Program polskich pozytywistów można sprowadzić do dwóch nadrzędnych haseł: praca organiczna i praca u podstaw. Praca organiczna, według teorii Spencera, to ścisły związek między funkcjonowaniem organizmu społecznego a żywego. Społeczeństwo polskie jest właśnie takim organizmem, a każdy człowiek jest odpowiednikiem jakiegoś organu. By cały organizm był silny, zdrowy, muszą być silne jego poszczególne organy. Praca u podstaw polegała na szerzeniu należytego kształcenia i oświecenia wszystkich grup społecznych, traktowanych jako równouprawnione organy jednego organizmu. Na inteligencję nakładano obowiązek krzewienia pośród ludu świadomości narodowej, którą przez wieki niewoli, uścisku i prześladowań zabijano, szczególnie w niższych warstwach społeczeństwa. Ogromną rolę dla spopularyzowania haseł pozytywizmu odegrała w Polsce nowelistyka. W niej właśnie najbardziej uwidoczniły się dążenie społeczne i wychowawcze pisarzy. Problemy poruszone w nowelistyce były bardzo szerokie. Poruszały losy biednych dzieci, najczęściej bezbronnych i zaniedbanych, które nie mogły wystąpić w swojej obronie.
Program polskich pozytywistów można sprowadzić do dwóch nadrzędnych haseł: praca organiczna i praca u podstaw. Praca organiczna, według teorii Spencera, to ścisły związek między funkcjonowaniem organizmu społecznego a żywego. Społeczeństwo polskie jest właśnie takim organizmem, a każdy człowiek jest odpowiednikiem jakiegoś organu. By cały organizm był silny, zdrowy, muszą być silne jego poszczególne organy. Praca u podstaw polegała na szerzeniu należytego kształcenia i oświecenia wszystkich grup społecznych, traktowanych jako równouprawnione organy jednego organizmu. Na inteligencję nakładano obowiązek krzewienia pośród ludu świadomości narodowej, którą przez wieki niewoli, uścisku i prześladowań zabijano, szczególnie w niższych warstwach społeczeństwa. Ogromną rolę dla spopularyzowania haseł pozytywizmu odegrała w Polsce nowelistyka. W niej właśnie najbardziej uwidoczniły się dążenie społeczne i wychowawcze pisarzy. Problemy poruszone w nowelistyce były bardzo szerokie. Poruszały losy biednych dzieci, najczęściej bezbronnych i zaniedbanych, które nie mogły wystąpić w swojej obronie.