1. Klasyfikacja wysilkow fizycznych 2. Reakcja organizmu na wysilek fizyczny osob w roznym wieku 3. wplyw wysilku fizycznego na metabolizm substratow energetycznych 4. znaczenie aktywnosci ruchowej w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym (tj. nowotwory, depresje, choroby krazenia...) 5. cechy sprawnosci fizycznej zwiazane ze stanem zdrowia.
- Do wybrania jeden z powyższych tematów- i tak: praca musi być na minimum 3 maksimum 5 stron a4
prosze o wypisanie: ksiazek, stron internetowych itp. [autor tytul wydanie adres strony www itp] z ktorych sie korzystalo podczas tworzenia pracy
proszę o pracę bez plagiatów, praca jest mi potrzebna na studia. z góry baaaaardzo bardzo dziękuje :):) a i oczywiście daje naj
Podejmowanie przez człowieka systematycznych wysiłków fizycznych-wyczynowo, amatorsko czy też rekreacyjnie – prowadzi do wielu zmian adaptacyjnych w organizmie. Zmiany te zależą w istotnym stopniu od:
-rodzaju podejmowanego wysiłku fizycznego – dynamiczny czy statyczny,
-intensywności wysiłku fizycznego,
-czasu trwania wysiłku fizycznego,
-stan przygotowania czynnościowego organizmu.
Jeżeli chodzi o rodzaj wysiłku, to najbardziej pożądany z punktu widzenia fizjologii i jednocześnie zapobiegania wielu jednostkom chorobowym jest systematyczny wysiłek dynamiczny wzbogacony w 15-20% o ćwiczenie statyczne. W czasie wysiłków dynamicznych, przeważają izotoniczne skurcze mięśni. Napięcie mięśni w czasie tych wysiłków jest stałe natomiast zmienia się istotnie ich długość (np. marsz, trucht, bieg, jazda na rowerze).
W czasie wysiłków statycznych (np. podnoszenie ciężarów) przeważają skurcze izometryczne mięśni. Są to skurcze, w czasie których długość mięśni pozostaje ta sama, zaś zmienia się ich napięcie, tj. rozwijana przez nie siła.
Miarą intensywności wysiłków dynamicznych może być wykonana praca, wydatek energetyczny lub zapotrzebowanie tlenowe organizmu w czasie wykonywania wysiłku. Zapotrzebowanie tlenowe charakteryzujemy zazwyczaj wartością względną odnosząc się do odsetka maksymalnych możliwości organizmu. W tym wypadku może to być odsetek maksymalnej zdolności pochłaniania tlenu przez organizm, tj. wskaźnika Vo2max. Wysiłki dynamiczne w czasie których zapotrzebowanie na tlen jest równe Vo2max nazywamy maksymalnymi, zaś te, w czasie wykonywania których zapotrzebowanie na tlen jest mniejsze od Vo2max – submaksymalnymi. Wysiłki submaksymalne mogą być lekkie – do 20% Vo2max, średnio-ciężkie 20-50% Vo2max, ciężkie powyżej 50% i bardzo ciężkie powyżej 75% Vo2max.
W codziennej praktyce trenerskiej miarą intensywności wysiłków fizycznych jest często pomiar tętna, z odniesieniem go do maksymalnej wartości osoby ćwiczącej. Maksymalne tętno zależy od wieku osoby poddającej się systematycznemu wysiłkowi fizycznemu (tabela 1).
Tabela 1
Zależność maksymalnej częstości skurczów serca od wieku wg Andersena
Wiek w latach
Średnia maksymalna częstość skurczów serca (ud. min -1)
-15
20-29
30-39
40-49
50-59
60-69
203
193
185
176
168
162
Inną metodą stosowaną do subiektywnej oceny intensywności wysiłku może być skala odczuwania ciężkości wysiłku według Borga (tabela 2). Osoba poddana wysiłkowi sama ocenia jego intensywność według 20-stopniowej skali. Skala ta skonstruowana jest w ten sposób, że u młodych osób wskaźnik po pomnożeniu przez 10 odpowiada częstości skurczów serca.
Intensywność wysiłku statycznego oceniamy wielkością siły rozwijanej przez kurczące się izometrycznie mięśnie. Również tę warstwę podajemy często w wartościach względnych jako % maksymalnej siły skurczu danej grupy mięśni.
Z punktu widzenia najbardziej korzystnych efektów fizjologicznych uzyskiwanych przez organizm stosujący systematyczną aktywność ruchową uważane są wysiłki aerobowe (tlenowe). Są to wysiłki, w których zapotrzebowanie energetyczne organizmu pokrywają procesy tlenowe (aerobowe). Przeciwieństwem do nich są wysiłki anaerobowe (beztlenowe). Czas ich trwania nie przekracza zwykle 2-3 minut. Należą do nich wysiłki statyczne o intensywności powyżej 30% maksymalnej siły skurczu i wysiłki dynamiczne supramaksymalne.
Tabela 2
Skala subiektywnej oceny ciężkości pracy wg Borga
Punkty
Praca
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Wyjątkowo lekka
Bardzo lekka
Dosyć lekka
Dosyć ciężka
Ciężka
Bardzo ciężka
Niezwykle ciężka
Osobę prowadzącą zajęcia rekreacyjne będą najbardziej interesowały wysiłki aerobowe długotrwałe, tj. trwające powyżej 30 min. lub o średnim czasie trwania 15-30 min. Wpływ tego rodzaju wysiłków na organizm szczegółowo scharakteryzuję w następnych podrozdziałach.
Wpływ systematycznej aktywności ruchowej na układ krążenia
Jednym z podstawowych, łatwo mierzalnych efektów systematycznej aktywności ruchowej stosowanej przez człowieka jest zwolnienie spoczynkowej częstości skurczów serca, czyli – u osoby zdrowej – zwolnienie tętna. Średnia spoczynkowa częstość skurczów serca osoby dorosłej wynosi 72 ud./min-1. U osób trenujących przyjmuje ona wartości poniżej 60 ud./min-1.
Do zwolnienia spoczynkowej częstości skurczów serca dochodzi już po 8-10 tygodniach treningu. U dobrze wytrenowanych sportowców mogą to być nawet wartości poniżej 30 ud./min-1. Najniższe wartości opisane w piśmiennictwie wynoszą 25 ud./min-1.
Na wartość spoczynkowej częstości skurczów serca osoby trenującej mają wpływ: objętość stosowanego treningu, staż treningowy, napięcie układu wegetatywnego oraz wyjściowa wartość tętna przed rozpoczęciem treningu. W czasie wykonywania wysiłku fizycznego u każdego człowieka wzrasta częstość skurczów serca. Ale osoby wytrenowane będą mogły wykonywać wysiłki submaksykalne z niższym tętnem w porównaniu z osobami niewytrenowanymi, a znajdującymi się w tym samym przedziale wiekowym. Natomiast częstość skurczów serca osiągana w czasie wysiłku maksymalnego będzie już tylko zależna od wieku osoby trenującej, a stan wytrenowania nie będzie miał na nią istotnego wpływu.
U osoby systematycznie trenującej dochodzi do wzrostu objętości i masy mięśnia sercowego. Wzrost objętości i masy mięśnia sercowego zależy istotnie od wielkości wydolności fizycznej organizmu, a więc również od objętości stosowanej dawki treningu fizycznego.
Największe przyrosty objętości i masy mięśnia sercowego obserwuje się u osób trenujących dyscypliny wytrzymałościowe. Sylwetka serca młodego, zdrowego mężczyzny wynosi średnio 600-650 cm3 zaś kobiety 550-600 cm3. Jeśli te osoby systematycznie trenują, to u mężczyzny możemy spodziewać się objętości sylwetki serca powyżej 1100 cm3, a u kobiet powyżej 800 cm3. Największe wartości opisane w piśmiennictwie sięgają 1700 cm3. Stwierdzono je u kolarzy, biegaczy długodystansowych i maratończyków, którzy wyczynowo uprawiali sport.
Masa mięśnia sercowego osoby trenującej może wzrosnąć o 70-80%. Zazwyczaj nie przekracza jednak wartości 500 g. Jest to wartość przyjęta w patofizjologii za granicę przerostu fizjologicznego i patologicznego. Mięsień sercowy, którego masa przekroczy wartość 500 g może mieć niedobory w ukrwieniu wieńcowym. Komórki, które tworzą strukturę tak dużego serca, zwiększają swoją masę nie tylko na drodze powiększenia objętości, ale również na drodze wzrostu liczby komórek (rozrostu tkanki mięśniowej).
Ten drugi mechanizm jest niekorzystny dla organizmu z punktu widzenia fizjologii. Po zaprzestaniu treningu, namnożona ilość komórek nie będzie w stanie ulec redukcji. Natomiast w przypadku fizjologicznego przerostu mięśnia sercowego, do którego dochodzi w czasie treningu tylko na drodze powiększenia objętości komórki, w 4 do 10 lat po zaprzestaniu treningu objętość mięśnia sercowego powinna wrócić do stanu wyjściowego.
Stan czynnościowy mięśnia sercowego charakteryzuje się najczęściej za pomocą objętości wyrzutowej serca (SV) oraz pojemności minutowej serca (CO). Pojemność minutowa serca jest iloczynem objętości wyrzutowej i ilości skurczów serca na minutę (HR).
W spoczynku u osób wytrenowanych objętość wyrzutowa wzrasta. U dorosłej niewytrenowanej osoby wynosi ona 70-80 ml, zaś u osoby wytrenowanej często przekracza wartość 100 ml. W czasie wysiłków objętość wyrzutowa serca ulega wzrostowi. U osób wytrenowanych w czasie wysiłku maksymalnego może osiągnąć 150-160 ml, podczas gdy u osób niewytrenowanych tylko 100 ml.
Pojemność minutowa serca osób wytrenowanych w spoczynku przyjmuje dolne granice normy. Jest to dla populacji nietrenującej wartość 4-4,5 l/min. Natomiast maksymalna pojemność minutowa serca osiągana w czasie wysiłku maksymalnego u osób wytrenowanych waha się od 20-40 l/min, podczas gdy u osób wytrenowanych nie przekracza 20 l/min.
W fizjologii przyjmuje się, że niska wartość pojemności minutowej serca w spoczynku zaś wysoka w czasie maksymalnego wysiłku, świadczy o ekonomicznej pracy serca osoby wytrenowanej.
U osób poddawanych systematycznemu treningowi obserwuje się również zwiększenie unaczyniania mięśnia sercowego i średnicy głównych tętnic wieńcowych. Niektórzy autorzy twierdzą, że u osób wytrenowanych dochodzi do lepszego rozwoju krążenia obocznego w układzie wieńcowym serca. Wpływ ten udowodniono w badaniach na zwierzętach. Jednak do dzisiaj nie ma badań potwierdzających to zjawisko u ludzi.
Ciśnienie tętnicze krwi jest ważnym wskaźnikiem charakteryzującym pracę układu krążenia. W czasie wykonywania umiarkowanego wysiłku fizycznego wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego u osób wytrenowanych są istotnie niższe, od wartości stwierdzonych u osób nie ćwiczących.
Kontrowersyjny jest pogląd na temat zmian ciśnienia tętniczego w spoczynku u dorosłych, systematycznie trenujących osób. Zdaniem części autorów u osób trenujących, bez obciążeń genetycznych w kierunku nadciśnienia tętniczego, wartości spoczynkowe ciśnienia tętniczego nie ulegają pod wpływem treningu zmianie. Według pozostałej części fizjologów, wartości ciśnienia tętniczego ocenianego w spoczynku ulegają u osób trenujących redukcji. Nie budzi zaś wątpliwości wśród autorów obserwacja redukcji spoczynkowej wartości ciśnienia tętniczego krwi u systematycznie trenujących osób obciążonych dziedzicznie nadciśnieniem i u osób znajdujących się w tzw. utajonej fazie nadciśnienia tętniczego. W tym przypadku jednomyślnie uznaje się korzystny wpływ aktywności ruchowej na wartości ciśnienia tętniczego.
Podejmowanie przez człowieka systematycznych wysiłków fizycznych-wyczynowo, amatorsko czy też rekreacyjnie – prowadzi do wielu zmian adaptacyjnych w organizmie. Zmiany te zależą w istotnym stopniu od:
-rodzaju podejmowanego wysiłku fizycznego – dynamiczny czy statyczny,
-intensywności wysiłku fizycznego,
-czasu trwania wysiłku fizycznego,
-stan przygotowania czynnościowego organizmu.
Jeżeli chodzi o rodzaj wysiłku, to najbardziej pożądany z punktu widzenia fizjologii i jednocześnie zapobiegania wielu jednostkom chorobowym jest systematyczny wysiłek dynamiczny wzbogacony w 15-20% o ćwiczenie statyczne. W czasie wysiłków dynamicznych, przeważają izotoniczne skurcze mięśni. Napięcie mięśni w czasie tych wysiłków jest stałe natomiast zmienia się istotnie ich długość (np. marsz, trucht, bieg, jazda na rowerze).
W czasie wysiłków statycznych (np. podnoszenie ciężarów) przeważają skurcze izometryczne mięśni. Są to skurcze, w czasie których długość mięśni pozostaje ta sama, zaś zmienia się ich napięcie, tj. rozwijana przez nie siła.
Miarą intensywności wysiłków dynamicznych może być wykonana praca, wydatek energetyczny lub zapotrzebowanie tlenowe organizmu w czasie wykonywania wysiłku. Zapotrzebowanie tlenowe charakteryzujemy zazwyczaj wartością względną odnosząc się do odsetka maksymalnych możliwości organizmu. W tym wypadku może to być odsetek maksymalnej zdolności pochłaniania tlenu przez organizm, tj. wskaźnika Vo2max. Wysiłki dynamiczne w czasie których zapotrzebowanie na tlen jest równe Vo2max nazywamy maksymalnymi, zaś te, w czasie wykonywania których zapotrzebowanie na tlen jest mniejsze od Vo2max – submaksymalnymi. Wysiłki submaksymalne mogą być lekkie – do 20% Vo2max, średnio-ciężkie 20-50% Vo2max, ciężkie powyżej 50% i bardzo ciężkie powyżej 75% Vo2max.
W codziennej praktyce trenerskiej miarą intensywności wysiłków fizycznych jest często pomiar tętna, z odniesieniem go do maksymalnej wartości osoby ćwiczącej. Maksymalne tętno zależy od wieku osoby poddającej się systematycznemu wysiłkowi fizycznemu (tabela 1).
Tabela 1
Zależność maksymalnej częstości skurczów serca od wieku wg Andersena
Wiek w latach
Średnia maksymalna częstość skurczów serca (ud. min -1)
-15
20-29
30-39
40-49
50-59
60-69
203
193
185
176
168
162
Inną metodą stosowaną do subiektywnej oceny intensywności wysiłku może być skala odczuwania ciężkości wysiłku według Borga (tabela 2). Osoba poddana wysiłkowi sama ocenia jego intensywność według 20-stopniowej skali. Skala ta skonstruowana jest w ten sposób, że u młodych osób wskaźnik po pomnożeniu przez 10 odpowiada częstości skurczów serca.
Intensywność wysiłku statycznego oceniamy wielkością siły rozwijanej przez kurczące się izometrycznie mięśnie. Również tę warstwę podajemy często w wartościach względnych jako % maksymalnej siły skurczu danej grupy mięśni.
Z punktu widzenia najbardziej korzystnych efektów fizjologicznych uzyskiwanych przez organizm stosujący systematyczną aktywność ruchową uważane są wysiłki aerobowe (tlenowe). Są to wysiłki, w których zapotrzebowanie energetyczne organizmu pokrywają procesy tlenowe (aerobowe). Przeciwieństwem do nich są wysiłki anaerobowe (beztlenowe). Czas ich trwania nie przekracza zwykle 2-3 minut. Należą do nich wysiłki statyczne o intensywności powyżej 30% maksymalnej siły skurczu i wysiłki dynamiczne supramaksymalne.
Tabela 2
Skala subiektywnej oceny ciężkości pracy wg Borga
Punkty
Praca
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Wyjątkowo lekka
Bardzo lekka
Dosyć lekka
Dosyć ciężka
Ciężka
Bardzo ciężka
Niezwykle ciężka
Osobę prowadzącą zajęcia rekreacyjne będą najbardziej interesowały wysiłki aerobowe długotrwałe, tj. trwające powyżej 30 min. lub o średnim czasie trwania 15-30 min. Wpływ tego rodzaju wysiłków na organizm szczegółowo scharakteryzuję w następnych podrozdziałach.
Wpływ systematycznej aktywności ruchowej na układ krążenia
Jednym z podstawowych, łatwo mierzalnych efektów systematycznej aktywności ruchowej stosowanej przez człowieka jest zwolnienie spoczynkowej częstości skurczów serca, czyli – u osoby zdrowej – zwolnienie tętna. Średnia spoczynkowa częstość skurczów serca osoby dorosłej wynosi 72 ud./min-1. U osób trenujących przyjmuje ona wartości poniżej 60 ud./min-1.
Do zwolnienia spoczynkowej częstości skurczów serca dochodzi już po 8-10 tygodniach treningu. U dobrze wytrenowanych sportowców mogą to być nawet wartości poniżej 30 ud./min-1. Najniższe wartości opisane w piśmiennictwie wynoszą 25 ud./min-1.
Na wartość spoczynkowej częstości skurczów serca osoby trenującej mają wpływ: objętość stosowanego treningu, staż treningowy, napięcie układu wegetatywnego oraz wyjściowa wartość tętna przed rozpoczęciem treningu. W czasie wykonywania wysiłku fizycznego u każdego człowieka wzrasta częstość skurczów serca. Ale osoby wytrenowane będą mogły wykonywać wysiłki submaksykalne z niższym tętnem w porównaniu z osobami niewytrenowanymi, a znajdującymi się w tym samym przedziale wiekowym. Natomiast częstość skurczów serca osiągana w czasie wysiłku maksymalnego będzie już tylko zależna od wieku osoby trenującej, a stan wytrenowania nie będzie miał na nią istotnego wpływu.
U osoby systematycznie trenującej dochodzi do wzrostu objętości i masy mięśnia sercowego. Wzrost objętości i masy mięśnia sercowego zależy istotnie od wielkości wydolności fizycznej organizmu, a więc również od objętości stosowanej dawki treningu fizycznego.
Największe przyrosty objętości i masy mięśnia sercowego obserwuje się u osób trenujących dyscypliny wytrzymałościowe. Sylwetka serca młodego, zdrowego mężczyzny wynosi średnio 600-650 cm3 zaś kobiety 550-600 cm3. Jeśli te osoby systematycznie trenują, to u mężczyzny możemy spodziewać się objętości sylwetki serca powyżej 1100 cm3, a u kobiet powyżej 800 cm3. Największe wartości opisane w piśmiennictwie sięgają 1700 cm3. Stwierdzono je u kolarzy, biegaczy długodystansowych i maratończyków, którzy wyczynowo uprawiali sport.
Masa mięśnia sercowego osoby trenującej może wzrosnąć o 70-80%. Zazwyczaj nie przekracza jednak wartości 500 g. Jest to wartość przyjęta w patofizjologii za granicę przerostu fizjologicznego i patologicznego. Mięsień sercowy, którego masa przekroczy wartość 500 g może mieć niedobory w ukrwieniu wieńcowym. Komórki, które tworzą strukturę tak dużego serca, zwiększają swoją masę nie tylko na drodze powiększenia objętości, ale również na drodze wzrostu liczby komórek (rozrostu tkanki mięśniowej).
Ten drugi mechanizm jest niekorzystny dla organizmu z punktu widzenia fizjologii. Po zaprzestaniu treningu, namnożona ilość komórek nie będzie w stanie ulec redukcji. Natomiast w przypadku fizjologicznego przerostu mięśnia sercowego, do którego dochodzi w czasie treningu tylko na drodze powiększenia objętości komórki, w 4 do 10 lat po zaprzestaniu treningu objętość mięśnia sercowego powinna wrócić do stanu wyjściowego.
Stan czynnościowy mięśnia sercowego charakteryzuje się najczęściej za pomocą objętości wyrzutowej serca (SV) oraz pojemności minutowej serca (CO). Pojemność minutowa serca jest iloczynem objętości wyrzutowej i ilości skurczów serca na minutę (HR).
W spoczynku u osób wytrenowanych objętość wyrzutowa wzrasta. U dorosłej niewytrenowanej osoby wynosi ona 70-80 ml, zaś u osoby wytrenowanej często przekracza wartość 100 ml. W czasie wysiłków objętość wyrzutowa serca ulega wzrostowi. U osób wytrenowanych w czasie wysiłku maksymalnego może osiągnąć 150-160 ml, podczas gdy u osób niewytrenowanych tylko 100 ml.
Pojemność minutowa serca osób wytrenowanych w spoczynku przyjmuje dolne granice normy. Jest to dla populacji nietrenującej wartość 4-4,5 l/min. Natomiast maksymalna pojemność minutowa serca osiągana w czasie wysiłku maksymalnego u osób wytrenowanych waha się od 20-40 l/min, podczas gdy u osób wytrenowanych nie przekracza 20 l/min.
W fizjologii przyjmuje się, że niska wartość pojemności minutowej serca w spoczynku zaś wysoka w czasie maksymalnego wysiłku, świadczy o ekonomicznej pracy serca osoby wytrenowanej.
U osób poddawanych systematycznemu treningowi obserwuje się również zwiększenie unaczyniania mięśnia sercowego i średnicy głównych tętnic wieńcowych. Niektórzy autorzy twierdzą, że u osób wytrenowanych dochodzi do lepszego rozwoju krążenia obocznego w układzie wieńcowym serca. Wpływ ten udowodniono w badaniach na zwierzętach. Jednak do dzisiaj nie ma badań potwierdzających to zjawisko u ludzi.
Ciśnienie tętnicze krwi jest ważnym wskaźnikiem charakteryzującym pracę układu krążenia. W czasie wykonywania umiarkowanego wysiłku fizycznego wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego u osób wytrenowanych są istotnie niższe, od wartości stwierdzonych u osób nie ćwiczących.
Kontrowersyjny jest pogląd na temat zmian ciśnienia tętniczego w spoczynku u dorosłych, systematycznie trenujących osób. Zdaniem części autorów u osób trenujących, bez obciążeń genetycznych w kierunku nadciśnienia tętniczego, wartości spoczynkowe ciśnienia tętniczego nie ulegają pod wpływem treningu zmianie. Według pozostałej części fizjologów, wartości ciśnienia tętniczego ocenianego w spoczynku ulegają u osób trenujących redukcji. Nie budzi zaś wątpliwości wśród autorów obserwacja redukcji spoczynkowej wartości ciśnienia tętniczego krwi u systematycznie trenujących osób obciążonych dziedzicznie nadciśnieniem i u osób znajdujących się w tzw. utajonej fazie nadciśnienia tętniczego. W tym przypadku jednomyślnie uznaje się korzystny wpływ aktywności ruchowej na wartości ciśnienia tętniczego.