają rozmiary od kilku cm do 1 m i więcej; czasami spotyka się bryły o nieregularnych kształtach
wynik stygnięcia wyrzuconych w powietrze strzępów lawy, swój kształt zawdzięczają procesowi zastygania odbywającego się w czasie ruchu obrotowego w powietrzu; bomby o nieregularnym kształcie powstają w wyniku wyrzucania do góry brył pokruszonej starej lawy (budującej komin lub stożek wulkaniczny)
Scoria
małe kawałki lawy gąbczastej (wielkości orzecha włoskiego)
wynik krzepnięcia wyrzuconych w powietrze małych fragmentów lawy o dużej zawartości gazów
Lapille
materiał gruboziarnisty, złożony z fragmentów wielkości grochu lub orzecha; czasami są to kryształy (np. leucytu) obtopione na krawędziach
powstają z rozdrobnienia i stygnięcia ciekłej lawy lub z pokruszenia starej lawy; w przypadku obtopionych kryształków proces krystalizowania się lawy rozpoczął się przed wybuchem
Piaski i popioły wulkaniczne
drobne cząsteczki materiału wulkanicznego, często drobne kryształy z wrostkami szkliwa lub kryształy oblepione szkliwem
powstają z wyrzuconych kryształków minerałów wykrystalizowanych w lawie (najczęściej z lawy kwaśnej) przed wybuchem, z rozpylonych cząstek lawy w powietrzu lub pyłu skał wulkanicznych roztartych siłą wybuchu
Pumeks
lekkie porowate bryłki pełne pęcherzyków gazowych (gęstość ok. 0,4–0,9 g/cm3)
tworzy się w wyniku stygnięcia wyrzuconych w powietrze bryłek gorącej i pieniącej się lawy pod wpływem wydobywających się z nich gazów
Produkty gazowe
Gazy
wydobywają się w formie bezbarwnej, a gdy są zmieszane z parą wodną, pyłem i popiołem wulkanicznym — jako gorące nieprzezroczyste obłoki (chmury); niskie, ciężkie chmury często tworzą prądy zawiesinowe i staczają się wzdłuż stoku wulkanicznego
wydobywają się spokojnie lub gwałtownie z lawy, krateru, szczelin i popiołów wulkanicznych; są to gł. wyziewy pary wodnej, dwutlenku węgla z różnymi domieszkami (wodór, azot, związki chloru, siarki i in.); skład gazów zmienia się w czasie i przestrzeni: inny jest w obszarze krateru, a inny w pewnej odległości od niego