Question

Czym różniły się pacta conventa od artykułów henrykowskich?

Answer 1

Artykuły henrykowskie (łac. Articuli Henriciani) – akty prawne sformułowane w czasie bezkrólewia, zostały spisane na sejmie elekcyjnym 12 maja 1573 r., którego głównym zadaniem było wybranie monarchy. Były prawami niezmiennymi, zawierającymi najważniejsze uregulowania dotyczące sprawowania władzy w państwie oraz określały między sejmem walnym a monarchą. Był to zbiór przepisów prawnych, których przestrzegać musiał każdy król Polski wybrany w drodze wolnej elekcji. Poprzez podpisanie tych artykułów król uzależniał się od szlachty. Wraz z pacta conventa stanowiły podstawę ustroju Rzeczpospolitej w dobie wolnych elekcji. Nazwa pochodzi od imienia pierwszego władcy, który musiał ten oto dokument podpisać by wstąpić na tron polski – Henryka Walezego.

Artykuły:

gwarantowały szlachcie zachowanie przywilejów, określały zasady ustroju i prawa Rzeczypospolitej, nakazywały królowi zwoływanie sejmu walnego co dwa lata na okres 6 tygodni, król na stałe miał przy swoim boku radę doradczą złożoną z szesnastu senatorów (tak zwanych rezydentów), nie pozwalały na używanie tytułu dziedzicznego; król miał być wybierany tylko poprzez wolną elekcję, politykę wewnętrzną i zagraniczną poddawały kontroli sejmu, zabraniały królowi podejmowania istotnych decyzji politycznych bez zgody senatorów przebywających na dworze królewskim, narzucały zależność monarchy od praw Rzeczypospolitej, czyli od szlachty, która te prawa sporządzała, obywatele mieli prawo do wolności wyznania (przysięga na przestrzeganie postanowień konfederacji warszawskiej) zezwalały na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa (rokosz), w wypadku łamania przez niego przywilejów szlacheckich.