Babka i kiszka ziemniaczana, kiszka kaszana Bezmian - rodzaj wagi bez odważników, z przesuwanym ciężarkiem Bołtun - zbuk, zepsute, śmierdzące jajko Buza - napój ze sfermentowanej kaszy jaglanej Batarejka – latarka Banerka - puszka, konserwa Berbelucha - tanie wino Cedziłko - płótno wykorzystywane przy przelewaniu mleka z wiadra do konewki Druszlak - zamiast durszlak Fajerka - jedno z kółek żeliwnych zakrywające otwór w płycie kuchennej Farfocle - resztki włoszczyzny w zupie na talerzu Garki – garnki Jajka w śniadku - jajka na miękko ledwo ścięte Karkowina - mięso wieprzowe, tzw. Karkówka Kruczek – pogrzebacz do pieca Kanka – konewka Kałatuszka - przyrząd - kijek zakończony na dole odchodzącymi na boki patyczkami, jakby gwiazdka z patyczków albo wiatraczek- prosty "robot" kuchenny Kopańka - dłubanka, naczynie wykonane z jednego kawałka drewna Kwaśności - kwaśna potrawa - zupa, kompot, "Nagotowała kwaśności" Małosolne ogórki– Podlaska specjalność Masłobojka - maselnica, przyrząd do ubijania masła Miarka - 16 kg objętościowo pud ziemniaków Nastojka – nalewka Parasiatko – wieprzowinka Póltoreczka - określenie pojemności butelki wódki Pampuchy – pączki smażone w głębokim oleju ciasto drożdżowe Płyta, płytka - kuchenka (np. gotować na płycie - piecu z fajerkami, lub na płytce - elektrycznej) Puszka – konserwa Racuchy, bliny, oładki - smażone placki z ciasta, często z nadzieniem np. jabłek Samodział - samogon, albo samodzielnie utkany wełniany materiał Sień– weranda Świeżynka - świeżutka pieczeń wykonana zaraz po uboju prosiaka Szuba - salatka ziemniaczano - śledziowo - warzywna Taborek - zamiast taboret Tok – bateria do latarki Zajzajer - kwas, coś bardzo kwaśnego Zbuk - zepsute jajko Zgliwiały ser - psujący się twaróg.- zgliwiały ser można było przetopić i był ser topiony
SŁOWNIK GWARY
A a nu jego (jeho) - do diabła z nim abalasa - gruba żerdka od płotu akuratnie - zrobione dokładnie tak jak trzeba apiać - znowu apałonik - łyżka wazowa abalasa - gruba żerdka od płotu - używana jako wspornik do ogrodzenia.
B baćko – ojciec baciuszka – ksiądz prawosławny badziewie, badziew - coś bez wartości bajstruk - nieślubne dziecko baleja - balia bambaryła - grubas, głupek, ciężki umysł bambetle - łachy bambosze - ranne pantofle uszyte z resztek tkanin banaluki - głupoty, gadasz banaluki - mówisz głupoty bandzie - wystarczy banerka - puszka, konserwa barabanić - łomotać, stukać, dobijać się barabolec - wino owocowe - ale też ciasto z zakalcem barachło - coś bezwartościowego batarejka - latarka bełtać - mieszać berbelucha - tanie wino baryk – bar, knajpa besztać - wymawiać komuś bez - przez, przejdź bez ulice - przejdź przez ulice biedy sobie naputać - ściągnąć na siebie kłopoty bladź - pani lekkich obyczajów blekot - szalej – roślina - blekotu się najadła błancza - guz błotka - płotka bołoto – pole bor - wiertło borgować - kredytować, zborgować, wziąść na borg - skredytować, wziąć na kredyt bormaszyna - wiertarka bożyć się - przysięgać, a zabóż się - przysięgnij bradziaga - ktoś nieprzyzwoity brechać - kłamać, szczekać; niektórzy jednak używają tego zwrotu jako - śmiać się browar - piwo bryle - okulary brynzel - idiota, glupek, ty brynzlu - ty idioto, baranie buby, bubki - kuleczki, jagódki, itp. buc - głupek bulwa - ziemniak bułka chleba – „poproszę bułke chleba" - poproszę bochenek chleba burchel - pęcherz buza - napój ze sfermentowanej kaszy jaglanej
C certolić się - wzajemnie sobie ustępować ciapki – kapcie cierlica, międlnica - narzędzie do międlenia lnu cipier - teraz chabor - rodzaj łapówki lub prezentu chaman - cham chaziaj - gospodarz pełną gębą chazior - pewny siebię, butny certolić się - wzajemnie ustępować chiebra - gromada, banda chwiluńka - moment, chwileczkę chwost - ogon chyższy - szybszy, kto chyższy? - kto szybszy? cierlica, międlnica - narzędzie do międlenia lnu ciurma - więzienie chlapcążki - obcęgi, kombinerki chłodnik - rodzaj zupy podawanej na zimno chodzić do magazynu - chodzić do sklepu chodzić w arende - kraść owoce z sadu chomtolić - psuć, coś zacząć i zostawic nie gotowe chwacit – starczy, dosyć („ci" czytać jako „c-i" nie „ć") chwiluńka - moment, chwileczkę cupać - skubać, trącać przynętę cymes - nadzwyczajna potrawa, także nazwa jednej z potraw żydowskiego jadłospisu cypek – mycka czałpicsa - czepiać się kogoś, dręczyć kogoś czemergies - samogon, ruska wódka czepił sie jak rzep psiego ogona - ktoś się kogoś bardzo "uczepił", przeszkadza czuczeło - dziwadło, straszydło czugunny - garnek odlewany, żeliwny garnek czuwać - slychać czy ja jemu w garki patrze sie? - nie interesuję się jego sprawami czychunka - kolej, tor kolejowy czyżyk - mały chłopczyk
D daje dzisiaj mróz - zimno dziś dali popalić - dokuczyli darem, na darem, daremno, nadaremno - bez efektu, bezproduktywnie dziengi – pieniądze dętka - bąbka choinkowa dla - daj dla cioci - daj cioci, boli dla mnie głowa - boli mnie głowa dochodzić tołku - racjonalizować, porządkować argumenty durak - dziwny, niespotykany durniacha - naiwniak, łatwowierny durnowaty - głupkowaty druszlak, durślak - cedzak drzewnianny - drewniany dwiuch – dwóch dynia - zamiast melon i melon zamiast dynia dynksić - bać się działgać - pies działga - pies ujada dziamgać - marudzić, pleść bzdury, gadać androny dziażka - pasek dzieżka - dzbanek dźwi - drzwi
F fajerka - jedno z kółek żeliwnych zakrywające otwór w płycie kuchennej fanga - ślad po uderzeniu faradyny - spodnie farfocel - strzęp fest zrobione - dobrze zrobione flafcążki - obcęgi, kombinerki fleja - brudas, brudaska ficzka - krotka bluzka, kurtka fifraczek - żakiet (najlepiej fioletowy, bo to kolor Podlasianek) fizyczny piec - piec opalany węglem, drewnem fufajka - waciak furt - znowu, jeszcze raz, ponownie
G gała - nieudacznik , gapa, ciapa garki - garnki gąsewka - skórzany łącznik bijaka z trzymakiem w cepach giry, syry - nogi glaca - łysina gołodupiec - biedaczyna graba - ręka grać w kaczanego - wielkanocna zabawa polegająca na toczeniu jajek po pochyłości gumno - łąka góruje - ból nie do wytrzymania gra w "dwa tereny" - gra "w dwa ognie" gra w "piegi" - ułańska zabawa
H hajtać się - brać ślub hadztwo - ohyda, obrzydliwa istota, nieprzyjemne uczucie handryczyć się - sprzeczać się, złościć, pokrzykiwać hapać – brać hapun – ten co zabiera nie swoje, (hapać – brać) np. po niegrzeczne dzieci przychodzi hapun hebel - kochanek hetudy – tędy hetyj – ten hledzieć - patrzeć hołoble - dyszle boczne w wozie konnym hulać - pić alkohol hulanka - popijawa
I ich - trzeba ich podnieść - trzeba je podnieść (np. jabłka) ichni - ich ichny - ich idę/jadę na miasto - idę/jadę do miasta idę do jego - idę do niego idz ty w żopu - odczep się, odwal się idziem - idziemy iść pieszkom - iść na nogach, pieszo iść z buta - iść pieszo
K kaban - wieprz, świnia kabanina - wieprzowina kabona, kabonka - pieniądze kaczan - głąb, rdzeń kapusty kanka - konewka kartacze - Pyzy z mięsem knypeć - niedorostek, smarkacz karakan - karaluch, albo ktoś niski karman - portfel kasza hreczana - kasza gryczana kawalerczak - niedorostek, smarkacz każdą razą bądź - w każdym przypadku każden, któren - każdy, który kicha - wstyd, lub coś kiepskiego, jaka kicha - jaki wstyd, to jest kiszkawe - to jest kiepskie kiego - czego, po co, kiego licha tam jedziesz?! – po co tam (do cholery) jedziesz?! kiendy? - którędy? kiendziuk - flaki kiepeła - głowa kinol - nos kipiatok – wrzątek kisle mleko - mleko zsiadłe kitrać - chować klatencja - klatka schodowa klekotun - bocian kleić durnia - udawać, ukrywać coś klikać- wołać kocik - mały kotek kokrzysko, kukrzysko - stare siedlisko kołdoby - wyboje kołduny - pyzy, kartacze kondon - kondom kopańka - dłubanka, naczynie wykonane z jednego kawałka drewna koperkaczka - puszka z podziurawionymi bokami, mocowana na drucie, wypełniona czymś palnym i rozpalona. Służyła dla zabawy do kręcenia otwartym ogniem wokół głowy. kordła - kołdra korp - gołębnik koza - piecyk żeliwny kozytkać – łaskotać kozytki - łaskotki kozyrek - daszek od czapki kruczek - pogrzebacz krupa – kasza któren - który kucia, kutia - potrawa bożonarodzeniowa składająca się z ryżu z makiem i bakaliami kumać - rozumieć, nie kumaty - człowiek mający trudności w zrozumieniu czegoś kupalim – kąpaliśmy kupywać - kupować kurzyć - palić papierosy
L latoś - tego roku leci jakby jemu soli na ogon nasypał - biegnie prędko, spieszy się letko – lekko lewszun – leworęczny, mańkut limo - siniec liszni - zbędny
M machorka - lichy tytoń magazyn - sklep masłobojka - maselnica, przyrząd do ubijania masła maść nabolenie - środek na chorobę mata - macie mamona, mamonka – pieniądze manera - pusta puszka ( banerka ) maszyna – kuchnia gazowa mączka – cukier melon - zamiast dynia i dynia - zamiast melon menel - pijak meszty - kapcie mieć kołtun - fryzura w nieładzie, siano na głowie mleko uciekło - mleko wykipiało mielim - mielimy, mielta - mielcie mlon - nielubiany mężczyzna modzele, mozole - odciski mogiłki - cmentarz mordownia - kiepska knajpa możno - można musi - pewnie, prawdopodobnie, częste jest powiedzenie: musi tak... murzyk – mężczyzna mutra – nakrętka myszorec - pomocnik woźnicy towarowej konnej platformy, ładowacz myszygene - zwariowany, stuknięty
N na zaś - na później, na zapas nadajeli - dali popalić nahula - natrętny, upierdliwy namolny - natrętny, upierdliwy napchać kałdun - napełnić brzuch nastojka - nalewka nawarzyć – ugotować nazukoś - ukosem (przechodzić przez jezdnię nazukoś) nie duż głowy - nie zawracaj mi głowy nie zdzierżyłem – nie wytrzymałem nie zniese – nie zniosę nie zawracaj gitary - daj mi spokój, nie nudź niehadliwy - nie brzydzący się nos - pijak nyje mnię - mdli mnię
O obied – obiad obiedać - jeść obiad obrzyn - broń zazwyczaj kłusownicza, karabin z obciętą lufą obuwaj się - nakładaj buty ocipiał? - zwariowałeś? odczmuchać sie - otrząsnąć się odkazać – odmówić odkluczyć - otworzy odracha - niechluja odziać się - ubrać się, opatulić odwietki - odwiedziny nowonarodzonego dziecka oładki, ołatki - placki ziemniaczane ot - ot jaki ty głupi - (oj) jaki ty głupi otawa - drugi pokos trawy
P pacan - smarkacz, pędrak padaka - coś bardzo śmiesznego, ale padaka - ale śmieszne pajucina - pajęczyna pała - głowa pampuchy - pączki dla ubogich paniał? – zrozumiał(eś)? papcie - obuwie domowe patrzaj - patrz parszuk - świnia paszcza - buzia, usta patałach - ktoś niezadbany, poniżenie peniak - tchórz pepegi - tenisówki perelina - peleryna pet, kip - niedopałek, papieros pieczka - legowisko na piecu do spania pietuch - kogut pinda – narząd płciowy kobiety, również używane jako obelga piterka - portfelik piston - smarkacz plita - płyta kuchenna placforma - platforma np. konna do przewożenia dużych ładunków plajster – plaster plaskaty - płaski, spłaszczony płastynki - blaszki z owalnym otworem przybijane do obcasa, służące do mocowania łyżew płaszczadka - drewniany podest do tańca po pociemku - po ciemku, siedzę po pociemku - siedzę po ciemku po poslednim - jeszcze jednym, kolejnym, to jak, po poslednim? - to jak, zapalimy jeszcze? pocelować - trafić pociopać - posiekać pochlopka - cieńka zupa pochłodnieje - ochłodzi się podpierdalanka - rodzaj biednej zupki z ziemniaków podprowadził pod durnego chate - zrobił ze mnie głupca podwórek - chodź na podwórek - chodź na dwór poka – (czyt. paka) cześć pokinunć - zgubić poklikać - zawołać pomalej - pomału popelina - wstyd, jaka popelina - jaki wstyd potoknąć – wypłukać, także znaczyło polać wodę np. drugiej osobie na dłonie przy myciu się porwał - podarł, uszkodził, rozerwał poślim - poszliśmy pośpieszaj - szybciej poszed w kibini macier - wypchaj się, idź do diabła poszła ty w buraki - przekleństwo typu idź do diabła, won poszedł w bołoto - przekleństwo typu idź do diabła, won poszła w czortu - przekleństwo typu idź do diabła, won powiestka - wezwanie pójdziem - pójdziemy pójść w odwiedki - odwiedzić rodzinę, w której niedawno urodziło się dziecko; nie należy przychodzić z pustymi rękami półpierdun - wierzchnie okrycie długości ? prodziż - prodiż prukwa - obelżywie kobieta "rozlazła" prynuka - namawianie przebrać się - przeprowadzić się przedzierzgać się-przebierać się przylepka - kromka chleba przylimonić - walnąć, stuknąć przytrzódka - pomocnik kierownika stada krów ( naczelnego pastucha) psiuk - mały pies
R raby - plamisty (stąd często łaciata krowa nazywana jest: Raba) ramka - ramka papierosów - paczka papierosów raszpla - kobieta bardzo lekkiego prowadzenia razdziawa - gapa, niezdara rećka - rzodkiewka rezać – ciąć, rżnąć, piłować rodyska - rzodkiewka rogatka - proca rozdziewaj się - zdejmij odzienie rozgawenia - osoba roztargniona rozkołupać - powiększyć otwór rozpuszczanie - rozpuścić dzieci - rozpieścić dzieci, rozpuszczony jak bisurmański bicz - rozpieszczone dziecko roztropa - osoba roztargniona roztworzyć – otworzyć np. okno, słoik, buzię roździawa jedna - krzykaczka, głośna osoba rubaszka - koszula męska rugać się - przeklinać rychtyk - akurat, właśnie, samo rychtyk - w samą porę, o czasie ryło - twarz rypać się - tłuc/bić się ryży - rudy
S saczek - bluzka samogon - bimber, nielegalnie pędzony alkohol sałata, sałaciarz - taksówka, taksówkarz saławiej - słowik słychować - co słychować? - co słychać? sarafan - sukienka bez rękawów se - sobie - weź se kup - weź sobie kup siaszka - kosa sień – weranda siniak (akcent na „a") - rodzaj grzyba, którego kapelusz sinieje po potarciu sinka - niebieski barwnik używany do krochmalenia siurek smarkacz, "mały interesik" u chłopczyka skakina - ty skakino jedna, ty bydlaku skibki - kanapki skołowacieć - stracić orientację, zgłupieć skowroda - patelnia skrobać marchewki - deptać komuś po piętach smark - niedorostek, smarkacz słychać - czuć, słychać spaleniznę - czuć spaleniznę sobaka – pies starszy - drużbant, świadek ślubu stojali - stały stojało - stało stolarzowaty - znający się na stolarce struchlałe - zmurszałe np "patyki struchlałe” stuk - karta stuk - w grze w karty, karta nie do wycofania suchna – owca sulan - leworęczny, mańkut, szmaja swarycsa - kłócić się swołocz - łobuz, drań szantrapa - osoba roztargniona szałaputa - człowiek bezmyślny szaszok - tchórz szlauch - rura gumowa szparko - szybciej, poganianie szpuk - gołąb pospolity, nierasowy szpurc - niedorostek, smarkacz sztanga - obciążnik zegara ściennego sztany - spodnie szajbus, szajbnięty - wariat sztafirować - stroić się szczun - smarkacz szkodowiery, szkodowieki - skąpca szmaja- leworęczny, mańkut szmuc - brud szpilorek - szydło szprechać - mówić szpurt - szybki bieg sztafirować - stroić się szuba - sałatka kartoflano-śledziowo-warzywna szurganiec - łobuziak szulaki - określenie na ptaki drapieżne polujące na gołębie szypszyna - nasienie, owoc dzikiej róży szwajsować – spawać szwendać się - spacerować bezmyślnie
Ś ślozy - łzy (częste powiedzenie: i po co tak lejesz ślozy?) śniedać - jeść śniadanie śrubstag - imadło świeżynka - świeża pieczeń wykonana zaraz po uboju prosiaka
T taborek - taboret tako - w ten sposób taksowka – nazwa każdego samochodu osobowego, nie koniecznie taxi taskać – nieść temu - dlatego ten - ten pomarańcz - ta pomarańcz, ten winogron - ta winogron terperda, torpeda - mały pociąg osobowy złożony z dwóch jednostek telepać się - trząść się, ale dziś telepejszen - ale dziś zimno toczka - głośnik zakładowego radia tok - bateria tołkować - tłumaczyć, bez tołku - bez sensu, bez pomyślunku, nietołkowny - nie dający sobie wytłumaczyć tutaj babcia koszyk nosiła - "gest kozakiewicza", tu się zgina... trafić na chanajki - przed wojną dzielnica znana z pośledniejszych pań lekkiego prowadzenia turza (czyt. tur-za) - boli
U uchażor - starający się o rękę panny uczycielka - nauczycielka ugotujem - ugotujemy ukatrupić, zakatrupić - zabić unaj, undzi - tam ulnik - babka ziemniaczana upioką – upieką upioke - upiekę
W wajcha - dźwignia walonki - obuwie z filcu na mróz i śnieg wała - takiego wała - "gest kozakiewicza", tu się zgina... watacha, wataszka - grupa, gromada wchodziny - parapetówka wcinać - jeść wentroba - wątroba wieczera – kolacja wieczerać - jeść kolację wiernusa - zawrócić się wiszczeć - piszczeć, krzyczeć wiuga - zawieja włanczać, wyłanczać - włączyć, wyłączyć wołoczebne - prezent od matki chrzestnej wredota – o osobie wrednej wrzaskun - awanturnik, pieniacz, także głośno krzyczące dziecko wsio -wszystko wycierucha - kobieta bez zasad wycug - dożywotnie, utrzymanie wyczmuchać - przewietrzyć wygrużać - wywalać, usuwać wykipiło – wykipiało wyskipło – wykipiało wyrko – łóżko wzion - zabrał
Z za biezdurno - za nic, za darmo za frajer - za nic, za darmo za im - za nim zaciągnąć się - zagłodzić, brak apetytu zadawać - dać zaidrosny - zazdrosny zajedno - wszystko jedno, to samo zajzajer - kwas, coś bardzo kwaśnego zakluczyć - zamknąć zakolegować - zaprzyjaźnić zalatywać do kogoś - wejść do kogoś na chwilkę zamaniło - zachciało się zapalić - włączyć (np. światło, telewizor) zapluszczyć oczęta - zamknąć oczy zapojka - napój do zapijania alkoholu zasynać - zasypiać zaszpilić - zapiąć na guziki zawtrakać - jeść zbuk - zepsute jajko zdurniał, czy co? - czyżby człowiek ogłupiał, dziwnie się zachowuje zdym - zdejmij zgliwiały ser - psujący się twaróg zeksa - stać na zeksie - stać na czatach, okrzyk "zeksa" służy również jako ostrzeżenie alarmowe zezwać - wyzwać, nakrzyczeć na kogoś zieziulka - kukułka ziomal - rodak, kuzyn zjechać do domu - wrócić do domu zołza – o osobie wrednej zrobić rezultat - policzyć się z kimś, zrobić z kimś lub z czymś porządek zrobim - zrobimy
Ż żeb - żeby żulik - mały chłopczyk żywina – trzoda żywiuszczyj – żywotny
słownictwo kuchenne:
Babka i kiszka ziemniaczana, kiszka kaszana
Bezmian - rodzaj wagi bez odważników, z przesuwanym ciężarkiem
Bołtun - zbuk, zepsute, śmierdzące jajko
Buza - napój ze sfermentowanej kaszy jaglanej
Batarejka – latarka
Banerka - puszka, konserwa
Berbelucha - tanie wino
Cedziłko - płótno wykorzystywane przy przelewaniu mleka z wiadra do konewki
Druszlak - zamiast durszlak
Fajerka - jedno z kółek żeliwnych zakrywające otwór w płycie kuchennej
Farfocle - resztki włoszczyzny w zupie na talerzu
Garki – garnki
Jajka w śniadku - jajka na miękko ledwo ścięte
Karkowina - mięso wieprzowe, tzw. Karkówka
Kruczek – pogrzebacz do pieca
Kanka – konewka
Kałatuszka - przyrząd - kijek zakończony na dole odchodzącymi na boki patyczkami, jakby gwiazdka z patyczków albo wiatraczek- prosty "robot" kuchenny
Kopańka - dłubanka, naczynie wykonane z jednego kawałka drewna
Kwaśności - kwaśna potrawa - zupa, kompot, "Nagotowała kwaśności"
Małosolne ogórki– Podlaska specjalność
Masłobojka - maselnica, przyrząd do ubijania masła
Miarka - 16 kg objętościowo pud ziemniaków
Nastojka – nalewka
Parasiatko – wieprzowinka
Póltoreczka - określenie pojemności butelki wódki
Pampuchy – pączki smażone w głębokim oleju ciasto drożdżowe
Płyta, płytka - kuchenka (np. gotować na płycie - piecu z fajerkami, lub na płytce - elektrycznej)
Puszka – konserwa
Racuchy, bliny, oładki - smażone placki z ciasta, często z nadzieniem np. jabłek
Samodział - samogon, albo samodzielnie utkany wełniany materiał
Sień– weranda
Świeżynka - świeżutka pieczeń wykonana zaraz po uboju prosiaka
Szuba - salatka ziemniaczano - śledziowo - warzywna
Taborek - zamiast taboret
Tok – bateria do latarki
Zajzajer - kwas, coś bardzo kwaśnego
Zbuk - zepsute jajko
Zgliwiały ser - psujący się twaróg.- zgliwiały ser można było przetopić i był ser topiony
SŁOWNIK GWARY
A
a nu jego (jeho) - do diabła z nim
abalasa - gruba żerdka od płotu
akuratnie - zrobione dokładnie tak jak trzeba
apiać - znowu
apałonik - łyżka wazowa
abalasa - gruba żerdka od płotu - używana jako wspornik do ogrodzenia.
B
baćko – ojciec
baciuszka – ksiądz prawosławny
badziewie, badziew - coś bez wartości
bajstruk - nieślubne dziecko
baleja - balia
bambaryła - grubas, głupek, ciężki umysł
bambetle - łachy
bambosze - ranne pantofle uszyte z resztek tkanin
banaluki - głupoty, gadasz banaluki - mówisz głupoty
bandzie - wystarczy
banerka - puszka, konserwa
barabanić - łomotać, stukać, dobijać się
barabolec - wino owocowe - ale też ciasto z zakalcem
barachło - coś bezwartościowego
batarejka - latarka
bełtać - mieszać
berbelucha - tanie wino
baryk – bar, knajpa
besztać - wymawiać komuś
bez - przez, przejdź bez ulice - przejdź przez ulice
biedy sobie naputać - ściągnąć na siebie kłopoty
bladź - pani lekkich obyczajów
blekot - szalej – roślina - blekotu się najadła
błancza - guz
błotka - płotka
bołoto – pole
bor - wiertło
borgować - kredytować, zborgować, wziąść na borg - skredytować, wziąć na kredyt
bormaszyna - wiertarka
bożyć się - przysięgać, a zabóż się - przysięgnij
bradziaga - ktoś nieprzyzwoity
brechać - kłamać, szczekać; niektórzy jednak używają tego zwrotu jako - śmiać się
browar - piwo
bryle - okulary
brynzel - idiota, glupek, ty brynzlu - ty idioto, baranie
buby, bubki - kuleczki, jagódki, itp.
buc - głupek
bulwa - ziemniak
bułka chleba – „poproszę bułke chleba" - poproszę bochenek chleba
burchel - pęcherz
buza - napój ze sfermentowanej kaszy jaglanej
C
certolić się - wzajemnie sobie ustępować
ciapki – kapcie
cierlica, międlnica - narzędzie do międlenia lnu
cipier - teraz
chabor - rodzaj łapówki lub prezentu
chaman - cham
chaziaj - gospodarz pełną gębą
chazior - pewny siebię, butny
certolić się - wzajemnie ustępować
chiebra - gromada, banda
chwiluńka - moment, chwileczkę
chwost - ogon
chyższy - szybszy, kto chyższy? - kto szybszy?
cierlica, międlnica - narzędzie do międlenia lnu
ciurma - więzienie
chlapcążki - obcęgi, kombinerki
chłodnik - rodzaj zupy podawanej na zimno
chodzić do magazynu - chodzić do sklepu
chodzić w arende - kraść owoce z sadu
chomtolić - psuć, coś zacząć i zostawic nie gotowe
chwacit – starczy, dosyć („ci" czytać jako „c-i" nie „ć")
chwiluńka - moment, chwileczkę
cupać - skubać, trącać przynętę
cymes - nadzwyczajna potrawa, także nazwa jednej z potraw żydowskiego jadłospisu
cypek – mycka
czałpicsa - czepiać się kogoś, dręczyć kogoś
czemergies - samogon, ruska wódka
czepił sie jak rzep psiego ogona - ktoś się kogoś bardzo "uczepił", przeszkadza
czuczeło - dziwadło, straszydło
czugunny - garnek odlewany, żeliwny garnek
czuwać - slychać
czy ja jemu w garki patrze sie? - nie interesuję się jego sprawami
czychunka - kolej, tor kolejowy
czyżyk - mały chłopczyk
D
daje dzisiaj mróz - zimno dziś
dali popalić - dokuczyli
darem, na darem, daremno, nadaremno - bez efektu, bezproduktywnie
dziengi – pieniądze
dętka - bąbka choinkowa
dla - daj dla cioci - daj cioci, boli dla mnie głowa - boli mnie głowa
dochodzić tołku - racjonalizować, porządkować argumenty
durak - dziwny, niespotykany
durniacha - naiwniak, łatwowierny
durnowaty - głupkowaty
druszlak, durślak - cedzak
drzewnianny - drewniany
dwiuch – dwóch
dynia - zamiast melon i melon zamiast dynia
dynksić - bać się
działgać - pies działga - pies ujada
dziamgać - marudzić, pleść bzdury, gadać androny
dziażka - pasek
dzieżka - dzbanek
dźwi - drzwi
F
fajerka - jedno z kółek żeliwnych zakrywające otwór w płycie kuchennej
fanga - ślad po uderzeniu
faradyny - spodnie
farfocel - strzęp
fest zrobione - dobrze zrobione
flafcążki - obcęgi, kombinerki
fleja - brudas, brudaska
ficzka - krotka bluzka, kurtka
fifraczek - żakiet (najlepiej fioletowy, bo to kolor Podlasianek)
fizyczny piec - piec opalany węglem, drewnem
fufajka - waciak
furt - znowu, jeszcze raz, ponownie
G
gała - nieudacznik , gapa, ciapa
garki - garnki
gąsewka - skórzany łącznik bijaka z trzymakiem w cepach
giry, syry - nogi
glaca - łysina
gołodupiec - biedaczyna
graba - ręka
grać w kaczanego - wielkanocna zabawa polegająca na toczeniu jajek po pochyłości
gumno - łąka
góruje - ból nie do wytrzymania
gra w "dwa tereny" - gra "w dwa ognie"
gra w "piegi" - ułańska zabawa
H
hajtać się - brać ślub
hadztwo - ohyda, obrzydliwa istota, nieprzyjemne uczucie
handryczyć się - sprzeczać się, złościć, pokrzykiwać
hapać – brać
hapun – ten co zabiera nie swoje, (hapać – brać) np. po niegrzeczne dzieci przychodzi hapun hebel - kochanek
hetudy – tędy
hetyj – ten
hledzieć - patrzeć
hołoble - dyszle boczne w wozie konnym
hulać - pić alkohol
hulanka - popijawa
I
ich - trzeba ich podnieść - trzeba je podnieść (np. jabłka)
ichni - ich
ichny - ich
idę/jadę na miasto - idę/jadę do miasta
idę do jego - idę do niego
idz ty w żopu - odczep się, odwal się
idziem - idziemy
iść pieszkom - iść na nogach, pieszo
iść z buta - iść pieszo
J
jadaczka - gęba
jajka w śniadku - jajka na miękko ledwo ścięte
jełop - głupiec
jobów nasadzić - nawymyślać, skląć
jucha - krew
juszka - wywietrznik piecowy
K
kaban - wieprz, świnia
kabanina - wieprzowina
kabona, kabonka - pieniądze
kaczan - głąb, rdzeń kapusty
kanka - konewka
kartacze - Pyzy z mięsem
knypeć - niedorostek, smarkacz
karakan - karaluch, albo ktoś niski
karman - portfel
kasza hreczana - kasza gryczana
kawalerczak - niedorostek, smarkacz
każdą razą bądź - w każdym przypadku
każden, któren - każdy, który
kicha - wstyd, lub coś kiepskiego, jaka kicha - jaki wstyd, to jest kiszkawe - to jest kiepskie
kiego - czego, po co, kiego licha tam jedziesz?! – po co tam (do cholery) jedziesz?!
kiendy? - którędy?
kiendziuk - flaki
kiepeła - głowa
kinol - nos
kipiatok – wrzątek
kisle mleko - mleko zsiadłe
kitrać - chować
klatencja - klatka schodowa
klekotun - bocian
kleić durnia - udawać, ukrywać coś
klikać- wołać
kocik - mały kotek
kokrzysko, kukrzysko - stare siedlisko
kołdoby - wyboje
kołduny - pyzy, kartacze
kondon - kondom
kopańka - dłubanka, naczynie wykonane z jednego kawałka drewna
koperkaczka - puszka z podziurawionymi bokami, mocowana na drucie, wypełniona czymś palnym i rozpalona. Służyła dla zabawy do kręcenia otwartym ogniem wokół głowy.
kordła - kołdra
korp - gołębnik
koza - piecyk żeliwny
kozytkać – łaskotać
kozytki - łaskotki
kozyrek - daszek od czapki
kruczek - pogrzebacz
krupa – kasza
któren - który
kucia, kutia - potrawa bożonarodzeniowa składająca się z ryżu z makiem i bakaliami
kumać - rozumieć, nie kumaty - człowiek mający trudności w zrozumieniu czegoś
kupalim – kąpaliśmy
kupywać - kupować
kurzyć - palić papierosy
L
latoś - tego roku
leci jakby jemu soli na ogon nasypał - biegnie prędko, spieszy się
letko – lekko
lewszun – leworęczny, mańkut
limo - siniec
liszni - zbędny
Ł
ładyszka - dzbanek
łajza - powsinoga
łepetyna, łbicho - głowa
łoj - oj, łoj boże - oj boże
łoncki dziadzio - staromodny, nieaktualny człowiek
łoni - ubiegłego roku
łypa - warga
M
machorka - lichy tytoń
magazyn - sklep
masłobojka - maselnica, przyrząd do ubijania masła
maść nabolenie - środek na chorobę
mata - macie
mamona, mamonka – pieniądze
manera - pusta puszka ( banerka )
maszyna – kuchnia gazowa
mączka – cukier
melon - zamiast dynia i dynia - zamiast melon
menel - pijak
meszty - kapcie
mieć kołtun - fryzura w nieładzie, siano na głowie
mleko uciekło - mleko wykipiało
mielim - mielimy, mielta - mielcie
mlon - nielubiany mężczyzna
modzele, mozole - odciski
mogiłki - cmentarz
mordownia - kiepska knajpa
możno - można
musi - pewnie, prawdopodobnie, częste jest powiedzenie: musi tak...
murzyk – mężczyzna
mutra – nakrętka
myszorec - pomocnik woźnicy towarowej konnej platformy, ładowacz
myszygene - zwariowany, stuknięty
N
na zaś - na później, na zapas
nadajeli - dali popalić
nahula - natrętny, upierdliwy
namolny - natrętny, upierdliwy
napchać kałdun - napełnić brzuch
nastojka - nalewka
nawarzyć – ugotować
nazukoś - ukosem (przechodzić przez jezdnię nazukoś)
nie duż głowy - nie zawracaj mi głowy
nie zdzierżyłem – nie wytrzymałem
nie zniese – nie zniosę
nie zawracaj gitary - daj mi spokój, nie nudź
niehadliwy - nie brzydzący się
nos - pijak
nyje mnię - mdli mnię
O
obied – obiad
obiedać - jeść obiad
obrzyn - broń zazwyczaj kłusownicza, karabin z obciętą lufą
obuwaj się - nakładaj buty
ocipiał? - zwariowałeś?
odczmuchać sie - otrząsnąć się
odkazać – odmówić
odkluczyć - otworzy
odracha - niechluja
odziać się - ubrać się, opatulić
odwietki - odwiedziny nowonarodzonego dziecka
oładki, ołatki - placki ziemniaczane
ot - ot jaki ty głupi - (oj) jaki ty głupi
otawa - drugi pokos trawy
P
pacan - smarkacz, pędrak
padaka - coś bardzo śmiesznego, ale padaka - ale śmieszne
pajucina - pajęczyna
pała - głowa
pampuchy - pączki dla ubogich
paniał? – zrozumiał(eś)?
papcie - obuwie domowe
patrzaj - patrz
parszuk - świnia
paszcza - buzia, usta
patałach - ktoś niezadbany, poniżenie
peniak - tchórz
pepegi - tenisówki
perelina - peleryna
pet, kip - niedopałek, papieros
pieczka - legowisko na piecu do spania
pietuch - kogut
pinda – narząd płciowy kobiety, również używane jako obelga
piterka - portfelik
piston - smarkacz
plita - płyta kuchenna
placforma - platforma np. konna do przewożenia dużych ładunków
plajster – plaster
plaskaty - płaski, spłaszczony
płastynki - blaszki z owalnym otworem przybijane do obcasa, służące do mocowania łyżew
płaszczadka - drewniany podest do tańca
po pociemku - po ciemku, siedzę po pociemku - siedzę po ciemku
po poslednim - jeszcze jednym, kolejnym, to jak, po poslednim? - to jak, zapalimy jeszcze?
pocelować - trafić
pociopać - posiekać
pochlopka - cieńka zupa
pochłodnieje - ochłodzi się
podpierdalanka - rodzaj biednej zupki z ziemniaków
podprowadził pod durnego chate - zrobił ze mnie głupca
podwórek - chodź na podwórek - chodź na dwór
poka – (czyt. paka) cześć
pokinunć - zgubić
poklikać - zawołać
pomalej - pomału
popelina - wstyd, jaka popelina - jaki wstyd
potoknąć – wypłukać, także znaczyło polać wodę np. drugiej osobie na dłonie przy myciu się
porwał - podarł, uszkodził, rozerwał
poślim - poszliśmy
pośpieszaj - szybciej
poszed w kibini macier - wypchaj się, idź do diabła
poszła ty w buraki - przekleństwo typu idź do diabła, won
poszedł w bołoto - przekleństwo typu idź do diabła, won
poszła w czortu - przekleństwo typu idź do diabła, won
powiestka - wezwanie
pójdziem - pójdziemy
pójść w odwiedki - odwiedzić rodzinę, w której niedawno urodziło się dziecko; nie należy przychodzić z pustymi rękami
półpierdun - wierzchnie okrycie długości ?
prodziż - prodiż
prukwa - obelżywie kobieta "rozlazła"
prynuka - namawianie
przebrać się - przeprowadzić się
przedzierzgać się-przebierać się
przylepka - kromka chleba
przylimonić - walnąć, stuknąć
przytrzódka - pomocnik kierownika stada krów ( naczelnego pastucha)
psiuk - mały pies
R
raby - plamisty (stąd często łaciata krowa nazywana jest: Raba)
ramka - ramka papierosów - paczka papierosów
raszpla - kobieta bardzo lekkiego prowadzenia
razdziawa - gapa, niezdara
rećka - rzodkiewka
rezać – ciąć, rżnąć, piłować
rodyska - rzodkiewka
rogatka - proca
rozdziewaj się - zdejmij odzienie
rozgawenia - osoba roztargniona
rozkołupać - powiększyć otwór
rozpuszczanie - rozpuścić dzieci - rozpieścić dzieci, rozpuszczony jak bisurmański bicz - rozpieszczone dziecko
roztropa - osoba roztargniona
roztworzyć – otworzyć np. okno, słoik, buzię
roździawa jedna - krzykaczka, głośna osoba
rubaszka - koszula męska
rugać się - przeklinać
rychtyk - akurat, właśnie, samo rychtyk - w samą porę, o czasie
ryło - twarz
rypać się - tłuc/bić się
ryży - rudy
S
saczek - bluzka
samogon - bimber, nielegalnie pędzony alkohol
sałata, sałaciarz - taksówka, taksówkarz
saławiej - słowik
słychować - co słychować? - co słychać?
sarafan - sukienka bez rękawów
se - sobie - weź se kup - weź sobie kup
siaszka - kosa
sień – weranda
siniak (akcent na „a") - rodzaj grzyba, którego kapelusz sinieje po potarciu
sinka - niebieski barwnik używany do krochmalenia
siurek smarkacz, "mały interesik" u chłopczyka
skakina - ty skakino jedna, ty bydlaku
skibki - kanapki
skołowacieć - stracić orientację, zgłupieć
skowroda - patelnia
skrobać marchewki - deptać komuś po piętach
smark - niedorostek, smarkacz
słychać - czuć, słychać spaleniznę - czuć spaleniznę
sobaka – pies
starszy - drużbant, świadek ślubu
stojali - stały
stojało - stało
stolarzowaty - znający się na stolarce
struchlałe - zmurszałe np "patyki struchlałe”
stuk - karta stuk - w grze w karty, karta nie do wycofania
suchna – owca
sulan - leworęczny, mańkut, szmaja
swarycsa - kłócić się
swołocz - łobuz, drań
szantrapa - osoba roztargniona
szałaputa - człowiek bezmyślny
szaszok - tchórz
szlauch - rura gumowa
szparko - szybciej, poganianie
szpuk - gołąb pospolity, nierasowy
szpurc - niedorostek, smarkacz
sztanga - obciążnik zegara ściennego
sztany - spodnie
szajbus, szajbnięty - wariat
sztafirować - stroić się
szczun - smarkacz
szkodowiery, szkodowieki - skąpca
szmaja- leworęczny, mańkut
szmuc - brud
szpilorek - szydło
szprechać - mówić
szpurt - szybki bieg
sztafirować - stroić się
szuba - sałatka kartoflano-śledziowo-warzywna
szurganiec - łobuziak
szulaki - określenie na ptaki drapieżne polujące na gołębie
szypszyna - nasienie, owoc dzikiej róży
szwajsować – spawać
szwendać się - spacerować bezmyślnie
Ś
ślozy - łzy (częste powiedzenie: i po co tak lejesz ślozy?)
śniedać - jeść śniadanie
śrubstag - imadło
świeżynka - świeża pieczeń wykonana zaraz po uboju prosiaka
T
taborek - taboret
tako - w ten sposób
taksowka – nazwa każdego samochodu osobowego, nie koniecznie taxi
taskać – nieść
temu - dlatego
ten - ten pomarańcz - ta pomarańcz, ten winogron - ta winogron
terperda, torpeda - mały pociąg osobowy złożony z dwóch jednostek
telepać się - trząść się, ale dziś telepejszen - ale dziś zimno
toczka - głośnik zakładowego radia
tok - bateria
tołkować - tłumaczyć, bez tołku - bez sensu, bez pomyślunku, nietołkowny - nie dający sobie wytłumaczyć
tutaj babcia koszyk nosiła - "gest kozakiewicza", tu się zgina...
trafić na chanajki - przed wojną dzielnica znana z pośledniejszych pań lekkiego prowadzenia
turza (czyt. tur-za) - boli
U
uchażor - starający się o rękę panny
uczycielka - nauczycielka
ugotujem - ugotujemy
ukatrupić, zakatrupić - zabić
unaj, undzi - tam
ulnik - babka ziemniaczana
upioką – upieką
upioke - upiekę
W
wajcha - dźwignia
walonki - obuwie z filcu na mróz i śnieg
wała - takiego wała - "gest kozakiewicza", tu się zgina...
watacha, wataszka - grupa, gromada
wchodziny - parapetówka
wcinać - jeść
wentroba - wątroba
wieczera – kolacja
wieczerać - jeść kolację
wiernusa - zawrócić się
wiszczeć - piszczeć, krzyczeć
wiuga - zawieja
włanczać, wyłanczać - włączyć, wyłączyć
wołoczebne - prezent od matki chrzestnej
wredota – o osobie wrednej
wrzaskun - awanturnik, pieniacz, także głośno krzyczące dziecko
wsio -wszystko
wycierucha - kobieta bez zasad
wycug - dożywotnie, utrzymanie
wyczmuchać - przewietrzyć
wygrużać - wywalać, usuwać
wykipiło – wykipiało
wyskipło – wykipiało
wyrko – łóżko
wzion - zabrał
Z
za biezdurno - za nic, za darmo
za frajer - za nic, za darmo
za im - za nim
zaciągnąć się - zagłodzić, brak apetytu
zadawać - dać
zaidrosny - zazdrosny
zajedno - wszystko jedno, to samo
zajzajer - kwas, coś bardzo kwaśnego
zakluczyć - zamknąć
zakolegować - zaprzyjaźnić
zalatywać do kogoś - wejść do kogoś na chwilkę
zamaniło - zachciało się
zapalić - włączyć (np. światło, telewizor)
zapluszczyć oczęta - zamknąć oczy
zapojka - napój do zapijania alkoholu
zasynać - zasypiać
zaszpilić - zapiąć na guziki
zawtrakać - jeść
zbuk - zepsute jajko
zdurniał, czy co? - czyżby człowiek ogłupiał, dziwnie się zachowuje
zdym - zdejmij
zgliwiały ser - psujący się twaróg
zeksa - stać na zeksie - stać na czatach, okrzyk "zeksa" służy również jako ostrzeżenie alarmowe
zezwać - wyzwać, nakrzyczeć na kogoś
zieziulka - kukułka
ziomal - rodak, kuzyn
zjechać do domu - wrócić do domu
zołza – o osobie wrednej
zrobić rezultat - policzyć się z kimś, zrobić z kimś lub z czymś porządek
zrobim - zrobimy
Ż
żeb - żeby
żulik - mały chłopczyk
żywina – trzoda
żywiuszczyj – żywotny